Af fótboltafári og fyrirtækjum 19. júní 2006 07:00 andlit burger king Þýski landsliðsmarkvörðurinn er andlit Burger King þessa dagana og víða í Þýskalandi má sjá Kahn með hamborgara í munninum. Ekki fer neinum sögum af því hvort þessi auglýsingaherferð hefur stóraukið sölutölurnar hjá hamborgararisanum. MYND/getty images Á fjögurra ára fresti, eða þegar HM í fótbolta fer fram, fer af stað umræðan um hið svokallaða fótboltafár eða "football fever" eins og það nefnist á ensku. Eftir að hafa dvalist í Köln í einn dag hef ég loksins öðlast skilning á þessu fyrirbæri. Segja má að Íslendingar fái aðeins snert af þessu fári sem nær út um alla heimsbyggð og sameinar knattspyrnuáhugamenn frá hverju heimshorni, eins og gjarnan er talað um í fótboltafræðunum. Upplifunin á fárinu er að sjálfsögðu meiri hjá þátttökuþjóðunum hverju sinni en yfirgnæfandi mest er fárið þó í gestgjafaþjóðinni hverju sinni. Það er ekki fyrr en komist er í stemninguna hjá henni sem vitneskja fæst um hvað fárið snýst í raun og veru. Fárið er nánast ómögulegt að skýra út með orðum, en að stærstu leyti er þetta tilfinning sem maður upplifir í daglegum venjum sem flestar kristallast í yfirgnæfandi markaðsvæðingu sem hertekur öll fyrirtæki, stór sem smá, sem kappkosta við að nýta sér fárið. Þannig stendur fótboltafárið ekki alveg undir sjálfu sér eitt og sér heldur ákvarðast umfang þess að miklu leyti á því hversu margir nýta sér það og verða þar með hluti af því. Flókin útskýring kannski en ég skal reyna betur. Hér í Köln er nánast hvert einasta auglýsingaskilti tengt HM á einn eða annan hátt og þá skiptir í raun engu hvaða eða hvers konar fyrirtæki eru að auglýsa. Íþróttavöruframleiðendurnir fara hamförum í herferðum sínum en símafyrirtækin eru einnig áberandi þátttakendur í fárinu, sem og bjórframleiðendur og þekktustu skyndibitastaðir heims. Þannig er Oliver Kahn, af öllum mönnum, andlit Burger King í Þýskalandi í sumar. Margar fatabúðir eru með svokallaða HM-daga þar sem flíkur eru á mögnuðum tilboðum, Cafu er helsta fyrirsæta H&M-búðanna og í einni þýskri jakkafatabúð sem ég gekk framhjá var mynd í glugganum af Jurgen Klinsmann frá því á blaðamannafundi í síðustu viku. Við hlið hans var spjald með áletruninni: "Svona jakkaföt fást hjá okkur" og síðan benti stór ör á fötin sem Klinsmann klæddist. Steininn tók síðan úr þegar ég sá Bastian Schweinsteiger á einu 15x15 metra stóru auglýsingaskiltinu draga brosandi á eftir sér Samsonite-ferðatösku undir slagorðinu: "Bastian velur Samsonite!" Ensku bullurnar, sem fer fjölgandi í borginni fyrir stórleikinn gegn Svíum á morgun, áttu ekki orð yfir Zoolander-svip Schweinsteigers og hlógu sig máttlausa. Kahn og Sweinsteiger verða seint sagðir með fyrirsætuvænt útlit en það skiptir engu máli. Þeir eru leikmenn á HM og þar af leiðandi selja þeir - svo einfalt er það. En það eru ekki aðeins stóru fyrirtækin sem nýta sér fárið. Minni smásöluverslanir eru allar með fjölmörg HM-tilboð og litlir básar með HM-varningi eru úti um allt. Bakarí bjóða varla upp á brauð sem ekki eru eins og fótbolti í laginu og á vínarbrauðin er skrifað með glassúrnum "Klinsmann der König" eða kóngurinn Klinsmann. Meira að segja ein snyrtivörubúðin bauð upp á eitt af þessum antí-hrukkukremum og fullyrti að Franz Beckenbauer notaði það til að viðhalda ungu og fersku útliti. Á laugardagskvöldið fór ég svo á rótgróinn ónefndan bar hér í Köln. Ég fékk mér HM-tilboð, svokallaðan "Ballack-borgara" og lítinn öl á 3,90 evrur á meðan ég horfði á leik Tékklands og Ghana. Ölið kom í glasi sem á var mynd af Miroslav Klose að fagna marki. Í síðari hálfleik fór ég á salernið og þegar ég var að þvo mér um hendurnar sá ég Sulley Muntari innsigla sigur Ghana á 21 tommu flatskjá sem hafði verið komið fyrir á 10 fermetra stóru salerninu. Sumir spyrja hversu langt sé hægt að ganga en aðrir segja að þetta sé einfaldlega sjálfsögð þjónusta. Eftir einn dag í Þýskalandi set ég mig í síðari hópinn, enda strax orðinn djúpt sokkinn í fótboltafárið sem hefur sett þýska samfélagið á annan endann síðustu vikur og mun gera í að minnsta kosti þrjár vikur til viðbótar. Hér snýst bókstaflega allt um fótbolta …eða ætti ég að segja billjón króna iðnaðinn, sem hann reyndar er orðinn? Íþróttir Mest lesið Ronaldo segir þessum kafla lokið Fótbolti Sótt að Sævari Atla á flugvellinum í Bergen Fótbolti Niðurbrotinn Klopp í sjokki Enski boltinn Þeir bestu (4. sæti): Sigurvegarinn Íslenski boltinn Sara sátt við að hafa kvatt landsliðið: „Hélt allt of mörgum boltum á lofti“ Fótbolti Vann ofurhlaup með barn á brjósti Sport Forstjóri Liverpool þakkar stuðningsmönnum sem hjálpuðu hver öðrum Enski boltinn Sara óvart í stuttbuxum í kringlu: „Kölluðu á mig að koma mér út“ Fótbolti Greip í hár mótherja og kippti til og frá Fótbolti Daníel Guðni tekur við karlaliði Keflavíkur Körfubolti Fleiri fréttir Jón Þór dæmdur í leikbann og þjálfari Ægis fékk fjóra leiki Dani Rodriguez búin að semja við Njarðvík Bestu kaupin, nýyrði í boltanum og hver verður markakóngur? „Án Meistaradeildarinnar þurfum við ekki stóran leikmannahóp“ Missti markmannsstöðuna og hætti með landsliðinu Sævar Atli orðinn leikmaður Brann Þróttur geti klárlega landað titlinum: „Mér finnst þetta stórkostlegt lið“ Júlíus meiddur og Tómas tekinn inn í landsliðshópinn Ásakaður um að lemja leikmenn í unglingaliði Roma Daníel Guðni tekur við karlaliði Keflavíkur Hannes fær Íslandsmeistara til Austurríkis Forstjóri Liverpool þakkar stuðningsmönnum sem hjálpuðu hver öðrum Hreifst af Stíg: „Finnst þarna komið þetta Víkings-element“ Niðurbrotinn Klopp í sjokki Búinn að kaupa hús og lögfræðingarnir lentir í Napoli Náfrændurnir bestir en Thunder þarf bara einn sigur enn Þeir bestu (4. sæti): Sigurvegarinn Sótt að Sævari Atla á flugvellinum í Bergen Sara sátt við að hafa kvatt landsliðið: „Hélt allt of mörgum boltum á lofti“ Vann ofurhlaup með barn á brjósti Ronaldo segir þessum kafla lokið Greip í hár mótherja og kippti til og frá Myndaveisla: Valskonur Íslandsmeistarar þriðja árið í röð Dagskráin í dag: Indiana getur komist skrefi nær úrslitum „Uppleggið hjá Rúnari fannst mér heppnast fullkomlega“ „Erum búin að vera í fimm úrslitaleikjum“ Man City vilja Reijnders áður en HM félagsliða hefst „Þvílík vegferð sem þetta er búið að vera“ „Þær vinna þetta Íslandsmót sanngjarnt“ Hörður Axel tekur við Keflavík á nýjan leik Sjá meira
Á fjögurra ára fresti, eða þegar HM í fótbolta fer fram, fer af stað umræðan um hið svokallaða fótboltafár eða "football fever" eins og það nefnist á ensku. Eftir að hafa dvalist í Köln í einn dag hef ég loksins öðlast skilning á þessu fyrirbæri. Segja má að Íslendingar fái aðeins snert af þessu fári sem nær út um alla heimsbyggð og sameinar knattspyrnuáhugamenn frá hverju heimshorni, eins og gjarnan er talað um í fótboltafræðunum. Upplifunin á fárinu er að sjálfsögðu meiri hjá þátttökuþjóðunum hverju sinni en yfirgnæfandi mest er fárið þó í gestgjafaþjóðinni hverju sinni. Það er ekki fyrr en komist er í stemninguna hjá henni sem vitneskja fæst um hvað fárið snýst í raun og veru. Fárið er nánast ómögulegt að skýra út með orðum, en að stærstu leyti er þetta tilfinning sem maður upplifir í daglegum venjum sem flestar kristallast í yfirgnæfandi markaðsvæðingu sem hertekur öll fyrirtæki, stór sem smá, sem kappkosta við að nýta sér fárið. Þannig stendur fótboltafárið ekki alveg undir sjálfu sér eitt og sér heldur ákvarðast umfang þess að miklu leyti á því hversu margir nýta sér það og verða þar með hluti af því. Flókin útskýring kannski en ég skal reyna betur. Hér í Köln er nánast hvert einasta auglýsingaskilti tengt HM á einn eða annan hátt og þá skiptir í raun engu hvaða eða hvers konar fyrirtæki eru að auglýsa. Íþróttavöruframleiðendurnir fara hamförum í herferðum sínum en símafyrirtækin eru einnig áberandi þátttakendur í fárinu, sem og bjórframleiðendur og þekktustu skyndibitastaðir heims. Þannig er Oliver Kahn, af öllum mönnum, andlit Burger King í Þýskalandi í sumar. Margar fatabúðir eru með svokallaða HM-daga þar sem flíkur eru á mögnuðum tilboðum, Cafu er helsta fyrirsæta H&M-búðanna og í einni þýskri jakkafatabúð sem ég gekk framhjá var mynd í glugganum af Jurgen Klinsmann frá því á blaðamannafundi í síðustu viku. Við hlið hans var spjald með áletruninni: "Svona jakkaföt fást hjá okkur" og síðan benti stór ör á fötin sem Klinsmann klæddist. Steininn tók síðan úr þegar ég sá Bastian Schweinsteiger á einu 15x15 metra stóru auglýsingaskiltinu draga brosandi á eftir sér Samsonite-ferðatösku undir slagorðinu: "Bastian velur Samsonite!" Ensku bullurnar, sem fer fjölgandi í borginni fyrir stórleikinn gegn Svíum á morgun, áttu ekki orð yfir Zoolander-svip Schweinsteigers og hlógu sig máttlausa. Kahn og Sweinsteiger verða seint sagðir með fyrirsætuvænt útlit en það skiptir engu máli. Þeir eru leikmenn á HM og þar af leiðandi selja þeir - svo einfalt er það. En það eru ekki aðeins stóru fyrirtækin sem nýta sér fárið. Minni smásöluverslanir eru allar með fjölmörg HM-tilboð og litlir básar með HM-varningi eru úti um allt. Bakarí bjóða varla upp á brauð sem ekki eru eins og fótbolti í laginu og á vínarbrauðin er skrifað með glassúrnum "Klinsmann der König" eða kóngurinn Klinsmann. Meira að segja ein snyrtivörubúðin bauð upp á eitt af þessum antí-hrukkukremum og fullyrti að Franz Beckenbauer notaði það til að viðhalda ungu og fersku útliti. Á laugardagskvöldið fór ég svo á rótgróinn ónefndan bar hér í Köln. Ég fékk mér HM-tilboð, svokallaðan "Ballack-borgara" og lítinn öl á 3,90 evrur á meðan ég horfði á leik Tékklands og Ghana. Ölið kom í glasi sem á var mynd af Miroslav Klose að fagna marki. Í síðari hálfleik fór ég á salernið og þegar ég var að þvo mér um hendurnar sá ég Sulley Muntari innsigla sigur Ghana á 21 tommu flatskjá sem hafði verið komið fyrir á 10 fermetra stóru salerninu. Sumir spyrja hversu langt sé hægt að ganga en aðrir segja að þetta sé einfaldlega sjálfsögð þjónusta. Eftir einn dag í Þýskalandi set ég mig í síðari hópinn, enda strax orðinn djúpt sokkinn í fótboltafárið sem hefur sett þýska samfélagið á annan endann síðustu vikur og mun gera í að minnsta kosti þrjár vikur til viðbótar. Hér snýst bókstaflega allt um fótbolta …eða ætti ég að segja billjón króna iðnaðinn, sem hann reyndar er orðinn?
Íþróttir Mest lesið Ronaldo segir þessum kafla lokið Fótbolti Sótt að Sævari Atla á flugvellinum í Bergen Fótbolti Niðurbrotinn Klopp í sjokki Enski boltinn Þeir bestu (4. sæti): Sigurvegarinn Íslenski boltinn Sara sátt við að hafa kvatt landsliðið: „Hélt allt of mörgum boltum á lofti“ Fótbolti Vann ofurhlaup með barn á brjósti Sport Forstjóri Liverpool þakkar stuðningsmönnum sem hjálpuðu hver öðrum Enski boltinn Sara óvart í stuttbuxum í kringlu: „Kölluðu á mig að koma mér út“ Fótbolti Greip í hár mótherja og kippti til og frá Fótbolti Daníel Guðni tekur við karlaliði Keflavíkur Körfubolti Fleiri fréttir Jón Þór dæmdur í leikbann og þjálfari Ægis fékk fjóra leiki Dani Rodriguez búin að semja við Njarðvík Bestu kaupin, nýyrði í boltanum og hver verður markakóngur? „Án Meistaradeildarinnar þurfum við ekki stóran leikmannahóp“ Missti markmannsstöðuna og hætti með landsliðinu Sævar Atli orðinn leikmaður Brann Þróttur geti klárlega landað titlinum: „Mér finnst þetta stórkostlegt lið“ Júlíus meiddur og Tómas tekinn inn í landsliðshópinn Ásakaður um að lemja leikmenn í unglingaliði Roma Daníel Guðni tekur við karlaliði Keflavíkur Hannes fær Íslandsmeistara til Austurríkis Forstjóri Liverpool þakkar stuðningsmönnum sem hjálpuðu hver öðrum Hreifst af Stíg: „Finnst þarna komið þetta Víkings-element“ Niðurbrotinn Klopp í sjokki Búinn að kaupa hús og lögfræðingarnir lentir í Napoli Náfrændurnir bestir en Thunder þarf bara einn sigur enn Þeir bestu (4. sæti): Sigurvegarinn Sótt að Sævari Atla á flugvellinum í Bergen Sara sátt við að hafa kvatt landsliðið: „Hélt allt of mörgum boltum á lofti“ Vann ofurhlaup með barn á brjósti Ronaldo segir þessum kafla lokið Greip í hár mótherja og kippti til og frá Myndaveisla: Valskonur Íslandsmeistarar þriðja árið í röð Dagskráin í dag: Indiana getur komist skrefi nær úrslitum „Uppleggið hjá Rúnari fannst mér heppnast fullkomlega“ „Erum búin að vera í fimm úrslitaleikjum“ Man City vilja Reijnders áður en HM félagsliða hefst „Þvílík vegferð sem þetta er búið að vera“ „Þær vinna þetta Íslandsmót sanngjarnt“ Hörður Axel tekur við Keflavík á nýjan leik Sjá meira