Að bera saman epli og appelsínur – veiðigjöld á Íslandi, Færeyjum og Grænlandi Helgi Áss Grétarsson skrifar 13. febrúar 2021 13:30 Í sjónvarpsfréttum Stöðvar 2 miðvikudagskvöldið 10. febrúar sl. fullyrti Daði Már Kristófersson m.a. að vitað væri frá „reynslu nágrannalandanna“ að hægt væri að taka upp veiðigjöld hér á landi sem gæfu betri raun. Daði var kynntur í viðtalinu sem háskólaprófessor en einnig kom fram að hann væri varaformaður Viðreisnar. Nálgun Daða sem stjórnmálamanns, um hvað sé vitað og hver sé reynsla nágrannalanda í álagningu veiðigjalda, geri ég engar athugasemdir við. Á hinn bóginn var hann kynntur sem háskólaprófessor í téðu sjónvarpsviðtali og bar honum því að gæta ákveðinnar hlutlægni. Þar sem ég þekki til málaflokksins taldi ég brýnt að koma á framfæri athugasemdum við málflutning háskólaprófessorsins, sbr. grein sem ég birti á visir.is 11. febrúar síðastliðinn. Degi síðar birti Daði grein á sama vettvangi þar sem hann skýrði mál sitt nánar en þó var sá munur á að ótvírætt var að hann setti fram þá skoðanir og upplýsingar sem stjórnmálamaður. Víkjum nú nánar efnislega að grein Daða sl. föstudag. Færeyjar og Grænland eru þá samanburðarríkin Með grein Daða sl. föstudag var birt mynd af töku veiðigjalda á árunum 2013-2018 á Íslandi, Færeyjum og Grænlandi. Sé litið til þessara talna eingöngu, sem ég hef ekki forsendur til að vefengja, voru veiðigjöld hér á landi jafnan lægri en í þessum tveim nágrannalöndum á fyrrnefndu tímabili. Af þessari tölulegu framsetningu dregur Daði m.a. þá ályktun að varla sé hægt að halda „því fram að veiðigjöld á Íslandi séu óeðlilega há ef verr rekinn sjávarútvegur nágrannalandanna greiðir meira“. Þessi hóflega ályktun stjórnmálamannsins getur sannfært marga um þörfina á að hækka veiðigjöldin hér á landi og satt best að segja hef ég ekki sterka skoðun á því málefni, enda hefur Alþingi alltaf getað hækkað eða lækka skatta, það sama á við um veiðigjöld eins og aðra skatta. Það sem ég hef hins vegar skoðun á er aðferðin sem Daði beitir við að rökstyðja mál sitt. Hann velur tvö lönd og ber þau saman við aðstæður á Íslandi. Í flestum málaflokkum berum við okkur saman við önnur lönd á Norðurlöndum eða þá annars staðar í Evrópu en í þessu tilviki á að styðjast við fordæmi úr samfélögum sem eru jafnvel smærri en örríkið Ísland. Þessu til viðbótar er í nálgun Daða stuðst við hráar tölur um öflun veiðigjaldstekna í löndunum þrem en að takmörkuðu leyti er gerð grein fyrir ólíkum aðstæðum í vestnorrænu ríkjunum og hvaða áhrif veiðigjaldsstefnurnar hafa í þeim, að teknu tilliti til allra þátta. Með síðastnefnda atriðinu er m.a. átt við þau margfeldisáhrif sem starfsemi grunnatvinnuvegs eins og sjávarútvegs hefur í samanburði við margar aðrar atvinnugreinar. Skýrum þetta aðeins nánar. Nánar um aðstæður á Grænlandi og í Færeyjum Grænlesk fiskveiðistjórn tekur mið af þeim veruleika að um langt árabil hefur grænlenska landsstjórnin selt erlendum aðilum aðgang að verulegum hluta aflaheimilda innan sinnar efnahagslögsögu. Þótt grænlesk yfirvöld afli sér þannig tekna þá missa sömu yfirvöld af tekjumöguleikum sem fylgja því að fiskiskip landi afla í landi, sá afli sé unninn, fluttur og markaðssettur fyrir hagkvæma erlenda markaði. Þjónustugreinar tengdar sjávarútvegi, svo sem þær greinar sem sjá um viðhald skipa og veiðarfæra, verða einnig smærri í sniðum. Efnahagslegu umsvifin sem tengjast fiskveiðum í sjó margfaldast því ekki og heildartekjur hins opinbera verða því fyrir vikið lægri. Reikna þarf dæmið til enda. Í Færeyjum er eingöngu tekið gjald af nýtingu fáeinna nytjastofna sjávar á meðan veiðigjaldakerfið hér á landi tekur að meginstefnu til veiða á öllum nytjastofnum. Séu aflaheimildir í Færeyjum keyptar á uppboði má nýta andvirðið til að lækka laun sjómanna. Mér vitanlega er óheimilt hér á landi að lækka laun sjómanna á grundvelli álagðra veiðigjalda. Fleiri atriði mætti nefna sem gerir það vandmeðfarið að bera saman íslenska veiðigjaldskerfið við það færeyska en aðalatriðið þó er að á engan hátt er vitað, frá fræðilegum sjónarmiðum, að færeyska leiðin hafi gefið betri raun en sú íslenska, m.a. vegna skorts á samanburði á þeim áhrifum sem kerfin tvö hafa haft margfeldisáhrif fiskveiðanna. Að endingu, um eplin og appelsínurnar Það er jafnan talið vinsælt hér á landi af fjölmennum hópi fólks að gera starfsemi sjávarútvegs með einhverjum hætti tortryggilegan. Slík tilhneiging ýtir undir að settar eru fram pólitískar hugmyndir um að hækka eigi álögur á þessa atvinnugrein, hvort sem það verður gert í formi hærra skatta eða uppboðs á aflaheimildum. Gott og vel. Mikilvægt er að ræða þetta efni en það á vart að gera með því að bera saman aðstæður í ólíkum ríkjum á þann hátt að helst líkist samanburði á epli og appelsínum. Það er hvorki rökrétt né sanngjarnt. Höfundur er lögfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sjávarútvegur Skattar og tollar Helgi Áss Grétarsson Mest lesið Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson Skoðun Vísindi, hugvit og seigla – hugsum stórt og svo stærra! Sandra Mjöll Jónsdóttir-Buch Skoðun Skoðun Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego skrifar Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Sjá meira
Í sjónvarpsfréttum Stöðvar 2 miðvikudagskvöldið 10. febrúar sl. fullyrti Daði Már Kristófersson m.a. að vitað væri frá „reynslu nágrannalandanna“ að hægt væri að taka upp veiðigjöld hér á landi sem gæfu betri raun. Daði var kynntur í viðtalinu sem háskólaprófessor en einnig kom fram að hann væri varaformaður Viðreisnar. Nálgun Daða sem stjórnmálamanns, um hvað sé vitað og hver sé reynsla nágrannalanda í álagningu veiðigjalda, geri ég engar athugasemdir við. Á hinn bóginn var hann kynntur sem háskólaprófessor í téðu sjónvarpsviðtali og bar honum því að gæta ákveðinnar hlutlægni. Þar sem ég þekki til málaflokksins taldi ég brýnt að koma á framfæri athugasemdum við málflutning háskólaprófessorsins, sbr. grein sem ég birti á visir.is 11. febrúar síðastliðinn. Degi síðar birti Daði grein á sama vettvangi þar sem hann skýrði mál sitt nánar en þó var sá munur á að ótvírætt var að hann setti fram þá skoðanir og upplýsingar sem stjórnmálamaður. Víkjum nú nánar efnislega að grein Daða sl. föstudag. Færeyjar og Grænland eru þá samanburðarríkin Með grein Daða sl. föstudag var birt mynd af töku veiðigjalda á árunum 2013-2018 á Íslandi, Færeyjum og Grænlandi. Sé litið til þessara talna eingöngu, sem ég hef ekki forsendur til að vefengja, voru veiðigjöld hér á landi jafnan lægri en í þessum tveim nágrannalöndum á fyrrnefndu tímabili. Af þessari tölulegu framsetningu dregur Daði m.a. þá ályktun að varla sé hægt að halda „því fram að veiðigjöld á Íslandi séu óeðlilega há ef verr rekinn sjávarútvegur nágrannalandanna greiðir meira“. Þessi hóflega ályktun stjórnmálamannsins getur sannfært marga um þörfina á að hækka veiðigjöldin hér á landi og satt best að segja hef ég ekki sterka skoðun á því málefni, enda hefur Alþingi alltaf getað hækkað eða lækka skatta, það sama á við um veiðigjöld eins og aðra skatta. Það sem ég hef hins vegar skoðun á er aðferðin sem Daði beitir við að rökstyðja mál sitt. Hann velur tvö lönd og ber þau saman við aðstæður á Íslandi. Í flestum málaflokkum berum við okkur saman við önnur lönd á Norðurlöndum eða þá annars staðar í Evrópu en í þessu tilviki á að styðjast við fordæmi úr samfélögum sem eru jafnvel smærri en örríkið Ísland. Þessu til viðbótar er í nálgun Daða stuðst við hráar tölur um öflun veiðigjaldstekna í löndunum þrem en að takmörkuðu leyti er gerð grein fyrir ólíkum aðstæðum í vestnorrænu ríkjunum og hvaða áhrif veiðigjaldsstefnurnar hafa í þeim, að teknu tilliti til allra þátta. Með síðastnefnda atriðinu er m.a. átt við þau margfeldisáhrif sem starfsemi grunnatvinnuvegs eins og sjávarútvegs hefur í samanburði við margar aðrar atvinnugreinar. Skýrum þetta aðeins nánar. Nánar um aðstæður á Grænlandi og í Færeyjum Grænlesk fiskveiðistjórn tekur mið af þeim veruleika að um langt árabil hefur grænlenska landsstjórnin selt erlendum aðilum aðgang að verulegum hluta aflaheimilda innan sinnar efnahagslögsögu. Þótt grænlesk yfirvöld afli sér þannig tekna þá missa sömu yfirvöld af tekjumöguleikum sem fylgja því að fiskiskip landi afla í landi, sá afli sé unninn, fluttur og markaðssettur fyrir hagkvæma erlenda markaði. Þjónustugreinar tengdar sjávarútvegi, svo sem þær greinar sem sjá um viðhald skipa og veiðarfæra, verða einnig smærri í sniðum. Efnahagslegu umsvifin sem tengjast fiskveiðum í sjó margfaldast því ekki og heildartekjur hins opinbera verða því fyrir vikið lægri. Reikna þarf dæmið til enda. Í Færeyjum er eingöngu tekið gjald af nýtingu fáeinna nytjastofna sjávar á meðan veiðigjaldakerfið hér á landi tekur að meginstefnu til veiða á öllum nytjastofnum. Séu aflaheimildir í Færeyjum keyptar á uppboði má nýta andvirðið til að lækka laun sjómanna. Mér vitanlega er óheimilt hér á landi að lækka laun sjómanna á grundvelli álagðra veiðigjalda. Fleiri atriði mætti nefna sem gerir það vandmeðfarið að bera saman íslenska veiðigjaldskerfið við það færeyska en aðalatriðið þó er að á engan hátt er vitað, frá fræðilegum sjónarmiðum, að færeyska leiðin hafi gefið betri raun en sú íslenska, m.a. vegna skorts á samanburði á þeim áhrifum sem kerfin tvö hafa haft margfeldisáhrif fiskveiðanna. Að endingu, um eplin og appelsínurnar Það er jafnan talið vinsælt hér á landi af fjölmennum hópi fólks að gera starfsemi sjávarútvegs með einhverjum hætti tortryggilegan. Slík tilhneiging ýtir undir að settar eru fram pólitískar hugmyndir um að hækka eigi álögur á þessa atvinnugrein, hvort sem það verður gert í formi hærra skatta eða uppboðs á aflaheimildum. Gott og vel. Mikilvægt er að ræða þetta efni en það á vart að gera með því að bera saman aðstæður í ólíkum ríkjum á þann hátt að helst líkist samanburði á epli og appelsínum. Það er hvorki rökrétt né sanngjarnt. Höfundur er lögfræðingur.
Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun
Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun
Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson Skoðun
Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson Skoðun
Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar
Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar
Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar
Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun
Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun
Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson Skoðun
Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson Skoðun