Í skuld við Afríku Stefán Jón Hafstein skrifar 29. júlí 2007 00:01 Heimurinn horfir öðruvísi við þegar maður skoðar hann úr suðri. Ekki aðeins stjörnubjartur himinninn yfir eyðimörkum Afríku heldur líka stjörnum prýddur fundarsalur helstu leiðtoga heims. Þeir vita kannski, að engin heimsálfa hefur lagt minna til mengunar sem leiðir til loftslagsbreytinga af mannavöldum en Afríka. Og engin heimsálfa mun fara verr út úr afleiðingum vaxandi hita á jörð en einmitt Afríka. Það er von að hér niðurfrá séu farnar að hljóma raddir um skaðabætur. Þær heyrast reyndar líka á Grænlandi þar sem ísinn bráðnar; frumbyggjar landsins hafa sannarlega ekki staðið fyrir menguninni sem veldur. Er 2007 merkisár?Ég held að árið 2007 sé nú þegar orðið merkisár í sögu heims. Grundvallarbreyting í viðhorfum leiðtoga ríkustu ríkjanna hafi loks náð að skjóta rótum. Á leiðtogafundi G8-ríkjanna fyrir nokkrum vikum kom þetta skýrt fram þegar íhaldsleiðtogi Þýskalands fór í fararbroddi þeirra sem reyndu að fá George W. Bush til að horfast í augu við staðreyndir: Vestrænir lífshættir verða að breytast. Nýr utanríkisráðherra Breta orðaði það svo: "Heimsbyggðin öll getur ekki vænst þess að búa við jafn góð lífskjör og Bretar, við þyrftum þrjár Jarðir til að standa undir því." Þetta er játning sem hefur ýmsan hljóm. Heima fyrir merkir hún í hugum margra að nú verði fólk að nota sparperur, fækka bílferðum, borga mengunarskatt. Í besta falli smávægileg óþægindi. Í Afríku hljómar þetta svo: Við þessi ríku höfum ákveðið að þið hin megið ekki hafa það jafn gott og við. Kínverjar og Indverjar hrista bara hausinn og keyra á fullri ferð inn iðnvæðingu með ótrúlegri mengun og afráni auðlinda. Í Afríku eiga menn ekki þann kost. Það er því von að dálkahöfundar og hörðustu stjórnmálamennirnir segi: Enn eitt samsærið gegn Afríku! Þið skuldið! Viðhorfsbreyting jafngildir ekki aðgerðumViðhorfsbreyting helstu leiðtoga iðnríkja á langan aðdraganda. Kenningar um þróun eiga rót að rekja til þess markmiðs að lyfta fátækum ríkjum á sama framleiðslu- og neyslustig og Vesturveldin njóta. Eftir þessu markmiði starfaði Alþjóðbankinn lengstum. iðsnúningurinn í viðhorfum og ræðu manna er því algjör þegar viðurkennt er að "þróunarstig" Vesturvelda sé í raun á yfirdrætti. Það þýðir samt því miður ekki aðgerðir strax. Fyrir tveimur árum komu leiðtogar sömu ríkja saman í Gleneagles í Skotlandi og lofuðu undir forystu Tonys Blair risavöxnum skrefum fyrir Afríku. Ekki hefur verið staðið við helminginn af því. Nýleg skýrsla sýnir að "Þúsaldarmarkmiðum" Sameinuðu þjóðanna í baráttu gegn fátækt, menntunarskorti og sjúkdómum verður ekki náð með sama áframhaldi. Jörðin séð úr suðriÍ þessu samhengi verður örvænting margra í Afríku enn skiljanlegri og kaldhæðnin í orðum leiðtoga iðnríkja enn meiri. Meðan Vesturlandabúar rífast um óþægindin af því að „skerða" mengunarkvóta sinn deyja börn í Afríku úr hungri og sjúkdómum. Hér þarf rafmagn fyrir sjúkrahús sem enn eru ekki til. Meðan einkabílar Evrópu og Ameríku eru auglýstir „grænir" vantar vegi og brýr um alla Afríku til að bændur komi vörum á markað og lifi af. Verksmiðjur í Evrópu og Asíu búa sér til losunarkvóta til sölu með því að menga minna en áður, en í Afríku þar sem mjög lítið er um slíkar verksmiðjur er möguleikinn einfaldlega ekki fyrir hendi. Hins vegar munu loftslagsbreytingar af mannavöldum gera 600 þúsund ferkílómetra af ræktanlegu landi í Afríku að eyðimörk á 20 árum. Sérstakt ráð Sameinuðu þjóðanna um áhrif loftslagsbreytinga telur að matvælaframleiðslu verði alvarlega ógnað, áhrifin verða víðtæk og óviðráðanleg fyrir þá íbúa jarðar sem veikastir standa fyrir. Og hafa minnst lagt af mörkum til að valda þeim vanda sem mannkyn glímir við. Ef maður færi með þetta vandamál inn í 10 ára bekk til úrlausnar grunar mig að Salómonsdómurinn kæmi fljótt: Við verðum að mætast á miðri leið. Í flóknum heimi alvörunnar útfærist þetta þannig að ekkert átak gegn mengun á lofthjúpi jarðar fái staðist án þess að ráðist sé gegn fátækt samtímis. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Stefán Jón Hafstein Mest lesið Sjö staðreyndir í útlendingamálum Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun Sjálfstæðisstefnan og frelsið Helgi Áss Grétarsson Skoðun Svargrein: Ísland á víst að íhuga aðild að ESB Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun „Er allt í lagi?“ Olga Björt Þórðardóttir Skoðun Sumarfríinu aflýst Sigurður Helgi Pálmason Skoðun Um mýkt, menntun og von Sigurður Árni Reynisson Skoðun Einmanaleiki: Skortir þig tengsl við þig eða aðra? Sigrún Þóra Sveinsdóttir Skoðun Úr skotgröfum í netkerfin: Netárásir á innviði Vesturlanda Ýmir Vigfússon Skoðun Fordómar gagnvart hinsegin fólki – Reynslusaga Geir Gunnar Markússon Skoðun Gerir háskólanám þig að grunnskólakennara? Davíð Már Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Sjálfstæðisstefnan og frelsið Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Sjö staðreyndir í útlendingamálum Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Þegar fjölbreytileikinn verður ógn: Afneitun, andstaða og ótti við hið mannlega Haukur Logi Jóhannsson skrifar Skoðun Einmanaleiki: Skortir þig tengsl við þig eða aðra? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Svargrein: Ísland á víst að íhuga aðild að ESB Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Fjölbreytni í endurhæfingu skiptir máli Hólmfríður Einarsdóttir skrifar Skoðun Sumarfríinu aflýst Sigurður Helgi Pálmason skrifar Skoðun Úr skotgröfum í netkerfin: Netárásir á innviði Vesturlanda Ýmir Vigfússon skrifar Skoðun Fordómar gagnvart hinsegin fólki – Reynslusaga Geir Gunnar Markússon skrifar Skoðun „Er allt í lagi?“ Olga Björt Þórðardóttir skrifar Skoðun Göngum í Haag hópinn Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Kirkjuklukkur hringja Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Gerir háskólanám þig að grunnskólakennara? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Stríð skapar ekki frið Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenska stóðhryssan og Evrópa Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Hvammsvirkjun – Skyldur ráðherra og réttur samfélagsins Eggert Valur Guðmundsson skrifar Skoðun Norska leiðin er fasismi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Um mýkt, menntun og von Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Höfum alla burði til þess Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Tímabær rannsókn dómsmálaráðuneytisins Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Umsókn krefst ákvörðunar – ekki ákalls Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Hjálp, barnið mitt spilar Roblox! Kristín Magnúsdóttir skrifar Skoðun Líkindi með guðstrú og djöflatrú Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Ævinlega þakkláti flóttamaðurinn Zeljka Kristín Klobucar skrifar Skoðun Vér vesalingar Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Leikrit Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Svona eða hinsegin, hvert okkar verður næst? Unnar Geir Unnarsson skrifar Skoðun Reynisfjara og mannréttindasáttmáli Evrópu Róbert R. Spanó skrifar Skoðun Að hlúa að foreldrum: Forvörn sem skiptir máli Áróra Huld Bjarnadóttir skrifar Sjá meira
Heimurinn horfir öðruvísi við þegar maður skoðar hann úr suðri. Ekki aðeins stjörnubjartur himinninn yfir eyðimörkum Afríku heldur líka stjörnum prýddur fundarsalur helstu leiðtoga heims. Þeir vita kannski, að engin heimsálfa hefur lagt minna til mengunar sem leiðir til loftslagsbreytinga af mannavöldum en Afríka. Og engin heimsálfa mun fara verr út úr afleiðingum vaxandi hita á jörð en einmitt Afríka. Það er von að hér niðurfrá séu farnar að hljóma raddir um skaðabætur. Þær heyrast reyndar líka á Grænlandi þar sem ísinn bráðnar; frumbyggjar landsins hafa sannarlega ekki staðið fyrir menguninni sem veldur. Er 2007 merkisár?Ég held að árið 2007 sé nú þegar orðið merkisár í sögu heims. Grundvallarbreyting í viðhorfum leiðtoga ríkustu ríkjanna hafi loks náð að skjóta rótum. Á leiðtogafundi G8-ríkjanna fyrir nokkrum vikum kom þetta skýrt fram þegar íhaldsleiðtogi Þýskalands fór í fararbroddi þeirra sem reyndu að fá George W. Bush til að horfast í augu við staðreyndir: Vestrænir lífshættir verða að breytast. Nýr utanríkisráðherra Breta orðaði það svo: "Heimsbyggðin öll getur ekki vænst þess að búa við jafn góð lífskjör og Bretar, við þyrftum þrjár Jarðir til að standa undir því." Þetta er játning sem hefur ýmsan hljóm. Heima fyrir merkir hún í hugum margra að nú verði fólk að nota sparperur, fækka bílferðum, borga mengunarskatt. Í besta falli smávægileg óþægindi. Í Afríku hljómar þetta svo: Við þessi ríku höfum ákveðið að þið hin megið ekki hafa það jafn gott og við. Kínverjar og Indverjar hrista bara hausinn og keyra á fullri ferð inn iðnvæðingu með ótrúlegri mengun og afráni auðlinda. Í Afríku eiga menn ekki þann kost. Það er því von að dálkahöfundar og hörðustu stjórnmálamennirnir segi: Enn eitt samsærið gegn Afríku! Þið skuldið! Viðhorfsbreyting jafngildir ekki aðgerðumViðhorfsbreyting helstu leiðtoga iðnríkja á langan aðdraganda. Kenningar um þróun eiga rót að rekja til þess markmiðs að lyfta fátækum ríkjum á sama framleiðslu- og neyslustig og Vesturveldin njóta. Eftir þessu markmiði starfaði Alþjóðbankinn lengstum. iðsnúningurinn í viðhorfum og ræðu manna er því algjör þegar viðurkennt er að "þróunarstig" Vesturvelda sé í raun á yfirdrætti. Það þýðir samt því miður ekki aðgerðir strax. Fyrir tveimur árum komu leiðtogar sömu ríkja saman í Gleneagles í Skotlandi og lofuðu undir forystu Tonys Blair risavöxnum skrefum fyrir Afríku. Ekki hefur verið staðið við helminginn af því. Nýleg skýrsla sýnir að "Þúsaldarmarkmiðum" Sameinuðu þjóðanna í baráttu gegn fátækt, menntunarskorti og sjúkdómum verður ekki náð með sama áframhaldi. Jörðin séð úr suðriÍ þessu samhengi verður örvænting margra í Afríku enn skiljanlegri og kaldhæðnin í orðum leiðtoga iðnríkja enn meiri. Meðan Vesturlandabúar rífast um óþægindin af því að „skerða" mengunarkvóta sinn deyja börn í Afríku úr hungri og sjúkdómum. Hér þarf rafmagn fyrir sjúkrahús sem enn eru ekki til. Meðan einkabílar Evrópu og Ameríku eru auglýstir „grænir" vantar vegi og brýr um alla Afríku til að bændur komi vörum á markað og lifi af. Verksmiðjur í Evrópu og Asíu búa sér til losunarkvóta til sölu með því að menga minna en áður, en í Afríku þar sem mjög lítið er um slíkar verksmiðjur er möguleikinn einfaldlega ekki fyrir hendi. Hins vegar munu loftslagsbreytingar af mannavöldum gera 600 þúsund ferkílómetra af ræktanlegu landi í Afríku að eyðimörk á 20 árum. Sérstakt ráð Sameinuðu þjóðanna um áhrif loftslagsbreytinga telur að matvælaframleiðslu verði alvarlega ógnað, áhrifin verða víðtæk og óviðráðanleg fyrir þá íbúa jarðar sem veikastir standa fyrir. Og hafa minnst lagt af mörkum til að valda þeim vanda sem mannkyn glímir við. Ef maður færi með þetta vandamál inn í 10 ára bekk til úrlausnar grunar mig að Salómonsdómurinn kæmi fljótt: Við verðum að mætast á miðri leið. Í flóknum heimi alvörunnar útfærist þetta þannig að ekkert átak gegn mengun á lofthjúpi jarðar fái staðist án þess að ráðist sé gegn fátækt samtímis.
Skoðun Þegar fjölbreytileikinn verður ógn: Afneitun, andstaða og ótti við hið mannlega Haukur Logi Jóhannsson skrifar
Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar