Íslenskt hagkerfi er að verða hugverkadrifið Hópur fulltrúa í Hugverkaráði Samtaka iðnaðarins skrifar 24. mars 2022 08:45 Ísland er ríkt af auðlindum og verðmætasköpun og útflutningur þjóðarinnar hefur síðustu áratugi fyrst og fremst byggt á atvinnugreinum sem hafa takmarkaða vaxtamöguleika og byggja á auðlindanýtingu, líkt og sjávarútvegi, stóriðju og ferðaþjónustu. Þessar útflutningsstoðir hafa tryggt góð lífsgæði fyrir Íslendinga en það er ekki hægt að horfa framhjá því að einkenni auðlindahagkerfis eru miklar sveiflur og ófyrirsjáanleiki. Þetta hefur einmitt alla tíð einkennt hagsögu Íslands. Í fyrsta sinn í sögu þjóðarinnar kann þetta að vera að breytast. Ferðamönnum fækkaði um 81% á milli áranna 2019 og 2020, ásamt ferðaþjónustunni drógust nær allir aðrir útfluningsliðir saman eða stóðu í stað milli ára. Þess vegna kom það mörgum á óvart að það var afgangur af utanríkisverslun samkvæmt tölum Hagstofunnar á fjórða ársfjórðungi árið 2020. Ástæðan fyrir þessu var einföld. Það var undantekning í útflutningsliðunum. Líkt og aðalhagfræðingur Arion Banka komst að orði í fréttabréfi til fjárfesta á þeim tíma var þetta: „ekki vegna þrautseigju ferðaþjónustunnar, heldur vegna hugverkaútflutnings sem geystist inn eins og riddari á hvítum hesti.“ Gjöld fyrir notkun hugverka jukust samkvæmt Hagstofunni um 13% á milli ára í þessum mikla samdrætti sem átti sér stað um víða veröld og augljóst var að nýr keppandi væri kominn í hagkerfið. Hugverkaiðnaður hefur nú fest sig í sessi sem fjórða stoðin í útflutningi þjóðarbúsins en útflutningstekjur hugverkaiðnaðar námu tæpum 16% af útflutningstekjum Íslands árið 2020. Fjölgun starfsfólks, fjárfesting og veltutölur hugverkaiðnaðar árið 2021 benda til þess að þessi vöxtur hafi haldið áfram það ár. Ef litið er til áætlana hugverkafyrirtækja og mannaflaþarfar er ljóst að vaxtatækifærin eru mikil. Hugverkastoðin er öðruvísi, hún sveiflujafnar á móti auðlindahagkerfinu, hún getur skalað sig nær óendanlega til vaxtar jafnt á heimamarkaði sem erlendis, yfirgnæfandi meirihluti tekna hennar eru í formi útflutnings og í hugverkaiðnaði verða til hálauna- háverðmæta störf. Með öðrum orðum, vöxtur hugverkastoðarinnar eru gríðarlega jákvæðar fréttir fyrir Íslendinga og ætti að byggja kröftuglega undir lífsgæði okkar til lengri tíma. Þess vegna voru það stórar fréttir og sannkallað tímamótaskref þegar nýr ráðherra hugverkaiðnaðar á Íslandi, Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir, tilkynnti nýverið sýn sína um að hugverkaiðnaður verði stærsta útflutningsstoð þjóðarinnar. Markmið Áslaugar er svo sannarlega metnaðarfullt, en ráðherrann tíundar ýmsar áskoranir og sóknartækifæri þar sem hún vill beita sér á næstu árum. Ber þar hæst að nefna tvo þætti og er gagnlegt að fara aðeins yfir bakgrunn þeirra áskorana. Mikið kapphlaup er nú í gangi um tvær auðlindir á meðal efnahagslega þróaðra ríkja; hugverk og hæfileika. Fyrra kapphlaupið snýr að því að ná verðmætum hugverkum (e. Intellectual Property), tekjunum af þeim og starfamyndun til heimaríkis. Seinna kapphlaupið snýr að því að ná sérfræðingunum sem þarf til að geta viðhaldið, þróað og byggt ný hugverkaverkefni. Ráðherra iðnaðar og nýsköpunar minnist í þessum efnum á tvö mikilvæg forgangsatriði sem stjórnvöld hyggjast beita sér fyrir. Það fyrra snýr að því að byggja upp og viðhalda heimsklassa umhverfi til rannsókna- og þróunar; kjarna nýsköpunar. Í því tilliti er endurgreiðslukerfi stjórnvalda á rannsókna- og þróunarkostnaði fyrirtækja stærsta og mikilvægasta fjárfestingin ásamt mikilvægu stuðningskerfi nýsköpunar í gegnum Rannís. Seinna atriðið er að efla mannauðinn á Íslandi bæði með innlendri uppbyggingu en líka með því að liðka fyrir komu erlendra sérfræðinga, sem þekkingarmargfaldara fyrir íslenskt samfélag og efnahagslíf. Hugverkaráð SI fagnar metnaðarfullum áætlunum ráðherra í þessum efnum og telur að forgangsatriði Áslaugar séu rétt metin. Áslaug hefur stillt upp í sókn og það er til mikils að vinna fyrir íslenskt samfélag ef sá sóknarleikur gengur eftir. Hugverkaráð SI óskar nýjum ráðherra góðs gengis í sínum störfum. Höfundar eiga sæti í Hugverkaráði Samtaka iðnaðarins. Alexander Picchietti, Verne Global Fida Abu Libdeh, GeoSilica Iceland Inga Lind Karlsdóttir, Skot productions Jóhann Þór Jónsson, AtNorth Lilja Ósk Snorradóttir, Pegasus Reynir Scheving, Zymetech Róbert Helgason, Kot Soffía Kristín Þórðardóttir, Origo Tryggvi Hjaltason, formaður Hugverkaráðs, CCP Vigdís Tinna Sigurvaldadóttir, Marel Þorgeir Frímann Óðinsson, Directive Games North Þóra Björg Magnúsdóttir, Coripharma Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Nýsköpun Mest lesið Halldór 16.08.2025 Halldór Gervigreindin kolfellur á öllum prófum. Er bólan að bresta? Brynjólfur Þorvarðsson Skoðun Hér er það sem Ágúst sagði ykkur ekki Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Falið heimsveldi Al Thani-fjölskyldunnar Finnur Th. Eiríksson Skoðun Kerfisbundið afnám réttinda kvenna — Staða afganskra kvenna 4 árum eftir valdatöku talíbana Ólafur Elínarson,Anna Steinsen Skoðun Fimm ár í feluleik Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Óvandaður og einhliða fréttaflutningur RÚV af stríðinu á Gaza Birgir Finnsson Skoðun Við styðjum Ingólf Gíslason og annað starfsfólk í akademískri sniðgöngu Elía Hörpu og Önundarbur,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Íris Ellenberger,Sjöfn Asare Skoðun Þetta þarftu að vita: 12 atriði Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Hið landlæga fúsk Helga Sigrún Harðardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Gervigreindin kolfellur á öllum prófum. Er bólan að bresta? Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Kerfisbundið afnám réttinda kvenna — Staða afganskra kvenna 4 árum eftir valdatöku talíbana Ólafur Elínarson,Anna Steinsen skrifar Skoðun Hér er það sem Ágúst sagði ykkur ekki Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíð íslensks menntakerfis – lærum af Buffalo og leiðandi háskólum heims Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Öryggismenning – hjartað í ábyrgri ferðaþjónustu Ólína Laxdal,Sólveig Nikulásdóttir skrifar Skoðun Nýsamþykkt aðgerðaáætlun í krabbameinsmálum – aldrei mikilvægari en nú Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Falið heimsveldi Al Thani-fjölskyldunnar Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Við styðjum Ingólf Gíslason og annað starfsfólk í akademískri sniðgöngu Elía Hörpu og Önundarbur,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Íris Ellenberger,Sjöfn Asare skrifar Skoðun Hið landlæga fúsk Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Þetta þarftu að vita: 12 atriði Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Ég frétti af konu Gunnhildur Sveinsdóttir skrifar Skoðun Rangfærslur ESB-sinna leiðréttar Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Eineltið endaði með örkumlun Davíð Bergmann skrifar Skoðun Akademísk kurteisi á tímum þjóðarmorðs Finnur Ulf Dellsén skrifar Skoðun Við megum ekki tapa leiknum utan vallar Eysteinn Pétur Lárusson skrifar Skoðun Börnin heyra bara sprengjugnýinn Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Gagnslausa fólkið Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Tjáningarfrelsi Laufey Brá Jónsdóttir,Sigríður Kristín Helgadóttir,Þorvaldur Víðisson skrifar Skoðun Allt mun fara vel Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Normið á ekki síðasta orðið Katrín Íris Sigurðardóttir skrifar Skoðun Ég er eins og ég er, hvernig á ég að vera eitthvað annað? Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Við lifum á tíma fasisma Una Margrét Jónsdóttir skrifar Skoðun Örvæntingarfullir bíleigendur í frumskógi bílastæðagjalda Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hinir miklu lýðræðissinnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Kolefnishlutleysi eftir 15 ár? Hrafnhildur Bragadóttir,Birna Sigrún Hallsdóttir skrifar Skoðun Gleði eða ógleði? Haraldur Hrafn Guðmundsson skrifar Skoðun Tískuorð eða sjálfsögð réttindi? Vigdís Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Ráðherrann og illkvittnu einkaaðilarnir Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Áttatíu ár frá Hírósíma og Nagasakí Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Er einhver hissa á fúskinu? Magnús Guðmundsson skrifar Sjá meira
Ísland er ríkt af auðlindum og verðmætasköpun og útflutningur þjóðarinnar hefur síðustu áratugi fyrst og fremst byggt á atvinnugreinum sem hafa takmarkaða vaxtamöguleika og byggja á auðlindanýtingu, líkt og sjávarútvegi, stóriðju og ferðaþjónustu. Þessar útflutningsstoðir hafa tryggt góð lífsgæði fyrir Íslendinga en það er ekki hægt að horfa framhjá því að einkenni auðlindahagkerfis eru miklar sveiflur og ófyrirsjáanleiki. Þetta hefur einmitt alla tíð einkennt hagsögu Íslands. Í fyrsta sinn í sögu þjóðarinnar kann þetta að vera að breytast. Ferðamönnum fækkaði um 81% á milli áranna 2019 og 2020, ásamt ferðaþjónustunni drógust nær allir aðrir útfluningsliðir saman eða stóðu í stað milli ára. Þess vegna kom það mörgum á óvart að það var afgangur af utanríkisverslun samkvæmt tölum Hagstofunnar á fjórða ársfjórðungi árið 2020. Ástæðan fyrir þessu var einföld. Það var undantekning í útflutningsliðunum. Líkt og aðalhagfræðingur Arion Banka komst að orði í fréttabréfi til fjárfesta á þeim tíma var þetta: „ekki vegna þrautseigju ferðaþjónustunnar, heldur vegna hugverkaútflutnings sem geystist inn eins og riddari á hvítum hesti.“ Gjöld fyrir notkun hugverka jukust samkvæmt Hagstofunni um 13% á milli ára í þessum mikla samdrætti sem átti sér stað um víða veröld og augljóst var að nýr keppandi væri kominn í hagkerfið. Hugverkaiðnaður hefur nú fest sig í sessi sem fjórða stoðin í útflutningi þjóðarbúsins en útflutningstekjur hugverkaiðnaðar námu tæpum 16% af útflutningstekjum Íslands árið 2020. Fjölgun starfsfólks, fjárfesting og veltutölur hugverkaiðnaðar árið 2021 benda til þess að þessi vöxtur hafi haldið áfram það ár. Ef litið er til áætlana hugverkafyrirtækja og mannaflaþarfar er ljóst að vaxtatækifærin eru mikil. Hugverkastoðin er öðruvísi, hún sveiflujafnar á móti auðlindahagkerfinu, hún getur skalað sig nær óendanlega til vaxtar jafnt á heimamarkaði sem erlendis, yfirgnæfandi meirihluti tekna hennar eru í formi útflutnings og í hugverkaiðnaði verða til hálauna- háverðmæta störf. Með öðrum orðum, vöxtur hugverkastoðarinnar eru gríðarlega jákvæðar fréttir fyrir Íslendinga og ætti að byggja kröftuglega undir lífsgæði okkar til lengri tíma. Þess vegna voru það stórar fréttir og sannkallað tímamótaskref þegar nýr ráðherra hugverkaiðnaðar á Íslandi, Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir, tilkynnti nýverið sýn sína um að hugverkaiðnaður verði stærsta útflutningsstoð þjóðarinnar. Markmið Áslaugar er svo sannarlega metnaðarfullt, en ráðherrann tíundar ýmsar áskoranir og sóknartækifæri þar sem hún vill beita sér á næstu árum. Ber þar hæst að nefna tvo þætti og er gagnlegt að fara aðeins yfir bakgrunn þeirra áskorana. Mikið kapphlaup er nú í gangi um tvær auðlindir á meðal efnahagslega þróaðra ríkja; hugverk og hæfileika. Fyrra kapphlaupið snýr að því að ná verðmætum hugverkum (e. Intellectual Property), tekjunum af þeim og starfamyndun til heimaríkis. Seinna kapphlaupið snýr að því að ná sérfræðingunum sem þarf til að geta viðhaldið, þróað og byggt ný hugverkaverkefni. Ráðherra iðnaðar og nýsköpunar minnist í þessum efnum á tvö mikilvæg forgangsatriði sem stjórnvöld hyggjast beita sér fyrir. Það fyrra snýr að því að byggja upp og viðhalda heimsklassa umhverfi til rannsókna- og þróunar; kjarna nýsköpunar. Í því tilliti er endurgreiðslukerfi stjórnvalda á rannsókna- og þróunarkostnaði fyrirtækja stærsta og mikilvægasta fjárfestingin ásamt mikilvægu stuðningskerfi nýsköpunar í gegnum Rannís. Seinna atriðið er að efla mannauðinn á Íslandi bæði með innlendri uppbyggingu en líka með því að liðka fyrir komu erlendra sérfræðinga, sem þekkingarmargfaldara fyrir íslenskt samfélag og efnahagslíf. Hugverkaráð SI fagnar metnaðarfullum áætlunum ráðherra í þessum efnum og telur að forgangsatriði Áslaugar séu rétt metin. Áslaug hefur stillt upp í sókn og það er til mikils að vinna fyrir íslenskt samfélag ef sá sóknarleikur gengur eftir. Hugverkaráð SI óskar nýjum ráðherra góðs gengis í sínum störfum. Höfundar eiga sæti í Hugverkaráði Samtaka iðnaðarins. Alexander Picchietti, Verne Global Fida Abu Libdeh, GeoSilica Iceland Inga Lind Karlsdóttir, Skot productions Jóhann Þór Jónsson, AtNorth Lilja Ósk Snorradóttir, Pegasus Reynir Scheving, Zymetech Róbert Helgason, Kot Soffía Kristín Þórðardóttir, Origo Tryggvi Hjaltason, formaður Hugverkaráðs, CCP Vigdís Tinna Sigurvaldadóttir, Marel Þorgeir Frímann Óðinsson, Directive Games North Þóra Björg Magnúsdóttir, Coripharma
Kerfisbundið afnám réttinda kvenna — Staða afganskra kvenna 4 árum eftir valdatöku talíbana Ólafur Elínarson,Anna Steinsen Skoðun
Við styðjum Ingólf Gíslason og annað starfsfólk í akademískri sniðgöngu Elía Hörpu og Önundarbur,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Íris Ellenberger,Sjöfn Asare Skoðun
Skoðun Kerfisbundið afnám réttinda kvenna — Staða afganskra kvenna 4 árum eftir valdatöku talíbana Ólafur Elínarson,Anna Steinsen skrifar
Skoðun Framtíð íslensks menntakerfis – lærum af Buffalo og leiðandi háskólum heims Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Öryggismenning – hjartað í ábyrgri ferðaþjónustu Ólína Laxdal,Sólveig Nikulásdóttir skrifar
Skoðun Nýsamþykkt aðgerðaáætlun í krabbameinsmálum – aldrei mikilvægari en nú Halla Þorvaldsdóttir skrifar
Skoðun Við styðjum Ingólf Gíslason og annað starfsfólk í akademískri sniðgöngu Elía Hörpu og Önundarbur,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Íris Ellenberger,Sjöfn Asare skrifar
Skoðun Tjáningarfrelsi Laufey Brá Jónsdóttir,Sigríður Kristín Helgadóttir,Þorvaldur Víðisson skrifar
Skoðun Örvæntingarfullir bíleigendur í frumskógi bílastæðagjalda Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar
Kerfisbundið afnám réttinda kvenna — Staða afganskra kvenna 4 árum eftir valdatöku talíbana Ólafur Elínarson,Anna Steinsen Skoðun
Við styðjum Ingólf Gíslason og annað starfsfólk í akademískri sniðgöngu Elía Hörpu og Önundarbur,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Íris Ellenberger,Sjöfn Asare Skoðun