Góð týpa Guðmundur Steingrímsson skrifar 19. nóvember 2018 07:00 Hin vikulanga umræða um Banksy listaverkið hans Jóns Gnarr — eða borgarinnar, eftir því hvernig á það er litið — var um margt skemmtileg og athyglisverð. Í upphafi stefndi í að um miðlungsstórt hneykslismál yrði að ræða. Margir voru í þann mund að hlaða í góða statusa á samfélagsmiðlum um spillingu og siðleysi. Símalínur útvarpsþátta voru byrjaðar að hitna. Var ekki maðurinn að draga að sér verðmæti í leyfisleysi? Svona verk er milljónavirði, sögðu spekúlantar. Þá var upplýst að um eftirprentun væri að ræða, en ekki upprunalegt verk. Í raun væri þetta plakat. Við það hætti málið að vera hneykslismál og varð skyndilega að gagnmerkri umræðu um réttritun og málfar. Sitt sýndist hverjum. Á maður að skrifa plakat með k-i eða g-i? K-i, segi ég. En hvað um það. Það sem gerist næst finnst mér vera hið bitastæða í málinu og eitthvað sem má ræða aðeins betur, og rýna í samfélagslegu tilliti. Jón tók týpuna. „Ég ætla að farga þessu verki,“ hrópaði hann. Slípirokkurinn var dreginn fram og verkið eyðilagt í beinni.Blæbrigði vantar Þessi viðbrögð eru frábær. Sjáiði til: Eitt helsta einkenni á samtíma okkar eru hin ofsafengnu hópbrjálæðisköst sem tekin eru á samfélagsmiðlum undir eins og einhver gerir eitthvað sem á einhvern hátt getur talist vafasamt. Eitt hliðarspor og fólk er tekið af lífi innan klukkustundar. Í viku hverri sjáum við dæmi um þetta. Þetta er orðinn fastur liður. Einhver gerir eitthvað rangt og bingó: Game over fyrir hann. Twitter-stormurinn hlífir engum sem lendir í honum. Það er eins og fólki sé skotið upp í loft og gert að lenda einhvers staðar úti í buskanum, án orðspors, án atvinnu, ringlað og með hárið út í loftið. Komið aftur á byrjunarreit. Sumir geta auðvitað sjálfum sér um kennt, en með öðrum getur maður ekki annað en fundið til. Er þetta alltaf nauðsynlegt? Birgitta Haukdal skrifar barnabók og skrifar hjúkrunarkona en ekki hjúkrunarfræðingur. Jú, jú. Auðvitað ekki rétt, en slökum samt aðeins á. Á samfélagsmiðlum vantar blæbrigði. Þar er engin „tja” takki eða „ég veit ekki með þetta“ eða “úps, þetta mætti lagfæra”. Maður er bara hæstánægður, skellihlæjandi, kærleiksríkur, leiður eða reiður. Og ef einhver gerir eitthvað misjafnt, verða margir reiðir eða leiðir með tár í hvarmi. Áhrifamátturinn af því að nokkur hundruð manns á einum klukkutíma verði bálreiðir er gígantískur. Dómur hefur fallið. Þú átt ekki breik.Nýr veruleiki Eða hvað? Hvernig er hægt að bregðast við þúsund reiðiköllum? Sumir auðvitað skammast sín, og það réttilega, og biðjast auðmjúklega afsökunar á gjörðum sínum og lofa betrun. Aðrir þrífast á þessu, eins og sumir leiðtogar þjóðríkja og fagna hverjum stormi. En svo eru aðrir. Fólk sem hafði hugsað sér að grínast smá eða ætlaði með góðu hugarfari að gera eitthvað fallegt og uppbyggilegt en notaði óvart vitlaus hugtök. Eða fékk sér of mikið í glas. Stormurinn gerir engan greinarmun. Hann slátrar bara. Þetta er ekki réttlátt ástand. Það er engin sanngirni fólgin í því að fólk missi lífsviðurværi sitt, vini og orðspor út af einu hliðarspori. Ég held að ákveðið ójafnvægi sé ríkjandi í samfélaginu út af þessu. Hin vikulega aftaka á Facebook er ný af nálinni. Viðbragðið við þessum veruleika er rétt að byrja að þróast.Að öskra á móti Jón steig stórt skref með viðbragði sínu við storminum sem var að byrja gegn honum. Þetta var sem sagt plakat. Engu að síður hefði hann getað farið illa út úr þessu. Jón kaus að öskra á móti. Það er tímamótaöskur. Spurningin blasir við: Getur verið að viðbragð af þessu tagi sé mögulega það sterkasta fyrir fólk í stöðunni, sé vegið að því af reiðiköllum samfélagsmiðlanna? Ætti Birgitta Haukdal kannski núna að segja hátt og snjallt með þjósti að hún skuli „þá bara farga öllum þessum bókum og aldrei skrifa stafkrók aftur“? Ætti Dagur borgarstjóri að rjúka til og eyðileggja Braggann? „Ég rústa honum þá bara,“ gæti hann hrópað í rokinu með höggbor að vopni. Ætti Guðni Th. að taka týpuna og einfaldlega sturta ananas yfir næstu pitsu sem hann pantar, gúffa í sig í beinni útsendingu á Instagram og hrópa milli munnbitanna að hann „skuli þá bara borða þennan fjárans ananas“? Og Theresa May. Hún ætti auðvitað núna að fara í þingið og æpa þar hátt og snjallt að hún ætli þá bara að „brenna þetta bévítans Brexitsamkomulag!“ Í hinu tilfinninga ójafnvægi Twitter-stormanna er líklega margt vitlausara en að mæti ópum með ópi. Að því sögðu vil ég að sjálfsögðu lýsa því yfir að muni þessi afstaða mín skapa almenna reiði á samfélagsmiðlum mun ég vitaskuld eyðileggja tölvuna mína með hjólsög og aldrei skrifa pistil aftur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Guðmundur Steingrímsson Mest lesið Ofurgróði sjávarútvegs? – Hættið að afvegaleiða! Elliði Vignisson Skoðun „Fáum við einkunn fyrir þetta?“ Hulda Dögg Proppé Skoðun Rafbíllinn er ekki bara umhverfisvænn – hann er líka hagkvæmari Óskar Páll Þorgilsson Skoðun Vorstjarnan hans Gunnars Smára? Guðbergur Egill Eyjólfsson Skoðun Sakar aðra um það sem hún gerir sjálf Sigurjón Þórðarson Skoðun Hrossakjöt, hroki og hleypidómar Kristján Logason Skoðun „Þú verður aldrei nóg“ - Ástæður þess að kerfið bregst innflytjendum Ian McDonald Skoðun Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun Að byggja upp á Bakka Hjálmar Bogi Hafliðason Skoðun Skoðun Skoðun Hvernig er staða lesblindra á Íslandi? Guðmundur S. Johnsen skrifar Skoðun Sakar aðra um það sem hún gerir sjálf Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun „Þú verður aldrei nóg“ - Ástæður þess að kerfið bregst innflytjendum Ian McDonald skrifar Skoðun Rafbíllinn er ekki bara umhverfisvænn – hann er líka hagkvæmari Óskar Páll Þorgilsson skrifar Skoðun Ofurgróði sjávarútvegs? – Hættið að afvegaleiða! Elliði Vignisson skrifar Skoðun Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun „Fáum við einkunn fyrir þetta?“ Hulda Dögg Proppé skrifar Skoðun Hrossakjöt, hroki og hleypidómar Kristján Logason skrifar Skoðun Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Að byggja upp á Bakka Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Fiskeldi og samfélagsábyrgð Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Pólitískt raunsæi og utanríkisstefna Íslands Ragnar Anthony Antonsson Gambrell skrifar Skoðun Vorstjarnan hans Gunnars Smára? Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Fylgið fór vegna fullveldismáls Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Er Ísrael ennþá útvalin þjóð Guðs? Ómar Torfason skrifar Skoðun Flokkurinn hans Gunnars Smára? Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Raforkuverð: Stórnotendur og almenningur Ingvar Júlíus Baldursson skrifar Skoðun Hætt við að hækka ekki skatta á almenning Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Skattafíkn í skjóli réttlætis: Tímavélin stillt á 2012 Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Hver borgar brúsann? Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hvers vegna berðu kross? Hrafnhildur Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þannig gerum við þetta? Ísak Ernir Kristinsson skrifar Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Falleinkunn skólakerfis? Helga Þórisdóttir skrifar Skoðun Þjónusta sem gleður – skilar sér beint í kassann Margrét Reynisdóttir skrifar Skoðun Hvar er auðlindarentan? Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Miðflokkurinn – Rödd skynseminnar í borginni Ómar Már Jónsson skrifar Skoðun Virði barna og ungmenna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Sættir þú þig við þetta? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Alþingi gleymir aftur fötluðum börnum Lúðvík Júlíusson skrifar Sjá meira
Hin vikulanga umræða um Banksy listaverkið hans Jóns Gnarr — eða borgarinnar, eftir því hvernig á það er litið — var um margt skemmtileg og athyglisverð. Í upphafi stefndi í að um miðlungsstórt hneykslismál yrði að ræða. Margir voru í þann mund að hlaða í góða statusa á samfélagsmiðlum um spillingu og siðleysi. Símalínur útvarpsþátta voru byrjaðar að hitna. Var ekki maðurinn að draga að sér verðmæti í leyfisleysi? Svona verk er milljónavirði, sögðu spekúlantar. Þá var upplýst að um eftirprentun væri að ræða, en ekki upprunalegt verk. Í raun væri þetta plakat. Við það hætti málið að vera hneykslismál og varð skyndilega að gagnmerkri umræðu um réttritun og málfar. Sitt sýndist hverjum. Á maður að skrifa plakat með k-i eða g-i? K-i, segi ég. En hvað um það. Það sem gerist næst finnst mér vera hið bitastæða í málinu og eitthvað sem má ræða aðeins betur, og rýna í samfélagslegu tilliti. Jón tók týpuna. „Ég ætla að farga þessu verki,“ hrópaði hann. Slípirokkurinn var dreginn fram og verkið eyðilagt í beinni.Blæbrigði vantar Þessi viðbrögð eru frábær. Sjáiði til: Eitt helsta einkenni á samtíma okkar eru hin ofsafengnu hópbrjálæðisköst sem tekin eru á samfélagsmiðlum undir eins og einhver gerir eitthvað sem á einhvern hátt getur talist vafasamt. Eitt hliðarspor og fólk er tekið af lífi innan klukkustundar. Í viku hverri sjáum við dæmi um þetta. Þetta er orðinn fastur liður. Einhver gerir eitthvað rangt og bingó: Game over fyrir hann. Twitter-stormurinn hlífir engum sem lendir í honum. Það er eins og fólki sé skotið upp í loft og gert að lenda einhvers staðar úti í buskanum, án orðspors, án atvinnu, ringlað og með hárið út í loftið. Komið aftur á byrjunarreit. Sumir geta auðvitað sjálfum sér um kennt, en með öðrum getur maður ekki annað en fundið til. Er þetta alltaf nauðsynlegt? Birgitta Haukdal skrifar barnabók og skrifar hjúkrunarkona en ekki hjúkrunarfræðingur. Jú, jú. Auðvitað ekki rétt, en slökum samt aðeins á. Á samfélagsmiðlum vantar blæbrigði. Þar er engin „tja” takki eða „ég veit ekki með þetta“ eða “úps, þetta mætti lagfæra”. Maður er bara hæstánægður, skellihlæjandi, kærleiksríkur, leiður eða reiður. Og ef einhver gerir eitthvað misjafnt, verða margir reiðir eða leiðir með tár í hvarmi. Áhrifamátturinn af því að nokkur hundruð manns á einum klukkutíma verði bálreiðir er gígantískur. Dómur hefur fallið. Þú átt ekki breik.Nýr veruleiki Eða hvað? Hvernig er hægt að bregðast við þúsund reiðiköllum? Sumir auðvitað skammast sín, og það réttilega, og biðjast auðmjúklega afsökunar á gjörðum sínum og lofa betrun. Aðrir þrífast á þessu, eins og sumir leiðtogar þjóðríkja og fagna hverjum stormi. En svo eru aðrir. Fólk sem hafði hugsað sér að grínast smá eða ætlaði með góðu hugarfari að gera eitthvað fallegt og uppbyggilegt en notaði óvart vitlaus hugtök. Eða fékk sér of mikið í glas. Stormurinn gerir engan greinarmun. Hann slátrar bara. Þetta er ekki réttlátt ástand. Það er engin sanngirni fólgin í því að fólk missi lífsviðurværi sitt, vini og orðspor út af einu hliðarspori. Ég held að ákveðið ójafnvægi sé ríkjandi í samfélaginu út af þessu. Hin vikulega aftaka á Facebook er ný af nálinni. Viðbragðið við þessum veruleika er rétt að byrja að þróast.Að öskra á móti Jón steig stórt skref með viðbragði sínu við storminum sem var að byrja gegn honum. Þetta var sem sagt plakat. Engu að síður hefði hann getað farið illa út úr þessu. Jón kaus að öskra á móti. Það er tímamótaöskur. Spurningin blasir við: Getur verið að viðbragð af þessu tagi sé mögulega það sterkasta fyrir fólk í stöðunni, sé vegið að því af reiðiköllum samfélagsmiðlanna? Ætti Birgitta Haukdal kannski núna að segja hátt og snjallt með þjósti að hún skuli „þá bara farga öllum þessum bókum og aldrei skrifa stafkrók aftur“? Ætti Dagur borgarstjóri að rjúka til og eyðileggja Braggann? „Ég rústa honum þá bara,“ gæti hann hrópað í rokinu með höggbor að vopni. Ætti Guðni Th. að taka týpuna og einfaldlega sturta ananas yfir næstu pitsu sem hann pantar, gúffa í sig í beinni útsendingu á Instagram og hrópa milli munnbitanna að hann „skuli þá bara borða þennan fjárans ananas“? Og Theresa May. Hún ætti auðvitað núna að fara í þingið og æpa þar hátt og snjallt að hún ætli þá bara að „brenna þetta bévítans Brexitsamkomulag!“ Í hinu tilfinninga ójafnvægi Twitter-stormanna er líklega margt vitlausara en að mæti ópum með ópi. Að því sögðu vil ég að sjálfsögðu lýsa því yfir að muni þessi afstaða mín skapa almenna reiði á samfélagsmiðlum mun ég vitaskuld eyðileggja tölvuna mína með hjólsög og aldrei skrifa pistil aftur.
Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun
Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun
Skoðun Rafbíllinn er ekki bara umhverfisvænn – hann er líka hagkvæmari Óskar Páll Þorgilsson skrifar
Skoðun Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar
Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun
Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun