Sveitarfélögin axli meiri ábyrgð Ingimar Einarsson skrifar 9. ágúst 2014 07:00 Ísland sker sig úr hópi norrænu ríkjanna m.t.t. þess að hér eru heilbrigðismál að stærstum hluta verkefni ríkisins. Annars staðar á Norðurlöndum er þessi málaflokkur aðallega á hendi sveitarfélaga og svæðisstjórna. Hér á landi telur hluti landsmanna að bæði fagleg og fjárhagsleg rök styðji að fyrirkomulag heilbrigðisþjónustu sé með öðrum hætti en í nágrannalöndunum. Aðrir álíta að valddreifing í heilbrigðisþjónustu sé nauðsynleg til að leysa úr læðingi frumkvæði og framþróun. Þessi sjónarmið takast sífellt á en síðustu áratugina hefur miðstýringin haft yfirhöndina og ekki virðist mikilla breytinga að vænta í náinni framtíð. Það vekur jafnframt athygli að þrátt fyrir sameiningar sjúkrahúsa og aðrar breytingar á heilbrigðisþjónustu í grannríkjunum er heilsugæslu að mestu haldið uppi af sjálfstætt starfandi heimilislæknum. Þeir eru áfram hliðverðir heilbrigðiskerfisins. Í öllum þessum löndum er mikil ánægja meðal almennings, starfsmanna og stjórnvalda með heilbrigðisþjónustuna. Gæði, öryggi og mönnun er í góðu lagi. Allir eru sammála um að heilbrigðismál, og þá sérstaklega heilsugæsla, hljóti að teljast til nærþjónustu sem eðlilega sé á ábyrgð sveitarfélaga og héraðsstjórna. Á Íslandi blása aðrir vindar.Vindar sameiningar Þann 9. júlí s.l. gaf heilbrigðisráðherra út reglugerð um frekari sameiningu heilbrigðisstofnana á landsbyggðinni frá og með 1. október nk. og nær hún nú til heilbrigðisþjónustu á Vestfjörðum, Norðurlandi og Suðurlandi. Þetta er endapunktur á ferli sem hófst í ársbyrjun 1999 með sameiningu allra heilsugæslustöðva og sjúkrahúsa á Austfjörðum í eina heilbrigðisstofnun, Heilbrigðisstofnun Austurlands (HSA). Þar á eftir fylgdu Suðurnes, Höfuðborgarsvæðið og Vesturland. Fyrirhuguðum sameiningum var frestað í lok síðasta árs við afgreiðslu fjárlaga fyrir 2014 og var það gert í því skyni að hafa frekara samráð við heimamenn. Ekki er þó að sjá að heilbrigðisyfirvöld og einstök sveitarfélög hafi, það sem af er þessu ári, talað mikið saman eða lagt mikla vinnu í að útfæra og ná samstöðu um hugmyndir sínar um framtíðarskipan heilbrigðismála á landsbyggðinni.Nærþjónusta Yfirstandandi breytingar eru eftir sem áður á skjön við þau áform sem uppi voru um miðjan tíunda áratug síðustu aldar um flutning verkefna frá ríki til sveitarfélaga, sbr. lög nr. 87/1994 um reynslusveitarfélög. Í framhaldi af þeirri lagasetningu var samið við tvö sveitarfélög, Hornafjarðarbæ og Akureyri, um að taka að sér heilsugæslu og öldrunarmál og samþætta þá starfsemi félagslegri þjónustu þessara sveitarfélaga. Hugmyndin var sú að afla reynslu af þessu fyrirkomulagi og leggja hana til grundvallar ákvörðunum um almennan flutning verkefna til sveitarfélaganna. Yfirtaka og samþætting fyrrgreindra málaflokka tókst mjög vel og stuðlaði m.a. að því að tekið hefur verið heildstætt á málefnum einstakra öryrkja, atvinnulausra og fólks með félagsleg vandamál. Þetta, og margt annað, reyndist auðveldara eftir að heilsugæslan var orðin hluti af þjónustu og stjórnsýslu þessara bæjarfélaga. Heilbrigðisyfirvöld voru samt ekki tilbúin að stíga skrefið til fulls.Heildarsýn Vandi íslenska heilbrigðiskerfisins er margþættur og snýr ekki aðeins að sameiningu heilbrigðisstofnana í þremur heilbrigðisumdæmum. Heilbrigðisþjónustan stendur frammi fyrir risavöxnum viðfangsefnum sem erfitt verður að leysa án aukinna fjárveitinga, tækja- og tæknivæðingar og byggingar nútímalegs háskólasjúkrahúss. Ekki verður heldur gengið fram hjá heilsugæslunni ef tryggja á nægjanlega góða lýðheilsu til framtíðar. Þau skoðanaskipti sem átt hafa sér stað milli heilbrigðisráðherra og sveitarstjórnarmanna að undanförnu eru því miður aðeins ein birtingarmynd þess að hvorki liggur fyrir skýr framtíðarsýn né áætlun um hvernig ná megi mikilvægum markmiðum í heilbrigðismálum. Efling heilbrigðiskerfisins er ekki aðeins spurning um forgangsröðun málaflokka. Öflugt heilbrigðis- og velferðarkerfi verður að byggja á traustum efnahagslegum grundvelli og aukinni verðmætasköpun í þjóðfélaginu. Sömuleiðis er brýnt að ráðist verði í endurskoðun á stjórnskipulagi heilbrigðismála og farið sérstaklega yfir hvernig sveitarfélög geti eins og annars staðar á Norðurlöndum staðið undir heilbrigðisþjónustu í heimabyggð. Til þess að auðvelda það verk er mikilvægt að sveitarstjórnarstiginu verði markaðir sérstakir tekjustofnar. Þannig geta sveitarstjórnir tekið sér aukið vald og borið aukna ábyrgð sem væri bæði til hagsbóta fyrir sjúklinginn og heilbrigðiskerfið. Ef ekkert verður að gert mun heilbrigðisþjónustan áfram verða í fjötrum miðstýringar um ókomna tíð. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ingimar Einarsson Skoðun Mest lesið Opið bréf til Miðflokksmanna Snorri Másson Skoðun Opnum Tröllaskagann Helgi Jóhannsson Skoðun Henti Íslandi undir strætisvagninn Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Jesús who? Atli Þórðarson Skoðun Landbúnaðarrúnk Hlédís Sveinsdóttir Skoðun Er lægsta verðið alltaf hagstæðast? Karen Ósk Nielsen Björnsdóttir Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen Skoðun Sýndu þér umhyggju – Komdu í skimun Ágúst Ingi Ágústsson Skoðun Lesskilningur eða lesblinda??? Jóhannes Jóhannesson Skoðun Forvarnateymi grunnskóla – góð hugmynd sem má ekki sofna Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ruben Amorim og sveigjanleiki – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Framtíðarsýn í samgöngumálum er mosavaxin Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Fimmta iðnbyltingin krefst svara – strax Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hefur þú skoðanir? Jóhannes Óli Sveinsson skrifar Skoðun Er hurð bara hurð? Sölvi Breiðfjörð skrifar Skoðun Reykjavíkurmódel á kvennaári Sóley Tómasdóttir skrifar Skoðun Ekki er allt sem sýnist Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Sýndu þér umhyggju – Komdu í skimun Ágúst Ingi Ágústsson skrifar Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Er lægsta verðið alltaf hagstæðast? Karen Ósk Nielsen Björnsdóttir skrifar Skoðun Landbúnaðarrúnk Hlédís Sveinsdóttir skrifar Skoðun Jesús who? Atli Þórðarson skrifar Skoðun Opið bréf til Miðflokksmanna Snorri Másson skrifar Skoðun Lesskilningur eða lesblinda??? Jóhannes Jóhannesson skrifar Skoðun Henti Íslandi undir strætisvagninn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Forvarnateymi grunnskóla – góð hugmynd sem má ekki sofna Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Opnum Tröllaskagann Helgi Jóhannsson skrifar Skoðun Ávinningur af endurhæfingu – aukum lífsgæðin Ólafur H. Jóhannsson skrifar Skoðun Hefur þú heyrt þetta áður? Stefnir Húni Kristjánsson skrifar Skoðun Hringekja verðtryggingar og hárra vaxta Benedikt Gíslason skrifar Skoðun Áfram gakk – með kerfisgalla í bakpokanum Harpa Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Doktornum! Kristján Freyr Halldórsson skrifar Skoðun Skuldin við úthverfin Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Gildra dómarans Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Einelti er dauðans alvara Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Sótt að réttindum kvenna — núna Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Afnám tilfærslu milli skattþrepa Breki Pálsson skrifar Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar Sjá meira
Ísland sker sig úr hópi norrænu ríkjanna m.t.t. þess að hér eru heilbrigðismál að stærstum hluta verkefni ríkisins. Annars staðar á Norðurlöndum er þessi málaflokkur aðallega á hendi sveitarfélaga og svæðisstjórna. Hér á landi telur hluti landsmanna að bæði fagleg og fjárhagsleg rök styðji að fyrirkomulag heilbrigðisþjónustu sé með öðrum hætti en í nágrannalöndunum. Aðrir álíta að valddreifing í heilbrigðisþjónustu sé nauðsynleg til að leysa úr læðingi frumkvæði og framþróun. Þessi sjónarmið takast sífellt á en síðustu áratugina hefur miðstýringin haft yfirhöndina og ekki virðist mikilla breytinga að vænta í náinni framtíð. Það vekur jafnframt athygli að þrátt fyrir sameiningar sjúkrahúsa og aðrar breytingar á heilbrigðisþjónustu í grannríkjunum er heilsugæslu að mestu haldið uppi af sjálfstætt starfandi heimilislæknum. Þeir eru áfram hliðverðir heilbrigðiskerfisins. Í öllum þessum löndum er mikil ánægja meðal almennings, starfsmanna og stjórnvalda með heilbrigðisþjónustuna. Gæði, öryggi og mönnun er í góðu lagi. Allir eru sammála um að heilbrigðismál, og þá sérstaklega heilsugæsla, hljóti að teljast til nærþjónustu sem eðlilega sé á ábyrgð sveitarfélaga og héraðsstjórna. Á Íslandi blása aðrir vindar.Vindar sameiningar Þann 9. júlí s.l. gaf heilbrigðisráðherra út reglugerð um frekari sameiningu heilbrigðisstofnana á landsbyggðinni frá og með 1. október nk. og nær hún nú til heilbrigðisþjónustu á Vestfjörðum, Norðurlandi og Suðurlandi. Þetta er endapunktur á ferli sem hófst í ársbyrjun 1999 með sameiningu allra heilsugæslustöðva og sjúkrahúsa á Austfjörðum í eina heilbrigðisstofnun, Heilbrigðisstofnun Austurlands (HSA). Þar á eftir fylgdu Suðurnes, Höfuðborgarsvæðið og Vesturland. Fyrirhuguðum sameiningum var frestað í lok síðasta árs við afgreiðslu fjárlaga fyrir 2014 og var það gert í því skyni að hafa frekara samráð við heimamenn. Ekki er þó að sjá að heilbrigðisyfirvöld og einstök sveitarfélög hafi, það sem af er þessu ári, talað mikið saman eða lagt mikla vinnu í að útfæra og ná samstöðu um hugmyndir sínar um framtíðarskipan heilbrigðismála á landsbyggðinni.Nærþjónusta Yfirstandandi breytingar eru eftir sem áður á skjön við þau áform sem uppi voru um miðjan tíunda áratug síðustu aldar um flutning verkefna frá ríki til sveitarfélaga, sbr. lög nr. 87/1994 um reynslusveitarfélög. Í framhaldi af þeirri lagasetningu var samið við tvö sveitarfélög, Hornafjarðarbæ og Akureyri, um að taka að sér heilsugæslu og öldrunarmál og samþætta þá starfsemi félagslegri þjónustu þessara sveitarfélaga. Hugmyndin var sú að afla reynslu af þessu fyrirkomulagi og leggja hana til grundvallar ákvörðunum um almennan flutning verkefna til sveitarfélaganna. Yfirtaka og samþætting fyrrgreindra málaflokka tókst mjög vel og stuðlaði m.a. að því að tekið hefur verið heildstætt á málefnum einstakra öryrkja, atvinnulausra og fólks með félagsleg vandamál. Þetta, og margt annað, reyndist auðveldara eftir að heilsugæslan var orðin hluti af þjónustu og stjórnsýslu þessara bæjarfélaga. Heilbrigðisyfirvöld voru samt ekki tilbúin að stíga skrefið til fulls.Heildarsýn Vandi íslenska heilbrigðiskerfisins er margþættur og snýr ekki aðeins að sameiningu heilbrigðisstofnana í þremur heilbrigðisumdæmum. Heilbrigðisþjónustan stendur frammi fyrir risavöxnum viðfangsefnum sem erfitt verður að leysa án aukinna fjárveitinga, tækja- og tæknivæðingar og byggingar nútímalegs háskólasjúkrahúss. Ekki verður heldur gengið fram hjá heilsugæslunni ef tryggja á nægjanlega góða lýðheilsu til framtíðar. Þau skoðanaskipti sem átt hafa sér stað milli heilbrigðisráðherra og sveitarstjórnarmanna að undanförnu eru því miður aðeins ein birtingarmynd þess að hvorki liggur fyrir skýr framtíðarsýn né áætlun um hvernig ná megi mikilvægum markmiðum í heilbrigðismálum. Efling heilbrigðiskerfisins er ekki aðeins spurning um forgangsröðun málaflokka. Öflugt heilbrigðis- og velferðarkerfi verður að byggja á traustum efnahagslegum grundvelli og aukinni verðmætasköpun í þjóðfélaginu. Sömuleiðis er brýnt að ráðist verði í endurskoðun á stjórnskipulagi heilbrigðismála og farið sérstaklega yfir hvernig sveitarfélög geti eins og annars staðar á Norðurlöndum staðið undir heilbrigðisþjónustu í heimabyggð. Til þess að auðvelda það verk er mikilvægt að sveitarstjórnarstiginu verði markaðir sérstakir tekjustofnar. Þannig geta sveitarstjórnir tekið sér aukið vald og borið aukna ábyrgð sem væri bæði til hagsbóta fyrir sjúklinginn og heilbrigðiskerfið. Ef ekkert verður að gert mun heilbrigðisþjónustan áfram verða í fjötrum miðstýringar um ókomna tíð.
Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar
Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar
Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar