Opið bréf til Sr. Bjarna Karlssonar Þóra Kristín Þórsdóttir forynja Kvennahreyfingarinnar skrifar 3. september 2018 11:00 Kæri Bjarni, Ég gladdist innilega þegar ég rak augun í að þú hefðir skrifað pistil með titlinum „Nauðgunarmenningin“. Það var svo frábært að þú skyldir að því er virtist ætla að nýta vald þitt sem mikilsmetinn karlkyns prestur í íslensku samfélagi og leggja baráttu okkar femínista lið. Svo reyndist ekki vera, en hver ákveður svo sem fyrir sig hvar hán stendur í baráttunni fyrir betri heimi. Hins vegar er mikilvægt fyrir alla viti borna umræðu að ræða forsendur og ályktanir sem dregnar eru af þeim svo á þeim grundvelli vil ég gera athugasemdir við pistilinn. Röklega samhengið sem þú setur upp í kjarna pistilsins er eftirfarandi: Kynferðislegt ofbeldi felur í sér að skömm sé flutt frá einum líkama til annars. Við viljum ekki skammarmiðuð samskipti. Þess vegna er ljótt af DV að fara í „skammarherferð“ gegn nafngreindum einstaklingum. Til að þetta röklega samhengi gangi upp þarf fyrst að gefa sér forsenduna, að ofbeldi feli í sér flutning á skömm og, nóta bene, að flutningur á skömm sé aðalatriðið í ofbeldi. Með því að gefa þér þetta geturðu sett saman kynferðislegt ofbeldi gegn börnum og „skammarherferð“ DV og kallað þetta hvort tveggja dæmi um „skammarmiðuð samskipti“. Þannig verða líka hinir nafngreindu gerendur alveg jafn miklir þolendur og þolendur þeirra sjálfra. Orðræðuleg snilld en skaðleg með endemum. Eins og þú nefnir sjálfur er „kjarni #metoo-byltingarinnar sú vitneskja að kynbundið ofbeldi er menningarheilkenni“ en með því að greina eitthvað sem menningarlegt vandamál er hætta á að það gleymist að ofbeldi verður ekki til í tómarúmi: Það þarf gerendur sem ákveða að skaða útvalda þolendur.Er ekki komið nóg af fyrirgefningu? Í niðurlagi pistilsins minnir þú svo á hin kristnu gildi um iðrun, yfirbót og fyrirgefningu, sem við sem samfélag eigum að læra að kunna skil á. Hér áttu væntanlega við að samfélagið eigi að fyrirgefa gerendum en ekki þolendurnir sjálf, því eins og dr. Sólveig Anna Bóasdóttir hefur bent á er fyrirgefningin í kristni alltaf af hendi valdamikils aðila til valdalítils, t.d. Guðs/Jesú og manna. En fyrirgefning samfélagsins gagnvart gerendum er raunar ekki ný af nálinni né undantekning. Ofbeldisgerendur, í þeim tilfellum hið minnsta þar sem þolendur eru konur og börn, hafa verið í beinni áskrift að fyrirgefningu samfélagsins án nokkurrar iðrunar eða yfirbótar. Og stundum eru gerendur valdamiklir karlar með valdamikla vini, sem skrifa greinar þeim til varnar þegar brot þeirra eru rædd í fjölmiðlum á meðan þolendur eru afar sjaldan í þeirri stöðu. Og það hefur einmitt þótt gríðarlega ljótt að taka ekki þátt í þessari múgsefjun fyrirgefningarinnar, að velta því upp að jafnvel séu þolendur fleiri en vitað sé, að kostnaður geranda af ofbeldinu hafi hingað til ekki verið neinn eða hið minnsta í engu samræmi við kostnað þolanda. Hvað þá þegar sú krafa kemur upp að gerandi skuldi nú þolendum sínum þá tillitsemi að vera ekki áberandi í samfélaginu, það sé nú það minnsta, þolendur eigi jú rétt á því að geta t.d. kveikt á sjónvarpinu eða hlusta á messu á hátíðisdögum án þess að fá áfallastreitukast. Ofbeldi er menningarlegt vandamál og sem slíkt þarf að takast á við það á sem flestum sviðum samfélagsins (ekki síst með samtvinnun kynjafræði í sem flestar námsgreinar í skólakerfinu). Ofbeldi er mjög dýrt, ekki bara fyrir þau sem fyrir því verða heldur samfélagið í heild. Þess vegna skulda gerendur þolendum, samfélaginu og ekki síst sjálfum sér, það að takast á við gjörðir sínar. Við sem samfélag eigum að krefjast þess af gerendum að þeir leiti sér hjálpar, fari í gagngera sjálfsvinnu, til að þeir beiti ekki fleiri ofbeldi í einhverju formi og í tilfelli réttarkerfisins þarf að skylda þá til þess. Það á ekki að vera nóg að dæma nauðgara í fangelsi, það eitt og sér leysir engan vanda, heldur þurfa dómar fyrir ofbeldisbrot alltaf að innihalda skilyrði um geðrannsókn og langa sálfræðimeðferð. Hvað varðar skammarherferðina sem þú nefnir þá væri auðvitað betra ef gerendur stigu sjálfir fram, fullir iðrunar, með tillögur að yfirbótum, og við hin gætum þá tekið til þess afstöðu við hvaða aðstæður og að hve miklu leyti við treystum viðkomandi. Á meðan svo er ekki, og á meðan það er rétt svo að koma rifa á augu samfélagsins gagnvart sjúkleika menningarinnar sem þrífst hér, þá á ekki að reyna að loka þessari rifu með því að kalla umfjöllun um gerendur “skammarherferð”.Bestu kveðjur, Þóra Kristín Þórsdóttir, Forynja Kvennahreyfingarinnar Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun Þóra Kristín Þórsdóttir Mest lesið Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson skrifar Sjá meira
Kæri Bjarni, Ég gladdist innilega þegar ég rak augun í að þú hefðir skrifað pistil með titlinum „Nauðgunarmenningin“. Það var svo frábært að þú skyldir að því er virtist ætla að nýta vald þitt sem mikilsmetinn karlkyns prestur í íslensku samfélagi og leggja baráttu okkar femínista lið. Svo reyndist ekki vera, en hver ákveður svo sem fyrir sig hvar hán stendur í baráttunni fyrir betri heimi. Hins vegar er mikilvægt fyrir alla viti borna umræðu að ræða forsendur og ályktanir sem dregnar eru af þeim svo á þeim grundvelli vil ég gera athugasemdir við pistilinn. Röklega samhengið sem þú setur upp í kjarna pistilsins er eftirfarandi: Kynferðislegt ofbeldi felur í sér að skömm sé flutt frá einum líkama til annars. Við viljum ekki skammarmiðuð samskipti. Þess vegna er ljótt af DV að fara í „skammarherferð“ gegn nafngreindum einstaklingum. Til að þetta röklega samhengi gangi upp þarf fyrst að gefa sér forsenduna, að ofbeldi feli í sér flutning á skömm og, nóta bene, að flutningur á skömm sé aðalatriðið í ofbeldi. Með því að gefa þér þetta geturðu sett saman kynferðislegt ofbeldi gegn börnum og „skammarherferð“ DV og kallað þetta hvort tveggja dæmi um „skammarmiðuð samskipti“. Þannig verða líka hinir nafngreindu gerendur alveg jafn miklir þolendur og þolendur þeirra sjálfra. Orðræðuleg snilld en skaðleg með endemum. Eins og þú nefnir sjálfur er „kjarni #metoo-byltingarinnar sú vitneskja að kynbundið ofbeldi er menningarheilkenni“ en með því að greina eitthvað sem menningarlegt vandamál er hætta á að það gleymist að ofbeldi verður ekki til í tómarúmi: Það þarf gerendur sem ákveða að skaða útvalda þolendur.Er ekki komið nóg af fyrirgefningu? Í niðurlagi pistilsins minnir þú svo á hin kristnu gildi um iðrun, yfirbót og fyrirgefningu, sem við sem samfélag eigum að læra að kunna skil á. Hér áttu væntanlega við að samfélagið eigi að fyrirgefa gerendum en ekki þolendurnir sjálf, því eins og dr. Sólveig Anna Bóasdóttir hefur bent á er fyrirgefningin í kristni alltaf af hendi valdamikils aðila til valdalítils, t.d. Guðs/Jesú og manna. En fyrirgefning samfélagsins gagnvart gerendum er raunar ekki ný af nálinni né undantekning. Ofbeldisgerendur, í þeim tilfellum hið minnsta þar sem þolendur eru konur og börn, hafa verið í beinni áskrift að fyrirgefningu samfélagsins án nokkurrar iðrunar eða yfirbótar. Og stundum eru gerendur valdamiklir karlar með valdamikla vini, sem skrifa greinar þeim til varnar þegar brot þeirra eru rædd í fjölmiðlum á meðan þolendur eru afar sjaldan í þeirri stöðu. Og það hefur einmitt þótt gríðarlega ljótt að taka ekki þátt í þessari múgsefjun fyrirgefningarinnar, að velta því upp að jafnvel séu þolendur fleiri en vitað sé, að kostnaður geranda af ofbeldinu hafi hingað til ekki verið neinn eða hið minnsta í engu samræmi við kostnað þolanda. Hvað þá þegar sú krafa kemur upp að gerandi skuldi nú þolendum sínum þá tillitsemi að vera ekki áberandi í samfélaginu, það sé nú það minnsta, þolendur eigi jú rétt á því að geta t.d. kveikt á sjónvarpinu eða hlusta á messu á hátíðisdögum án þess að fá áfallastreitukast. Ofbeldi er menningarlegt vandamál og sem slíkt þarf að takast á við það á sem flestum sviðum samfélagsins (ekki síst með samtvinnun kynjafræði í sem flestar námsgreinar í skólakerfinu). Ofbeldi er mjög dýrt, ekki bara fyrir þau sem fyrir því verða heldur samfélagið í heild. Þess vegna skulda gerendur þolendum, samfélaginu og ekki síst sjálfum sér, það að takast á við gjörðir sínar. Við sem samfélag eigum að krefjast þess af gerendum að þeir leiti sér hjálpar, fari í gagngera sjálfsvinnu, til að þeir beiti ekki fleiri ofbeldi í einhverju formi og í tilfelli réttarkerfisins þarf að skylda þá til þess. Það á ekki að vera nóg að dæma nauðgara í fangelsi, það eitt og sér leysir engan vanda, heldur þurfa dómar fyrir ofbeldisbrot alltaf að innihalda skilyrði um geðrannsókn og langa sálfræðimeðferð. Hvað varðar skammarherferðina sem þú nefnir þá væri auðvitað betra ef gerendur stigu sjálfir fram, fullir iðrunar, með tillögur að yfirbótum, og við hin gætum þá tekið til þess afstöðu við hvaða aðstæður og að hve miklu leyti við treystum viðkomandi. Á meðan svo er ekki, og á meðan það er rétt svo að koma rifa á augu samfélagsins gagnvart sjúkleika menningarinnar sem þrífst hér, þá á ekki að reyna að loka þessari rifu með því að kalla umfjöllun um gerendur “skammarherferð”.Bestu kveðjur, Þóra Kristín Þórsdóttir, Forynja Kvennahreyfingarinnar
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun