Um andlega mengun Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar 5. maí 2017 07:00 Ímyndaðu þér að þú hafir verið að skemmta þér og standir upp við húsvegg og bíðir eftir leigubíl. Þú sérð mann koma slagandi í átt að þér með skyrtuna upp úr buxunum. Hann er illa rakaður og af honum leggur sterka lykt af áfengi og svita. Hann gengur upp að þér og horfir stíft í augun á þér. Þú finnur af honum andremmuna og maginn herpist saman. Skyndilega hallar hann sér fram, þrýstir þér upp að veggnum og kyssir þig beint á munninn. Eftir kossinn, sem þér finnst vara í heila eilífið, sleppir hann þér og gengur í burtu. Hvernig líður þér? Líklega ekki vel. En það merkilegasta er, að ákveðinn hluti fólks finnur sig knúinn til að fara og þvo sér eftir að hafa séð þennan atburð fyrir sér. Hvernig má það vera? Honum líður nefnilega eins og hann sé skítugur eða mengaður þrátt fyrir að vera það í raun ekki. Þetta fyrirbæri nefnist á fræðimáli andleg mengun eða mental contamination á ensku. Algengustu viðbrögð fólks þegar það finnur fyrir þessari tilfinningu er að þvo sér, líkt og þeir sem þjást af þvottaáráttu. Því miður dugir sú lausn skammt þar sem sápa vinnur illa á óefnislegri mengun. Fólk reynir að sjálfsögðu einnig að forðast það sem valdið getur þessari tilfinningu, eftir fremsta megni. Hvað einkennir andlega mengun? Það er eðlilegt að finnast maður skítugur eftir að hafa komist í tæri við hættuleg eða ógeðsleg efni. Það er líka skynsamlegt að forðast snertingu við slíkt. Aðeins ung börn eru óhrædd við að snerta hvað sem er og stinga jafnvel upp í sig. Enda hafa þau takmarkaða þekkingu á smitvöldum. Ákveðinn hluti fólks verður hins vegar ofurupptekinn af hættum á þessu sviði, til dæmis því að komast í tæri við eiturefni, sýkla og jafnvel bera smit í aðra. Vandinn þarf þó ekki að snúast um efnislega mengun. Fólki getur fundist það andlega mengað eftir þá sem komið hafa illa fram eða brotið á þeim, svo dæmi séu nefnd. Það getur einnig óttast að verða fyrir andlegum áhrifum af öðrum, til dæmis verða verri maður við það að umgangast eða jafnvel líta, glæpamann augum. Þetta hljómar kannski undarlega en í raun blundar þessi tilfinning í okkur öllum, í meiri eða minni mæli. Hvernig þætti þér til dæmis að ganga í fötum af barnaníðingi? Ef þér finnst eitthvað ógeðfellt við það finnurðu líklega fyrir þessari tilfinningu í einhverjum mæli. Tilfinningin um að vera mengaður getur verið mjög sterk og þar af leiðandi ofursannfærandi. Manneskju, sem verður fyrir kynferðisofbeldi, getur fundist hún menguð svo árum og áratugum skiptir þrátt fyrir að útilokað sé að greina megi líkamvessa og aðrar leifar misyndismanns á húð hennar, þar sem húðfrumur endurnýja sig á 4-6 vikna fresti. Kynferðisbrot eru einmitt svo alvarleg af þeim sökum, að þau geta haft svo langvinn áhrif á hvernig fólki líður með sig. Andleg mengun dvínar ekki endilega með tímanum. Dónalegi vinnufélaginn sem unnið var með á menntaskólaárum getur enn verið álitinn mengaður tíu árum síðar. Heilu bæirnir orðið mengaðir í hugum fólks og því liðið eins og á vígvelli, stígi það út fyrir hússins dyr. Þá getur tilfinningin um að vera mengaður magnast upp með hugsunum einum og sér, eins og minningin um löngu liðið framhjáhald maka. Fólki getur einnig fundist það mengað ef það fær ógeðfelldar hugsanir enda gera menn í þessum hópi iðulega miklar kröfur til sín siðferðislega. Hvað er til ráða? Tilfinningin um að vera mengaður er afslaplega óþægileg og skiljanlegt að fólk grípi til sinna ráða. Allt líf fólks getur orðið undirlagt af því að halda tilfinningunni í skefjum og afstýra því að eitthvað slæmt gerist. Því miður duga aðgerðir fólks oft skammt og tilfinningin lætur aftur á sér kræla. Hins vegar er til meðferð þar sem unnið er markvisst að því að laga þessa líðan og nefnist sú meðferð hugræn atferlismeðferð. Fær fólk þar fræðslu um vandann og lærir smátt og smátt að breyta viðbrögðum sem auka vanlíðan og viðhalda þessum vanda. Ég hvet alla, sem glíma við þennan hamlandi vanda að skoða möguleikann á að sækja sér þá meðferð. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Sóley Dröfn Davíðsdóttir Mest lesið Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir Skoðun Hallgrímur, málið snýst því miður ekki bara um kebab Snorri Másson Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson Skoðun Skoðun Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Sjá meira
Ímyndaðu þér að þú hafir verið að skemmta þér og standir upp við húsvegg og bíðir eftir leigubíl. Þú sérð mann koma slagandi í átt að þér með skyrtuna upp úr buxunum. Hann er illa rakaður og af honum leggur sterka lykt af áfengi og svita. Hann gengur upp að þér og horfir stíft í augun á þér. Þú finnur af honum andremmuna og maginn herpist saman. Skyndilega hallar hann sér fram, þrýstir þér upp að veggnum og kyssir þig beint á munninn. Eftir kossinn, sem þér finnst vara í heila eilífið, sleppir hann þér og gengur í burtu. Hvernig líður þér? Líklega ekki vel. En það merkilegasta er, að ákveðinn hluti fólks finnur sig knúinn til að fara og þvo sér eftir að hafa séð þennan atburð fyrir sér. Hvernig má það vera? Honum líður nefnilega eins og hann sé skítugur eða mengaður þrátt fyrir að vera það í raun ekki. Þetta fyrirbæri nefnist á fræðimáli andleg mengun eða mental contamination á ensku. Algengustu viðbrögð fólks þegar það finnur fyrir þessari tilfinningu er að þvo sér, líkt og þeir sem þjást af þvottaáráttu. Því miður dugir sú lausn skammt þar sem sápa vinnur illa á óefnislegri mengun. Fólk reynir að sjálfsögðu einnig að forðast það sem valdið getur þessari tilfinningu, eftir fremsta megni. Hvað einkennir andlega mengun? Það er eðlilegt að finnast maður skítugur eftir að hafa komist í tæri við hættuleg eða ógeðsleg efni. Það er líka skynsamlegt að forðast snertingu við slíkt. Aðeins ung börn eru óhrædd við að snerta hvað sem er og stinga jafnvel upp í sig. Enda hafa þau takmarkaða þekkingu á smitvöldum. Ákveðinn hluti fólks verður hins vegar ofurupptekinn af hættum á þessu sviði, til dæmis því að komast í tæri við eiturefni, sýkla og jafnvel bera smit í aðra. Vandinn þarf þó ekki að snúast um efnislega mengun. Fólki getur fundist það andlega mengað eftir þá sem komið hafa illa fram eða brotið á þeim, svo dæmi séu nefnd. Það getur einnig óttast að verða fyrir andlegum áhrifum af öðrum, til dæmis verða verri maður við það að umgangast eða jafnvel líta, glæpamann augum. Þetta hljómar kannski undarlega en í raun blundar þessi tilfinning í okkur öllum, í meiri eða minni mæli. Hvernig þætti þér til dæmis að ganga í fötum af barnaníðingi? Ef þér finnst eitthvað ógeðfellt við það finnurðu líklega fyrir þessari tilfinningu í einhverjum mæli. Tilfinningin um að vera mengaður getur verið mjög sterk og þar af leiðandi ofursannfærandi. Manneskju, sem verður fyrir kynferðisofbeldi, getur fundist hún menguð svo árum og áratugum skiptir þrátt fyrir að útilokað sé að greina megi líkamvessa og aðrar leifar misyndismanns á húð hennar, þar sem húðfrumur endurnýja sig á 4-6 vikna fresti. Kynferðisbrot eru einmitt svo alvarleg af þeim sökum, að þau geta haft svo langvinn áhrif á hvernig fólki líður með sig. Andleg mengun dvínar ekki endilega með tímanum. Dónalegi vinnufélaginn sem unnið var með á menntaskólaárum getur enn verið álitinn mengaður tíu árum síðar. Heilu bæirnir orðið mengaðir í hugum fólks og því liðið eins og á vígvelli, stígi það út fyrir hússins dyr. Þá getur tilfinningin um að vera mengaður magnast upp með hugsunum einum og sér, eins og minningin um löngu liðið framhjáhald maka. Fólki getur einnig fundist það mengað ef það fær ógeðfelldar hugsanir enda gera menn í þessum hópi iðulega miklar kröfur til sín siðferðislega. Hvað er til ráða? Tilfinningin um að vera mengaður er afslaplega óþægileg og skiljanlegt að fólk grípi til sinna ráða. Allt líf fólks getur orðið undirlagt af því að halda tilfinningunni í skefjum og afstýra því að eitthvað slæmt gerist. Því miður duga aðgerðir fólks oft skammt og tilfinningin lætur aftur á sér kræla. Hins vegar er til meðferð þar sem unnið er markvisst að því að laga þessa líðan og nefnist sú meðferð hugræn atferlismeðferð. Fær fólk þar fræðslu um vandann og lærir smátt og smátt að breyta viðbrögðum sem auka vanlíðan og viðhalda þessum vanda. Ég hvet alla, sem glíma við þennan hamlandi vanda að skoða möguleikann á að sækja sér þá meðferð.
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun