Hugsjónir, lífsgleði og amma Guðmundur Steingrímsson skrifar 8. október 2018 07:00 Mér finnst ég reglulega komast, með einum eða öðrum hætti, í tæri við þau sjónarmið fólks á ákveðnu efra aldursbili – þetta eru oft karlmenn um sjötugt – að yngra fólk aðhyllist ekki neinar hugsjónir. Að hugsjónir séu dánar. Því er haldið fram með þó nokkrum söknuði að um 1970 hafi fólk haft miklar hugsjónir. Þá hafi fólk farið í kröfugöngur og slegist við lögguna. Fólki var heitt í hamsi árið 1970. Núna sé öllum skítsama. Fólk hangi bara í símunum sínum. Áður en ég fullyrði, af sjónarhóli manns sem lítur ennþá á sig sem ungan (þótt hann sé það ekki), að þessi sjónarmið séu beinlínis röng, vil ég segja þetta: Mikið ofsalega hlýtur að vera leiðinlegt að verða gamall og líða svona. Að hafa litla sem enga trú á samtíma sínum. Að halda að hápunktur sögunnar hafi átt sér stað fyrir fimmtíu árum og ekkert merkilegt hafi gerst síðan þá. Ég hugsa stundum um ömmu mína þegar svona forpokuð sjónarmið eru annars vegar. Amma mín hafði sífelldan og einlægan áhuga á umhverfi sínu, öðru fólki, fréttum, stjórnmálum, lífinu. Þegar hún var 95 ára dró hún mig á tónleika með Björk í Laugardalshöll, á sama tíma og hinir sjötugu, aðallega, voru að rembast við að semja brandara um Björk og að röddin hennar væri eins og kattarbreim. Á dánarbeðinum spurði amma hjúkrunarkonurnar spjörunum úr. Hún þurfti að vita hvaðan þær væru, hvar þær stæðu í pólitíkinni og hvort þær ættu börn og maka. Amma hlustaði á Útvarp Sögu á hverjum degi fram undir það síðasta og komst að þeirri undraverðu niðurstöðu að Ísland ætti að ganga í Evrópusambandið. Mér hefur alltaf fundist það ótrúlegt dæmi um sigur mannsandans.Forvitnin Forvitnin og löngunin til þess að skilja samtímann gerði það að verkum að amma Hlíf varð 106 ára gömul. Hún var södd lífdaga í lokin. En forvitnisblikið var samt enn í augunum. Á dánarbeðinum sagði hún mér að þó svo hún væri reiðubúin að deyja, þá langaði hana samt svolítið að vita hvernig næstu kosningar færu. Vinnur íhaldið á? Tapar Samfylkingin? Hvað með nýju framboðin? Sjálf fór amma í framboð í Reykjavík norður þegar hún var 104 ára. Það er ómetanlegt fyrir mann í lífinu að eiga sér svona fyrirmynd og leiðarljós. Tilhneigingin til tuðs og bölmóðs er alltaf til staðar. Það er hins vegar talsvert miklu meira gefandi, þótt það sé erfiðara, að reyna að skilja samtíma sinn frekar en að dæma hann. Að viðhalda forvitninni og áhuganum. Fari ég einhvern tímann á þann stað í lífinu að ég lýsi því yfir í heyranda hljóði – hvað þá í blaðagrein – að allt þetta unga fólk skilji ekki hugsjónir og sé sama um allt, þá má fara með mig tuldrandi upp á heiði og hlekkja við grjót. Í náttfötunum. Ekki með síma.Hugsjónalausu málin Nokkur pólitísk stefnumál hafa á undanförnum árum orðið mönnunum tilefni til þess að fullyrða að aðrir hafi engar hugsjónir. Það að einhver vilji breyta klukkunni og samræma hana sólargangi er haft til marks um gríðarlegt hugsjónaleysi. Að einhver vilji innleiða frelsi í nafngiftum er talið annað slíkt dæmi. Að vilja áfengi í kjörbúðir er hugsjónaleysi af verstu sort. Að telja það allt í lagi að hótel rísi í miðbænum, jafnvel á Landssímareitnum, er ekki bara talið hugsjónaleysi heldur beinlínis árás á menningu þjóðarinnar. Allt fólk sem aðhyllist svona lagað, og vill kannski þar að auki færa Reykjavíkurflugvöll og ganga í Evrópusambandið, er grandvaralaus skríll sem hefur aldrei barist við lögguna né heldur skilið fullveldið. Hér lýsi ég tilfinningu. Ég skynja sterkt þessa víbra. Ákveðnar skoðanir eru hafðar til marks um ekkert vit sé lengur í pólitíkinni. Fólki er bara sama um allt. Það vill að fólk fái að skíra börnin sín Niðursuðudós. Ef ég hef rétt fyrir mér, má ég þá frekar biðja um hitt: Að reynt sé að skilja hver hugsjónin er að baki hverju stefnumáli. Að baki umræðunni um að breyta klukkunni býr löngun til þess að þjóðfélaginu sé hagað í samræmi við bestu þekkingu á lýðheilsu. Að röng klukka hafi áhrif á líðan, einkum ungs fólks, er kenning sem nýverið hlaut Nóbelsverðlaun. Og frelsið til að fá að gefa barni sínu nafn að eigin vali, hvernig er það ekki hugsjón? Barátta gegn forræðishyggju, fyrir því að fólki sé treyst, er einhver hugsjónaþrungnasta barátta sem til er. Þannig má þræða sig í gegnum skoðanirnar, eina af annarri, og reyna að skilja þær allar. Ef maður gerir það, þá verður maður 106 ára og deyr glaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Guðmundur Steingrímsson Skoðun Mest lesið Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Eiga ellilífeyrir og örorkubætur að fylgja launavísitölu? Haukur Arnþórsson Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Nennið þið plís blessaða ríkisstjórn! Derek T. Allen Skoðun Skoðun Skoðun Aðför Vinnueftirlits að hagsmunum slasaðra. Steinar Harðarson skrifar Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Karlar, piltar og strákar Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Eiga ellilífeyrir og örorkubætur að fylgja launavísitölu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar Skoðun Nennið þið plís blessaða ríkisstjórn! Derek T. Allen skrifar Skoðun Ertu klár? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Kengúrur eða Þorskar: Hver forritar framtíð Íslands? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson skrifar Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir skrifar Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders skrifar Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Það að þrá börn eða ekki Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tímanna tákn? Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson skrifar Skoðun Kvótaverð, veiðigjald, fjárfesting og arðsemi í sjávarútvegi Ásgeir Daníelsson skrifar Skoðun Getur Seljaskóli núna orðið símalaus skóli, Jóhanna? Kristín Jónsdóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og traust á raforkumarkaði Einar S Einarsson skrifar Skoðun Ef þetta er rétt – hvað er þá rangt? Anna Berg Samúelsdóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta MG? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sjúkraþyrlu sem allra fyrst, kerfi sem veitir lífsbjörg Gunnar Svanur Einarsson skrifar Skoðun Ríkisstofnun forherðist við gagnrýni Björn Ólafsson skrifar Skoðun Bylting, bóla, bölvun - bull? Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Eru smáþjóðir stikkfríar? Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Ákall Valdimar Júlíusson skrifar Skoðun Á að leyfa eða halda áfram að banna? Sigurður G. Guðjónsson skrifar Sjá meira
Mér finnst ég reglulega komast, með einum eða öðrum hætti, í tæri við þau sjónarmið fólks á ákveðnu efra aldursbili – þetta eru oft karlmenn um sjötugt – að yngra fólk aðhyllist ekki neinar hugsjónir. Að hugsjónir séu dánar. Því er haldið fram með þó nokkrum söknuði að um 1970 hafi fólk haft miklar hugsjónir. Þá hafi fólk farið í kröfugöngur og slegist við lögguna. Fólki var heitt í hamsi árið 1970. Núna sé öllum skítsama. Fólk hangi bara í símunum sínum. Áður en ég fullyrði, af sjónarhóli manns sem lítur ennþá á sig sem ungan (þótt hann sé það ekki), að þessi sjónarmið séu beinlínis röng, vil ég segja þetta: Mikið ofsalega hlýtur að vera leiðinlegt að verða gamall og líða svona. Að hafa litla sem enga trú á samtíma sínum. Að halda að hápunktur sögunnar hafi átt sér stað fyrir fimmtíu árum og ekkert merkilegt hafi gerst síðan þá. Ég hugsa stundum um ömmu mína þegar svona forpokuð sjónarmið eru annars vegar. Amma mín hafði sífelldan og einlægan áhuga á umhverfi sínu, öðru fólki, fréttum, stjórnmálum, lífinu. Þegar hún var 95 ára dró hún mig á tónleika með Björk í Laugardalshöll, á sama tíma og hinir sjötugu, aðallega, voru að rembast við að semja brandara um Björk og að röddin hennar væri eins og kattarbreim. Á dánarbeðinum spurði amma hjúkrunarkonurnar spjörunum úr. Hún þurfti að vita hvaðan þær væru, hvar þær stæðu í pólitíkinni og hvort þær ættu börn og maka. Amma hlustaði á Útvarp Sögu á hverjum degi fram undir það síðasta og komst að þeirri undraverðu niðurstöðu að Ísland ætti að ganga í Evrópusambandið. Mér hefur alltaf fundist það ótrúlegt dæmi um sigur mannsandans.Forvitnin Forvitnin og löngunin til þess að skilja samtímann gerði það að verkum að amma Hlíf varð 106 ára gömul. Hún var södd lífdaga í lokin. En forvitnisblikið var samt enn í augunum. Á dánarbeðinum sagði hún mér að þó svo hún væri reiðubúin að deyja, þá langaði hana samt svolítið að vita hvernig næstu kosningar færu. Vinnur íhaldið á? Tapar Samfylkingin? Hvað með nýju framboðin? Sjálf fór amma í framboð í Reykjavík norður þegar hún var 104 ára. Það er ómetanlegt fyrir mann í lífinu að eiga sér svona fyrirmynd og leiðarljós. Tilhneigingin til tuðs og bölmóðs er alltaf til staðar. Það er hins vegar talsvert miklu meira gefandi, þótt það sé erfiðara, að reyna að skilja samtíma sinn frekar en að dæma hann. Að viðhalda forvitninni og áhuganum. Fari ég einhvern tímann á þann stað í lífinu að ég lýsi því yfir í heyranda hljóði – hvað þá í blaðagrein – að allt þetta unga fólk skilji ekki hugsjónir og sé sama um allt, þá má fara með mig tuldrandi upp á heiði og hlekkja við grjót. Í náttfötunum. Ekki með síma.Hugsjónalausu málin Nokkur pólitísk stefnumál hafa á undanförnum árum orðið mönnunum tilefni til þess að fullyrða að aðrir hafi engar hugsjónir. Það að einhver vilji breyta klukkunni og samræma hana sólargangi er haft til marks um gríðarlegt hugsjónaleysi. Að einhver vilji innleiða frelsi í nafngiftum er talið annað slíkt dæmi. Að vilja áfengi í kjörbúðir er hugsjónaleysi af verstu sort. Að telja það allt í lagi að hótel rísi í miðbænum, jafnvel á Landssímareitnum, er ekki bara talið hugsjónaleysi heldur beinlínis árás á menningu þjóðarinnar. Allt fólk sem aðhyllist svona lagað, og vill kannski þar að auki færa Reykjavíkurflugvöll og ganga í Evrópusambandið, er grandvaralaus skríll sem hefur aldrei barist við lögguna né heldur skilið fullveldið. Hér lýsi ég tilfinningu. Ég skynja sterkt þessa víbra. Ákveðnar skoðanir eru hafðar til marks um ekkert vit sé lengur í pólitíkinni. Fólki er bara sama um allt. Það vill að fólk fái að skíra börnin sín Niðursuðudós. Ef ég hef rétt fyrir mér, má ég þá frekar biðja um hitt: Að reynt sé að skilja hver hugsjónin er að baki hverju stefnumáli. Að baki umræðunni um að breyta klukkunni býr löngun til þess að þjóðfélaginu sé hagað í samræmi við bestu þekkingu á lýðheilsu. Að röng klukka hafi áhrif á líðan, einkum ungs fólks, er kenning sem nýverið hlaut Nóbelsverðlaun. Og frelsið til að fá að gefa barni sínu nafn að eigin vali, hvernig er það ekki hugsjón? Barátta gegn forræðishyggju, fyrir því að fólki sé treyst, er einhver hugsjónaþrungnasta barátta sem til er. Þannig má þræða sig í gegnum skoðanirnar, eina af annarri, og reyna að skilja þær allar. Ef maður gerir það, þá verður maður 106 ára og deyr glaður.
Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir Skoðun
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun
Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar
Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar
Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar
Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir Skoðun
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun