20 ár frá 11. septem­ber 2001: Dagurinn sem allt breyttist

Nærstaddir hrukku í kút þegar fyrri vélin skall á norðurturninum klukkan 8:45 og allt leit út fyrir að þarna hefði verið um hræðilegt slys að ræða. Átján mínútum síðar skall svo önnur þota á suðurturninum og klukkan 9:45 lenti sú þriðja á Pentagon, húsi varnarmálaráðuneytisins í Washington. Heimsbyggðinni varð ljóst að þarna hefði verið um hryðjuverk að ræða og eftirköst þeirra hafa haft bein eða óbein áhrif á nær hvert mannsbarn síðan.

Nítján menn – Fjögur teymi – Táknræn skotmörk

Fyrr um morguninn héldu 19 ungir menn – flestir Sádi-Arabar, en tveir frá Sameinuðu Arabísku furstadæmunum, einn frá Líbanon og einn frá Egyptalandi – af stað í sína hinstu ferð. Þeir voru allir á þrítugsaldri fyrir utan Egyptann Mohamed Atta, sem er talinn hafa verið höfuðpaur hópsins, en hann var 33ja ára. Mennirnir, sem voru á vegum hryðjuverkasamtaka Osama Bin Ladens, Al Qaeda, fóru um borð í fjórar farþegaþotur sem voru á leið frá austurströndinni til vesturstrandarinnar, fullar af eldsneyti fyrir langflugið. Í hverjum hópi var einn meðlimur sem hafði lagt stund á flugnám og þrír eða fjórir sem áttu að sjá um að yfirbuga áhafnarmeðlimi og ógna farþegum.

Takmark Al-Qaeda var að koma höggi á Bandaríkin, vegna afskipta þeirra af málefnum Mið-Austurlanda. Tvíburaturnarnir við World Trade Center voru talin táknræn skotmörk fyrir efnahaglega stöðu Bandaríkjanna á heimsvettvangi, Pentagon-byggingin er táknmynd herafla Bandaríkjanna, og ef svo var að flug 93 hafi stefnt á þinghúsið á Capitol Hill, eða jafnvel sjálft Hvíta húsið, þarf ekki að fjölyrða um þau áhrif sem það hefði haft.

• Fimm voru í flugi 11, Boeing 767 flugvél American Airlines sem lagði af stað frá Logan flugvelli í Boston klukkan 7:59. Um borð voru 81 farþegi og 11 í áhöfn.
• Fimm voru um borð í flugi 175, Boeing 767 flugvél United Airlines sem lagði einnig af stað frá Logan 15 mínútum síðar. Um borð voru 56 farþegar og 9 í áhöfn.
• Fimm voru um borð í flugi 77, Boeing 757 flugvél American Airlines sem lagði af stað frá Dulles flugvelli í Washington klukkan 8:20.
• Fjórir voru um borð í flugi 93, Boeing 757 flugvél United Airlines, sem lagði af stað frá Newark í New Jersey klukkan 8:42.

Hryðjuverkamennirnir höfðu verið mislengi í Bandaríkjunum fyrir þennan dag. Tveir komu til Kaliforníu í janúar árið áður, þrír í viðbót komu til Flórída um mitt ár og hófu flugþjálfun og svo kom fjórði „flugmaðurinn“ til San Diego undir lok árs. Hinir hryðjuverkamennirnir komu svo hver á fætur öðrum fram undir mitt ár. Ekki er talið víst að aðrir en flugmennirnir hafi vitað að um sjálfsmorðsárás væri að ræða.

Hér má sjá myndefni AP fréttaveitunnar frá því fyrir tuttugu árum síðan.

Vopnaðir dúkahnífum og piparúða

Skömmu eftir flugtak í öllum vélunum stigu hryðjuverkamennirnir úr sætum sínum og tóku völdin í vélunum. Þeir voru vopnaðir piparúða og dúkahnífum sem ekki höfðu komið í ljós við vopnaleit fyrir brottför.

Þeir fluglærðu í hópunum tóku stjórnina og settu stefnuna á fyrirfram ákveðin skotmörk. Flug 11 stefndi á norðurturn WTC, flug 175 á suðurturninn og flug 77 á Pentagon.

Svo fór sem fór. Fyrstu þrjár vélarnar hittu á skotmörk sín. Á klukkutíma breyttist allt. Flug 11 steyptist á norðurturninn á um 800 km hraða á klukkustund, fulllestuð af eldsneyti. Og svo hinar stuttu síðar.

Talið er að flug 93 hafi átt að steypast á þinghúsið í Washington, Capitol, en ekki kom til þess. Líklegast hafa farþegarnir látið til skarar skríða gegn flugræningjunum og flugvélin hrapaði til jarðar um klukkan 10, í Pennsylvaníu eftir að hafa stefnt í áttina að Washington.

Suðurturn WTC hrundi til grunna um sama leyti, tæpum klukkutíma eftir að flug 175 skall á hann, á um 950 km hraða á klukkustund. Norðurturninn hrundi hálftíma síðar, og 75 hæða bygging við hliðina, WTC 7 hrundi síðdegis þennan sama dag, sökum elda sem kviknuðu í húsinu eftir að tvíburaturnarnir hrundu.

Um 3.000 í valnum

Talið er að 2.751 hafi látið lífið í árásunum hinn 11. september 2001, en á næstu mánuðum og árum bætti í þann hóp, m.a. vegna meiðsla og veikinda sem hlutust af ryki og mengun sem lagðist yfir Manhattan þegar turnarnir féllu. Síðustu tölur yfir þau sem fórust er nú um 3.000, af 93 þjóðernum. Allir 265 sem voru um borð í flugvélunum fjórum, 2.606 í Tvíburaturnunum og nágrenni og 125 í Pentagon.

Auk þess slösuðust 6.000 manns, en 20 manns björguðust fyrir mikla mildi úr rústum turnanna. 

Enn þann dag í dag stendur yfir vinna við að bera kennsl á líkamsleifar sem fundust í rústunum. Ekki hafa fundist neinar líkamsleifar af 1.106 af þeim sem voru úrskurðaðir látnir í WTC hinn 11. september, samkvæmt nýlegri frétt AP.

Mildi þykir að ekki hafi farið enn verr, en talið er að á milli 16.000 til 18.000 manns hafi verið í turnunum þegar flugvélarnar skullu á þeim. Hundruð viðbragðsaðila, slökkviliðs- og lögreglufólks, lét lífið við skyldustörf.

Fljótlega beindist grunur að því að al-Qaeda stæði á bak við árásirnar. Mohammed Atta og nokkrir aðrir úr hópi flugræningjanna nítján höfðu staðfest tengsl við samtök Bin Ladens, sem héldu til í Afganistan, undir hlífiskildi Talibana.

Nánar verður fjallað um eftirmála árásanna á Vísi síðar í dag, en herleiðangrar Bandaríkjastjórnar árin eftir og barátta við öfgahópa í Afganistan og Írak, hafa valdið almenningi í Mið-Austurlöndum ómældum hörmungum sem ekki sér enn fyrir endann á.

Uppleggið að aðgerðunum eftir 11. september, hinu svokallaða „Stríði gegn hryðjuverkum“, var að gera heiminn að öruggari stað með því að sigrast á hryðjuverkahópum. Nú, 20 árum síðar, væri giska erfitt að reyna að halda því fram að það tilætlunarverk hafi borið árangur.

Í dag munu íbúar New York hins vegar líta sér nær, einblína á minningu þeirra sem létust, lífsvilja þeirra sem komust af og hetjudáðir þeirra sem skunduðu æðrulaus á vettvang til að koma samborgurum sínum til hjálpar.

Nánar verður fjallað um þessi tímamót á Vísi í dag. Fylgist með.