Stofna nýja banka 9. febrúar 2009 06:00 Már Wolfgang Mixa skrifar um bankastarfsemi Núverandi staða íslensks og alþjóðlegs fjármálalífs er í hnotskurn þessi: 1. Bankar eru um allan heim gjaldþrota. 2. Lækkandi húsnæðisverð leiðir til þess að ekki verður lengur hægt að fjármagna neyslu með lánum gegn veði í húsum. 3. Flestir einblína á að greiða niður skuldir og spara meira. Slíkt er gott fyrir einstaklinga og að hóflegu marki fyrir efnahagslífið í heild til lengri tíma. 4. Til skemmri tíma dregur þetta til enn frekari samdráttar. 5. Ofangreindir liðir koma til með að viðhalda aukningu atvinnuleysis næstu misseri. Eins og tíðrætt er orðið er svipar ástandinu mikið til kreppunnar miklu. Þó svo að hlutabréfavísitölur hafi ekki (enn) fallið jafn mikið og þær gerðu á fyrstu 3 árum fjórða áratugarins þá hefur gengi hlutabréfa margra af stærstu fjármálafyrirtækja heims fallið um meira en 90% og líkt og á Íslandi hafa sum þeirra jafnvel orðið verðlaus. Annað sambærilegt í kreppunni miklu og ástandsins í dag er að margir sparifjáreigendur sem þá lögðu fé inn á bankabók lentu í þeirri stöðu að sparifé þeirra hvarf með falli bankanna. Eini munurinn hérlendis er að örugg höfn var í mörgum tilfellum skilgreind sem peningamarkaðssjóðir. Í kjölfar fjölda bankaþrota í kreppunni miklu voru ýmis lög sett til að hindra að leikurinn endurtæki sig. Fjármálastofnanir, sem margar hverjar höfðu notað fé frá innstæðueigendum til að veðja í stórum stíl á hlutabréfamarkaðinn, voru settar skorður varðandi starfsemi sína og var þeim gert að einbeita sér annaðhvort að fjárfestingarstarfsemi eða inn- og útlánastarfsemi. Auk þess var innstæðutryggingarkerfi komið á fót til að byggja traust almennings á innstæðu sinni í bönkum á nýjan leik. Þessi aðskilnaður hélst til ársins 1999. Afnám þessa aðskilnaðar er stór ástæða þess vanda sem fjármálakerfið glímir við í dag. Eftir hjöðnun netbólunnar voru sett ýmsar reglur varðandi eftirlit á fjármálafyrirtækjum með það í huga að tryggja hag viðskiptavina varðandi fjárfestingar og að hafa taumhald á áhættusækni fjármálastofnanna. Þessar reglugerðir eru hins vegar í mörgum tilfellum meingallaðar, styðjast oft um of við tölfræðilegar upplýsingar og er í mörgum tilfellum auðvelt að sniðganga. Hugsanleg skýring er að litið hafi verið á að þær hafi tekið tillit til allra grundvallaratriða varðandi áhættustýringu, sem nánast er ómögulegt með regluverki í flóknum og samtvinnuðum heimi fjármálageirans. Ákveðinn tímamót eiga sér í dag, tímamót þar sem að þeir sem eru fremstir og bestir í að aðlaga sig að nýjum aðstæðum verða leiðandi í „nýrri" framtíð sem byggist á trausti. Rökrétt framhald er því að grundvallarspurningar verði bornar upp um fjármálakerfið í heild, ekki aðeins hérlendis heldur einnig á alþjóðavísu. Einstaklingsþjónusta Gera má sterklega ráð fyrir því að skil verði sett á nýjan leik settur á milli fjárfestingabanka og hefðbundinna innlánsstofnanna. Hvað einstaklingsþjónustu og lán til smærri fyrirtækja varðar felst sérhæfing að mestu í að skilgreina áhættuálag viðskiptavina og yfirfara einfaldar viðskiptaáætlanir. Slík inn- og útlánaþjónusta gæti hæglega verið sinnt hér af aðeins 2 stofnunum og lægi beint við að sameinaður ríkisbanki og sparisjóðir sæu um þá þjónustu. Þó svo að mögulegt sé að viðhalda verðbréfastarfsemi innan slíkra stofnana þá hljóta tækifæri nú að vera til staðar við að stofna sérhæfð eigna- og sjóðastýringafyrirtæki. Mörg slík fyrirtæki eru í Bandaríkjunum enda er þeirra eini hagur að hámarka ávöxtun viðskiptavina sinna. Fyrirtækja-bankar Til að auka gegnsæi og traust almennings gagnvart bönkum er rétt að athuga hvort að hagkvæmt væri að taka stærstu útlánin til hliðar og mynda í kringum þau sér einingar. Þau stóru útlán sem nú þegar eru til staðar verða í mörgum tilfellum endurskipulögð (nokkrir endurreisnarsjóðir eru nú þegar í bígerð). Önnur ný lán verða aftur á móti ekki fjármögnuð á sömu nótum og áður. Breytingarnar verða í nokkrum atriðum: • Fjármögnun verður ekki byggð á innlánum - ótraust leið sem fellur um sjálfa sig um leið og vantraust á stöðu fjármálastofnunar kemur fram, hugsanlega einmitt þegar að mest áríðandi er að halda fjármagni innanhúss. • Fjármögnun verður ekki með skammtímalánum - ein af helstu ástæðum núverandi vandræða er að skammtímafjármögnun var notuð til langtímafjármögnunar í trausti þess að skammtímamarkaðurinn héldist skilvirkur en er nú stopp. • Lánaflokkar verða skilvirkari - mismunandi ávöxtunarkröfur verða gerðar til mismunandi „tegunda" útlána, sem er ef til vill ekkert nýtt, en lánaverkefni verða betur aðskilin. Þetta leiðir til þess að nokkurs konar stofnunnar fyrirtækja-banka. Verkefni verða skilgreind miðað við áhættu og ávöxtunarkröfu. Í stað þess að lagður sé peningur í banka og því illa skilgreind verkefni, nokkurs konar hrærigraut frá sjónarhorni lánveitenda, þá er fjármagni beint í ákveðin verkefni til ákveðins tíma. Þessi uppsetning gæti skapað trausti á íslensku fjármálalífi og virkjað þá þekkingu sem hér hefur skapast með skilvirkum leiðum á nýjan leik. Höfundur er fjármálafræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Már Wolfgang Mixa Mest lesið Villtur lax eða villt græðgi – sveitin í skotlínu Jóhann Helgi Stefánsson Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson Skoðun Hanna Katrín og Co, koma til bjargar Björn Ólafsson Skoðun Sigrar og raunir íslenska hestsins Elín Íris Fanndal Skoðun Góðir grannar Landsvirkjunar og við hin Kjartan Ágústsson Skoðun Fyrst flúðu þau Reykjavíkurborg… Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Þegar innflutningurinn ræður ríkjum Anton Guðmundsson Skoðun Vladímír Pútín: Hvað er að marka hann? Steinar Björgvinsson Skoðun Örlög Úkraínu varða frið og öryggi á Íslandi Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Bókin er minn óvinur, en mig langar samt í verknám! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ilmurinn af jarðolíu er svo lokkandi Sævar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Hvað er að frétta af humrinum? Jónas Páll Jónasson skrifar Skoðun Þeir greiða sem njóta, eða hvað? Jóhannes Þór Skúlason,Pálmi Viðar Snorrason skrifar Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar Skoðun Sigrar og raunir íslenska hestsins Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar Skoðun Góðir grannar Landsvirkjunar og við hin Kjartan Ágústsson skrifar Skoðun Hittumst á rauðum sokkum 1. maí Finnbjörn A. Hermannsson,Kolbrún Halldórsdóttir,Magnús Þór Jónsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi orkuspáa Ingvar Júlíus Baldursson skrifar Skoðun Þegar innflutningurinn ræður ríkjum Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Vladímír Pútín: Hvað er að marka hann? Steinar Björgvinsson skrifar Skoðun Örlög Úkraínu varða frið og öryggi á Íslandi Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Vegamál á tímum skattahækkana og vantrausts Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Konur og menntun Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris skrifar Skoðun Hanna Katrín og Co, koma til bjargar Björn Ólafsson skrifar Skoðun Villtur lax eða villt græðgi – sveitin í skotlínu Jóhann Helgi Stefánsson skrifar Skoðun Fyrst flúðu þau Reykjavíkurborg… Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Fyrst flúðu þau Reykjavíkurborg… Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Er útlegð á innleið? Reyn Alpha Magnúsdóttir skrifar Skoðun Leiðsögundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar Skoðun Skólarnir lokaðir - myglan vinnur Guðmundur Þórir Sigurðsson skrifar Skoðun Flokkur fólksins eða flokkun fólksins? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Betri nýting á tíma og fjármunum Reykjavíkurborgar 2/3 Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hver ætlar að bera ábyrgð á mannslífi? Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Horfumst í augu Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt skrifar Sjá meira
Már Wolfgang Mixa skrifar um bankastarfsemi Núverandi staða íslensks og alþjóðlegs fjármálalífs er í hnotskurn þessi: 1. Bankar eru um allan heim gjaldþrota. 2. Lækkandi húsnæðisverð leiðir til þess að ekki verður lengur hægt að fjármagna neyslu með lánum gegn veði í húsum. 3. Flestir einblína á að greiða niður skuldir og spara meira. Slíkt er gott fyrir einstaklinga og að hóflegu marki fyrir efnahagslífið í heild til lengri tíma. 4. Til skemmri tíma dregur þetta til enn frekari samdráttar. 5. Ofangreindir liðir koma til með að viðhalda aukningu atvinnuleysis næstu misseri. Eins og tíðrætt er orðið er svipar ástandinu mikið til kreppunnar miklu. Þó svo að hlutabréfavísitölur hafi ekki (enn) fallið jafn mikið og þær gerðu á fyrstu 3 árum fjórða áratugarins þá hefur gengi hlutabréfa margra af stærstu fjármálafyrirtækja heims fallið um meira en 90% og líkt og á Íslandi hafa sum þeirra jafnvel orðið verðlaus. Annað sambærilegt í kreppunni miklu og ástandsins í dag er að margir sparifjáreigendur sem þá lögðu fé inn á bankabók lentu í þeirri stöðu að sparifé þeirra hvarf með falli bankanna. Eini munurinn hérlendis er að örugg höfn var í mörgum tilfellum skilgreind sem peningamarkaðssjóðir. Í kjölfar fjölda bankaþrota í kreppunni miklu voru ýmis lög sett til að hindra að leikurinn endurtæki sig. Fjármálastofnanir, sem margar hverjar höfðu notað fé frá innstæðueigendum til að veðja í stórum stíl á hlutabréfamarkaðinn, voru settar skorður varðandi starfsemi sína og var þeim gert að einbeita sér annaðhvort að fjárfestingarstarfsemi eða inn- og útlánastarfsemi. Auk þess var innstæðutryggingarkerfi komið á fót til að byggja traust almennings á innstæðu sinni í bönkum á nýjan leik. Þessi aðskilnaður hélst til ársins 1999. Afnám þessa aðskilnaðar er stór ástæða þess vanda sem fjármálakerfið glímir við í dag. Eftir hjöðnun netbólunnar voru sett ýmsar reglur varðandi eftirlit á fjármálafyrirtækjum með það í huga að tryggja hag viðskiptavina varðandi fjárfestingar og að hafa taumhald á áhættusækni fjármálastofnanna. Þessar reglugerðir eru hins vegar í mörgum tilfellum meingallaðar, styðjast oft um of við tölfræðilegar upplýsingar og er í mörgum tilfellum auðvelt að sniðganga. Hugsanleg skýring er að litið hafi verið á að þær hafi tekið tillit til allra grundvallaratriða varðandi áhættustýringu, sem nánast er ómögulegt með regluverki í flóknum og samtvinnuðum heimi fjármálageirans. Ákveðinn tímamót eiga sér í dag, tímamót þar sem að þeir sem eru fremstir og bestir í að aðlaga sig að nýjum aðstæðum verða leiðandi í „nýrri" framtíð sem byggist á trausti. Rökrétt framhald er því að grundvallarspurningar verði bornar upp um fjármálakerfið í heild, ekki aðeins hérlendis heldur einnig á alþjóðavísu. Einstaklingsþjónusta Gera má sterklega ráð fyrir því að skil verði sett á nýjan leik settur á milli fjárfestingabanka og hefðbundinna innlánsstofnanna. Hvað einstaklingsþjónustu og lán til smærri fyrirtækja varðar felst sérhæfing að mestu í að skilgreina áhættuálag viðskiptavina og yfirfara einfaldar viðskiptaáætlanir. Slík inn- og útlánaþjónusta gæti hæglega verið sinnt hér af aðeins 2 stofnunum og lægi beint við að sameinaður ríkisbanki og sparisjóðir sæu um þá þjónustu. Þó svo að mögulegt sé að viðhalda verðbréfastarfsemi innan slíkra stofnana þá hljóta tækifæri nú að vera til staðar við að stofna sérhæfð eigna- og sjóðastýringafyrirtæki. Mörg slík fyrirtæki eru í Bandaríkjunum enda er þeirra eini hagur að hámarka ávöxtun viðskiptavina sinna. Fyrirtækja-bankar Til að auka gegnsæi og traust almennings gagnvart bönkum er rétt að athuga hvort að hagkvæmt væri að taka stærstu útlánin til hliðar og mynda í kringum þau sér einingar. Þau stóru útlán sem nú þegar eru til staðar verða í mörgum tilfellum endurskipulögð (nokkrir endurreisnarsjóðir eru nú þegar í bígerð). Önnur ný lán verða aftur á móti ekki fjármögnuð á sömu nótum og áður. Breytingarnar verða í nokkrum atriðum: • Fjármögnun verður ekki byggð á innlánum - ótraust leið sem fellur um sjálfa sig um leið og vantraust á stöðu fjármálastofnunar kemur fram, hugsanlega einmitt þegar að mest áríðandi er að halda fjármagni innanhúss. • Fjármögnun verður ekki með skammtímalánum - ein af helstu ástæðum núverandi vandræða er að skammtímafjármögnun var notuð til langtímafjármögnunar í trausti þess að skammtímamarkaðurinn héldist skilvirkur en er nú stopp. • Lánaflokkar verða skilvirkari - mismunandi ávöxtunarkröfur verða gerðar til mismunandi „tegunda" útlána, sem er ef til vill ekkert nýtt, en lánaverkefni verða betur aðskilin. Þetta leiðir til þess að nokkurs konar stofnunnar fyrirtækja-banka. Verkefni verða skilgreind miðað við áhættu og ávöxtunarkröfu. Í stað þess að lagður sé peningur í banka og því illa skilgreind verkefni, nokkurs konar hrærigraut frá sjónarhorni lánveitenda, þá er fjármagni beint í ákveðin verkefni til ákveðins tíma. Þessi uppsetning gæti skapað trausti á íslensku fjármálalífi og virkjað þá þekkingu sem hér hefur skapast með skilvirkum leiðum á nýjan leik. Höfundur er fjármálafræðingur.
Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris Skoðun
Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson Skoðun
Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar
Skoðun Hittumst á rauðum sokkum 1. maí Finnbjörn A. Hermannsson,Kolbrún Halldórsdóttir,Magnús Þór Jónsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris skrifar
Skoðun Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar
Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt skrifar
Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris Skoðun
Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson Skoðun