Valkostir fyrr og síðar Einar Benediktsson skrifar 11. ágúst 2011 06:00 Robert Gates, fráfarandi varnarmálaráðherra Bandaríkjanna, kvaddi Atlantshafsbandalagið þann 10. júní 2011, og komst m.a. svo að orði: „…Hinn nakti sannleikur málsins er að þverrandi áhugi og þolinmæði er fyrirsjáanlegur í Bandaríkjaþingi – og meðal stjórnmálasinnaðra Bandaríkjamanna yfirleitt – að eyða fjármagni sem sífellt verður dýrmætara í þágu þjóða sem virðast andvígar því að að ráðstafa nægum fjármunum eða að gera nauðsynlegar breytingar til að geta talist hæfir samstarfsaðilar í eigin vörnum…" Varaframkvæmdastjóri bandalagsins, Claudio Bisogniero, sem heimsótti Ísland í júlíbyrjun, vék að þessum ummælum Gates. Hann sagði þau ekki boða endalok NATO en ætluð til að vekja fólk upp. Minna má á að tilgangur NATO var að verja skilgreint svæði aðildarríkjanna gegn árás en vissulega ekki stríðsrekstur í Asíu, sem varla verður sagt að Evrópuþjóðir hafi sinnt af miklum áhuga. Hernaðaraðgerðir Bandaríkjanna gagnvart hryðjuverkaöflunum gera ráð fyrir verulegri heimkvaðningu herliðs. Í stað þátttöku í hernaði sjái ameríski herinn innan tíðar um þjálfun heimamanna. Í algjörum forgangi vestra eru efnahagslegar aðgerðir til að auka hagvöxt og minnka atvinnuleysið; sögulegt met í verðfalli fasteigna og geypimikil skuldsetning ríkisins er fjötur um fót. Varla verða ríkisútgjöld til hernaðarreksturs lengi varin með skírskotun til þjóðarhagsmuna, þegar fyrsta fall lánshæfismats Bandaríkjanna kemur í kjölfar þess að greiðsluþroti ríkisins var naumlega forðað. Í ofanálag hefur komið stórlækkun á hlutabréfamörkuðum með Wall Street í broddi fylkingar. Í öllu róti dagsins er mörg umræða í biðstöðu. Má þar nefna varnarmál okkar en hvað þau varðar er rétt að líta fyrst um öxl. Það var vissulega rétt hjá Þorsteini Pálssyni að með aðildinni að Atlantshafsbandalaginu árið 1949 tóku Íslendingar þá ákvörðun að deila stefnumörkun í öryggis- og varnarmálum með evrópskum grannríkjum. Markmið vestræns samstarfs voru víðtækari en landvarnir. Marshall-aðstoðinni var stýrt af systurstofnun NATO, Efnahagssamvinnustofnun Evrópu OEEC (síðar OECD) en þær tvær stofnanir voru þá í sama borgarhverfi í París. OEEC stefndi að fríverslun með afnámi hafta en úr þeim farvegi kemur Rómarsamningurinn um enn nánari efnahagslega samvinnu, misheppnuð tilraun OEEC 1957-"59 að efna til evrópsks fríverslunarsvæðis og loks EFTA 1960. Ísland tók þátt í OEEC-viðræðunum um fríverslun í Evrópu og verður um síðir aðili að EFTA og EES og þar með fullgildur þátttakandi einnig í viðskiptasamstarfi Evrópuríkja. Með þátttöku í NATO, tvíhliða samstarfi við Bandaríkin og veru varnarliðs til 2006, tryggði Ísland einnig veigamikla sameiginlega varnarhagsmuni grann- og vinaríkja í Evrópu. Nú taka þau virkan þátt í loftrýmisgæslu hér. Staða Íslands í vörnum Evrópu breyttist ekki við lok kalda stríðsins. Hin mikla breyting verður við árás al Qaeda á Tvíburaturnana, þann vendipunkt í stefnu Bandaríkjanna að megináhersla þeirra verður stríð gegn hryðjuverkaöflum. Norður-Atlantshafssvæðið hverfur út úr fyrri forgangsröðun um öryggi, einkum með brottförinni frá Keflavík. Að vísu fær norðurskautið nýtt vægi vegna loftslagsbreytinga, bráðnunar íshellu norðurpólsins og auðveldari nýtingu olíu og gass á hafsbotninum. Þau mál eru til umræðu í Norðurskautsráðinu en aðilar þess eru Bandaríkin, Kanada, Danmörk-Grænland, Ísland, Noregur, Rússland, Svíþjóð og Finnland. Vegna sameiginlegra hagsmuna er allt vígbúnaðarkapphlaup á þessu svæði meiningarlaust. Allt mælir með frekari samvinnu um öryggismál NATO-ríkjanna í Norðurskautsráðinu við Rússland, Svíþjóð og Finnland. Við breyttar aðstæður bíða okkar væntanlega nýir möguleikar. Innan Norðurskautsráðsins mætti eiga Bandaríkin að samstarfsaðila í þróun Keflavíkurstöðvarinnar sem miðstöð umhverfiseftirlits og til leita- og björgunaraðgerða. Reynsla Landhelgisgæslunnar, Almannavarna og íslenskra björgunarsveita kæmi þar að góðu gagni. Ísland og Bandaríkin, gamlar vina- og bandalagsþjóðir, geta fundið nýjar leiðir til samstarfs eftir að veru varnarliðs hér er lokið fyrir fullt og allt. Eftir stendur varnarsamningurinn frá 1951 og samráð honum tengt. NATO byggir á V. grein Atlantshafssáttmálans um að árás á einn sé árás á alla. Þótt óánægja sé í Bandaríkjunum með slaka þátttöku Evrópuríkja í sameiginlegum vörnum, hefur hvergi komið fram að breyting verði á sjálfum kjarna skuldbindinganna. Hitt er annað mál og liggur í hlutarins eðli, að Evrópuþjóðir sinni sjálfar sínum vörnum í vaxandi mæli. Það verður væntanlega á vegum Evrópusambandsins og sjálfsögð frekari trygging fyrir sjálfstæði Íslands er að vera innan landamæra þess sem aðildarríki. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Einar Benediktsson Mest lesið Látum þá hlæja því þeir tapa hvort sem er Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson Skoðun Skortur á serótónín Gunnar Dan Wiium Skoðun Ég vil ekki þennan veruleika Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir Skoðun Þegar sorgin bankar upp á Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Halldór 21.09.2024 Halldór Skoðun Skoðun Ég vil ekki þennan veruleika Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Skoðun Grímulaus grænþvottur Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason skrifar Skoðun Skortur á serótónín Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Þegar sorgin bankar upp á Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Látum þá hlæja því þeir tapa hvort sem er Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Alzheimer - mennska og mildi Ragnheiður Ríkharðsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsa bætt um 64 milljarða Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Er krónan að valda átökum á milli kynslóða? Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Þetta er ekki allt að koma með fjárlagafrumvarpinu Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Viðskiptaþvinganir gegn Ísrael Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Sjá meira
Robert Gates, fráfarandi varnarmálaráðherra Bandaríkjanna, kvaddi Atlantshafsbandalagið þann 10. júní 2011, og komst m.a. svo að orði: „…Hinn nakti sannleikur málsins er að þverrandi áhugi og þolinmæði er fyrirsjáanlegur í Bandaríkjaþingi – og meðal stjórnmálasinnaðra Bandaríkjamanna yfirleitt – að eyða fjármagni sem sífellt verður dýrmætara í þágu þjóða sem virðast andvígar því að að ráðstafa nægum fjármunum eða að gera nauðsynlegar breytingar til að geta talist hæfir samstarfsaðilar í eigin vörnum…" Varaframkvæmdastjóri bandalagsins, Claudio Bisogniero, sem heimsótti Ísland í júlíbyrjun, vék að þessum ummælum Gates. Hann sagði þau ekki boða endalok NATO en ætluð til að vekja fólk upp. Minna má á að tilgangur NATO var að verja skilgreint svæði aðildarríkjanna gegn árás en vissulega ekki stríðsrekstur í Asíu, sem varla verður sagt að Evrópuþjóðir hafi sinnt af miklum áhuga. Hernaðaraðgerðir Bandaríkjanna gagnvart hryðjuverkaöflunum gera ráð fyrir verulegri heimkvaðningu herliðs. Í stað þátttöku í hernaði sjái ameríski herinn innan tíðar um þjálfun heimamanna. Í algjörum forgangi vestra eru efnahagslegar aðgerðir til að auka hagvöxt og minnka atvinnuleysið; sögulegt met í verðfalli fasteigna og geypimikil skuldsetning ríkisins er fjötur um fót. Varla verða ríkisútgjöld til hernaðarreksturs lengi varin með skírskotun til þjóðarhagsmuna, þegar fyrsta fall lánshæfismats Bandaríkjanna kemur í kjölfar þess að greiðsluþroti ríkisins var naumlega forðað. Í ofanálag hefur komið stórlækkun á hlutabréfamörkuðum með Wall Street í broddi fylkingar. Í öllu róti dagsins er mörg umræða í biðstöðu. Má þar nefna varnarmál okkar en hvað þau varðar er rétt að líta fyrst um öxl. Það var vissulega rétt hjá Þorsteini Pálssyni að með aðildinni að Atlantshafsbandalaginu árið 1949 tóku Íslendingar þá ákvörðun að deila stefnumörkun í öryggis- og varnarmálum með evrópskum grannríkjum. Markmið vestræns samstarfs voru víðtækari en landvarnir. Marshall-aðstoðinni var stýrt af systurstofnun NATO, Efnahagssamvinnustofnun Evrópu OEEC (síðar OECD) en þær tvær stofnanir voru þá í sama borgarhverfi í París. OEEC stefndi að fríverslun með afnámi hafta en úr þeim farvegi kemur Rómarsamningurinn um enn nánari efnahagslega samvinnu, misheppnuð tilraun OEEC 1957-"59 að efna til evrópsks fríverslunarsvæðis og loks EFTA 1960. Ísland tók þátt í OEEC-viðræðunum um fríverslun í Evrópu og verður um síðir aðili að EFTA og EES og þar með fullgildur þátttakandi einnig í viðskiptasamstarfi Evrópuríkja. Með þátttöku í NATO, tvíhliða samstarfi við Bandaríkin og veru varnarliðs til 2006, tryggði Ísland einnig veigamikla sameiginlega varnarhagsmuni grann- og vinaríkja í Evrópu. Nú taka þau virkan þátt í loftrýmisgæslu hér. Staða Íslands í vörnum Evrópu breyttist ekki við lok kalda stríðsins. Hin mikla breyting verður við árás al Qaeda á Tvíburaturnana, þann vendipunkt í stefnu Bandaríkjanna að megináhersla þeirra verður stríð gegn hryðjuverkaöflum. Norður-Atlantshafssvæðið hverfur út úr fyrri forgangsröðun um öryggi, einkum með brottförinni frá Keflavík. Að vísu fær norðurskautið nýtt vægi vegna loftslagsbreytinga, bráðnunar íshellu norðurpólsins og auðveldari nýtingu olíu og gass á hafsbotninum. Þau mál eru til umræðu í Norðurskautsráðinu en aðilar þess eru Bandaríkin, Kanada, Danmörk-Grænland, Ísland, Noregur, Rússland, Svíþjóð og Finnland. Vegna sameiginlegra hagsmuna er allt vígbúnaðarkapphlaup á þessu svæði meiningarlaust. Allt mælir með frekari samvinnu um öryggismál NATO-ríkjanna í Norðurskautsráðinu við Rússland, Svíþjóð og Finnland. Við breyttar aðstæður bíða okkar væntanlega nýir möguleikar. Innan Norðurskautsráðsins mætti eiga Bandaríkin að samstarfsaðila í þróun Keflavíkurstöðvarinnar sem miðstöð umhverfiseftirlits og til leita- og björgunaraðgerða. Reynsla Landhelgisgæslunnar, Almannavarna og íslenskra björgunarsveita kæmi þar að góðu gagni. Ísland og Bandaríkin, gamlar vina- og bandalagsþjóðir, geta fundið nýjar leiðir til samstarfs eftir að veru varnarliðs hér er lokið fyrir fullt og allt. Eftir stendur varnarsamningurinn frá 1951 og samráð honum tengt. NATO byggir á V. grein Atlantshafssáttmálans um að árás á einn sé árás á alla. Þótt óánægja sé í Bandaríkjunum með slaka þátttöku Evrópuríkja í sameiginlegum vörnum, hefur hvergi komið fram að breyting verði á sjálfum kjarna skuldbindinganna. Hitt er annað mál og liggur í hlutarins eðli, að Evrópuþjóðir sinni sjálfar sínum vörnum í vaxandi mæli. Það verður væntanlega á vegum Evrópusambandsins og sjálfsögð frekari trygging fyrir sjálfstæði Íslands er að vera innan landamæra þess sem aðildarríki.
Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason Skoðun
Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason skrifar
Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason Skoðun