Af fótboltafári og fyrirtækjum 19. júní 2006 07:00 andlit burger king Þýski landsliðsmarkvörðurinn er andlit Burger King þessa dagana og víða í Þýskalandi má sjá Kahn með hamborgara í munninum. Ekki fer neinum sögum af því hvort þessi auglýsingaherferð hefur stóraukið sölutölurnar hjá hamborgararisanum. MYND/getty images Á fjögurra ára fresti, eða þegar HM í fótbolta fer fram, fer af stað umræðan um hið svokallaða fótboltafár eða "football fever" eins og það nefnist á ensku. Eftir að hafa dvalist í Köln í einn dag hef ég loksins öðlast skilning á þessu fyrirbæri. Segja má að Íslendingar fái aðeins snert af þessu fári sem nær út um alla heimsbyggð og sameinar knattspyrnuáhugamenn frá hverju heimshorni, eins og gjarnan er talað um í fótboltafræðunum. Upplifunin á fárinu er að sjálfsögðu meiri hjá þátttökuþjóðunum hverju sinni en yfirgnæfandi mest er fárið þó í gestgjafaþjóðinni hverju sinni. Það er ekki fyrr en komist er í stemninguna hjá henni sem vitneskja fæst um hvað fárið snýst í raun og veru. Fárið er nánast ómögulegt að skýra út með orðum, en að stærstu leyti er þetta tilfinning sem maður upplifir í daglegum venjum sem flestar kristallast í yfirgnæfandi markaðsvæðingu sem hertekur öll fyrirtæki, stór sem smá, sem kappkosta við að nýta sér fárið. Þannig stendur fótboltafárið ekki alveg undir sjálfu sér eitt og sér heldur ákvarðast umfang þess að miklu leyti á því hversu margir nýta sér það og verða þar með hluti af því. Flókin útskýring kannski en ég skal reyna betur. Hér í Köln er nánast hvert einasta auglýsingaskilti tengt HM á einn eða annan hátt og þá skiptir í raun engu hvaða eða hvers konar fyrirtæki eru að auglýsa. Íþróttavöruframleiðendurnir fara hamförum í herferðum sínum en símafyrirtækin eru einnig áberandi þátttakendur í fárinu, sem og bjórframleiðendur og þekktustu skyndibitastaðir heims. Þannig er Oliver Kahn, af öllum mönnum, andlit Burger King í Þýskalandi í sumar. Margar fatabúðir eru með svokallaða HM-daga þar sem flíkur eru á mögnuðum tilboðum, Cafu er helsta fyrirsæta H&M-búðanna og í einni þýskri jakkafatabúð sem ég gekk framhjá var mynd í glugganum af Jurgen Klinsmann frá því á blaðamannafundi í síðustu viku. Við hlið hans var spjald með áletruninni: "Svona jakkaföt fást hjá okkur" og síðan benti stór ör á fötin sem Klinsmann klæddist. Steininn tók síðan úr þegar ég sá Bastian Schweinsteiger á einu 15x15 metra stóru auglýsingaskiltinu draga brosandi á eftir sér Samsonite-ferðatösku undir slagorðinu: "Bastian velur Samsonite!" Ensku bullurnar, sem fer fjölgandi í borginni fyrir stórleikinn gegn Svíum á morgun, áttu ekki orð yfir Zoolander-svip Schweinsteigers og hlógu sig máttlausa. Kahn og Sweinsteiger verða seint sagðir með fyrirsætuvænt útlit en það skiptir engu máli. Þeir eru leikmenn á HM og þar af leiðandi selja þeir - svo einfalt er það. En það eru ekki aðeins stóru fyrirtækin sem nýta sér fárið. Minni smásöluverslanir eru allar með fjölmörg HM-tilboð og litlir básar með HM-varningi eru úti um allt. Bakarí bjóða varla upp á brauð sem ekki eru eins og fótbolti í laginu og á vínarbrauðin er skrifað með glassúrnum "Klinsmann der König" eða kóngurinn Klinsmann. Meira að segja ein snyrtivörubúðin bauð upp á eitt af þessum antí-hrukkukremum og fullyrti að Franz Beckenbauer notaði það til að viðhalda ungu og fersku útliti. Á laugardagskvöldið fór ég svo á rótgróinn ónefndan bar hér í Köln. Ég fékk mér HM-tilboð, svokallaðan "Ballack-borgara" og lítinn öl á 3,90 evrur á meðan ég horfði á leik Tékklands og Ghana. Ölið kom í glasi sem á var mynd af Miroslav Klose að fagna marki. Í síðari hálfleik fór ég á salernið og þegar ég var að þvo mér um hendurnar sá ég Sulley Muntari innsigla sigur Ghana á 21 tommu flatskjá sem hafði verið komið fyrir á 10 fermetra stóru salerninu. Sumir spyrja hversu langt sé hægt að ganga en aðrir segja að þetta sé einfaldlega sjálfsögð þjónusta. Eftir einn dag í Þýskalandi set ég mig í síðari hópinn, enda strax orðinn djúpt sokkinn í fótboltafárið sem hefur sett þýska samfélagið á annan endann síðustu vikur og mun gera í að minnsta kosti þrjár vikur til viðbótar. Hér snýst bókstaflega allt um fótbolta …eða ætti ég að segja billjón króna iðnaðinn, sem hann reyndar er orðinn? Íþróttir Mest lesið Sjáðu mörk Íslands og Frakklands Fótbolti „Ljóðrænt réttlæti eftir það sem gerðist í París“ Fótbolti Rúnar dásamaði Daníel: „Mjög öruggur í öllum sínum aðgerðum“ Fótbolti Uppgjörið: Ísland - Frakkland 2-2 | Frækin úrslit gegn Frökkum Fótbolti Af hverju falla metin ekki á Íslandi? Sport „Pirraður því við áttum meira skilið“ Fótbolti „Gæti ekki verið stoltari af mínum mönnum“ Fótbolti „Stuðningurinn gaf okkur þessi auka tíu prósent“ Fótbolti „Sýndum þjóðinni hvað í okkur býr“ Fótbolti Einkunnir Íslands gegn Frakklandi: Hákon Arnar allra mikilvægastur af mörgum góðum Fótbolti Fleiri fréttir Dagskráin í dag: Ungu strákarnir, Lokasóknin og Bónus-deild kvenna Rúnar dásamaði Daníel: „Mjög öruggur í öllum sínum aðgerðum“ Af hverju falla metin ekki á Íslandi? „Ljóðrænt réttlæti eftir það sem gerðist í París“ „Stuðningurinn gaf okkur þessi auka tíu prósent“ „Sýndum þjóðinni hvað í okkur býr“ „Gæti ekki verið stoltari af mínum mönnum“ „Eina skiptið sem við spilum almennilega í seinni hálfleik“ „Pirraður því við áttum meira skilið“ Einkunnir Íslands gegn Frakklandi: Hákon Arnar allra mikilvægastur af mörgum góðum Fíaskó Svía ætlar engan endi að taka Uppgjörið: Ísland - Frakkland 2-2 | Frækin úrslit gegn Frökkum X-ið eftir leik: Frakkarnir lentu í tiki-taka köðlum Arnars Gunnlaugssonar „Ég vildi bara reyna að setja annað“ Úkraína hélt sér fyrir ofan Ísland Langþráður sigur FH fyrir austan fjall Sjáðu mörk Íslands og Frakklands Næstminnsta HM-þjóðin á eftir Íslandi Tapaði frábærum slag gegn fremstu konu heims eftir leikinn við Alexander Frá Týsvellinum á Ibrox: „Maður þarf alveg að klípa sig annað slagið“ Byrjunarlið Íslands: Daníel kemur inn fyrir bróður sinn Ødegaard frá fram yfir næsta landsleikjahlé Byrjunarlið Frakklands: Mateta tekur sæti Mbappé „Ísland er með sterkt lið“ Kemi tilþrifin: Af nægu að taka í annarri umferð Fékk mynd af sér með Littler eftir viðureign þeirra „Ekitiké er ekki slæmur“ Íslenska liðið gæti hæglega verið með fleiri stig Frakkar geta tryggt sér sæti á HM í kvöld Alexander vann tvo leggi gegn Littler Sjá meira
Á fjögurra ára fresti, eða þegar HM í fótbolta fer fram, fer af stað umræðan um hið svokallaða fótboltafár eða "football fever" eins og það nefnist á ensku. Eftir að hafa dvalist í Köln í einn dag hef ég loksins öðlast skilning á þessu fyrirbæri. Segja má að Íslendingar fái aðeins snert af þessu fári sem nær út um alla heimsbyggð og sameinar knattspyrnuáhugamenn frá hverju heimshorni, eins og gjarnan er talað um í fótboltafræðunum. Upplifunin á fárinu er að sjálfsögðu meiri hjá þátttökuþjóðunum hverju sinni en yfirgnæfandi mest er fárið þó í gestgjafaþjóðinni hverju sinni. Það er ekki fyrr en komist er í stemninguna hjá henni sem vitneskja fæst um hvað fárið snýst í raun og veru. Fárið er nánast ómögulegt að skýra út með orðum, en að stærstu leyti er þetta tilfinning sem maður upplifir í daglegum venjum sem flestar kristallast í yfirgnæfandi markaðsvæðingu sem hertekur öll fyrirtæki, stór sem smá, sem kappkosta við að nýta sér fárið. Þannig stendur fótboltafárið ekki alveg undir sjálfu sér eitt og sér heldur ákvarðast umfang þess að miklu leyti á því hversu margir nýta sér það og verða þar með hluti af því. Flókin útskýring kannski en ég skal reyna betur. Hér í Köln er nánast hvert einasta auglýsingaskilti tengt HM á einn eða annan hátt og þá skiptir í raun engu hvaða eða hvers konar fyrirtæki eru að auglýsa. Íþróttavöruframleiðendurnir fara hamförum í herferðum sínum en símafyrirtækin eru einnig áberandi þátttakendur í fárinu, sem og bjórframleiðendur og þekktustu skyndibitastaðir heims. Þannig er Oliver Kahn, af öllum mönnum, andlit Burger King í Þýskalandi í sumar. Margar fatabúðir eru með svokallaða HM-daga þar sem flíkur eru á mögnuðum tilboðum, Cafu er helsta fyrirsæta H&M-búðanna og í einni þýskri jakkafatabúð sem ég gekk framhjá var mynd í glugganum af Jurgen Klinsmann frá því á blaðamannafundi í síðustu viku. Við hlið hans var spjald með áletruninni: "Svona jakkaföt fást hjá okkur" og síðan benti stór ör á fötin sem Klinsmann klæddist. Steininn tók síðan úr þegar ég sá Bastian Schweinsteiger á einu 15x15 metra stóru auglýsingaskiltinu draga brosandi á eftir sér Samsonite-ferðatösku undir slagorðinu: "Bastian velur Samsonite!" Ensku bullurnar, sem fer fjölgandi í borginni fyrir stórleikinn gegn Svíum á morgun, áttu ekki orð yfir Zoolander-svip Schweinsteigers og hlógu sig máttlausa. Kahn og Sweinsteiger verða seint sagðir með fyrirsætuvænt útlit en það skiptir engu máli. Þeir eru leikmenn á HM og þar af leiðandi selja þeir - svo einfalt er það. En það eru ekki aðeins stóru fyrirtækin sem nýta sér fárið. Minni smásöluverslanir eru allar með fjölmörg HM-tilboð og litlir básar með HM-varningi eru úti um allt. Bakarí bjóða varla upp á brauð sem ekki eru eins og fótbolti í laginu og á vínarbrauðin er skrifað með glassúrnum "Klinsmann der König" eða kóngurinn Klinsmann. Meira að segja ein snyrtivörubúðin bauð upp á eitt af þessum antí-hrukkukremum og fullyrti að Franz Beckenbauer notaði það til að viðhalda ungu og fersku útliti. Á laugardagskvöldið fór ég svo á rótgróinn ónefndan bar hér í Köln. Ég fékk mér HM-tilboð, svokallaðan "Ballack-borgara" og lítinn öl á 3,90 evrur á meðan ég horfði á leik Tékklands og Ghana. Ölið kom í glasi sem á var mynd af Miroslav Klose að fagna marki. Í síðari hálfleik fór ég á salernið og þegar ég var að þvo mér um hendurnar sá ég Sulley Muntari innsigla sigur Ghana á 21 tommu flatskjá sem hafði verið komið fyrir á 10 fermetra stóru salerninu. Sumir spyrja hversu langt sé hægt að ganga en aðrir segja að þetta sé einfaldlega sjálfsögð þjónusta. Eftir einn dag í Þýskalandi set ég mig í síðari hópinn, enda strax orðinn djúpt sokkinn í fótboltafárið sem hefur sett þýska samfélagið á annan endann síðustu vikur og mun gera í að minnsta kosti þrjár vikur til viðbótar. Hér snýst bókstaflega allt um fótbolta …eða ætti ég að segja billjón króna iðnaðinn, sem hann reyndar er orðinn?
Íþróttir Mest lesið Sjáðu mörk Íslands og Frakklands Fótbolti „Ljóðrænt réttlæti eftir það sem gerðist í París“ Fótbolti Rúnar dásamaði Daníel: „Mjög öruggur í öllum sínum aðgerðum“ Fótbolti Uppgjörið: Ísland - Frakkland 2-2 | Frækin úrslit gegn Frökkum Fótbolti Af hverju falla metin ekki á Íslandi? Sport „Pirraður því við áttum meira skilið“ Fótbolti „Gæti ekki verið stoltari af mínum mönnum“ Fótbolti „Stuðningurinn gaf okkur þessi auka tíu prósent“ Fótbolti „Sýndum þjóðinni hvað í okkur býr“ Fótbolti Einkunnir Íslands gegn Frakklandi: Hákon Arnar allra mikilvægastur af mörgum góðum Fótbolti Fleiri fréttir Dagskráin í dag: Ungu strákarnir, Lokasóknin og Bónus-deild kvenna Rúnar dásamaði Daníel: „Mjög öruggur í öllum sínum aðgerðum“ Af hverju falla metin ekki á Íslandi? „Ljóðrænt réttlæti eftir það sem gerðist í París“ „Stuðningurinn gaf okkur þessi auka tíu prósent“ „Sýndum þjóðinni hvað í okkur býr“ „Gæti ekki verið stoltari af mínum mönnum“ „Eina skiptið sem við spilum almennilega í seinni hálfleik“ „Pirraður því við áttum meira skilið“ Einkunnir Íslands gegn Frakklandi: Hákon Arnar allra mikilvægastur af mörgum góðum Fíaskó Svía ætlar engan endi að taka Uppgjörið: Ísland - Frakkland 2-2 | Frækin úrslit gegn Frökkum X-ið eftir leik: Frakkarnir lentu í tiki-taka köðlum Arnars Gunnlaugssonar „Ég vildi bara reyna að setja annað“ Úkraína hélt sér fyrir ofan Ísland Langþráður sigur FH fyrir austan fjall Sjáðu mörk Íslands og Frakklands Næstminnsta HM-þjóðin á eftir Íslandi Tapaði frábærum slag gegn fremstu konu heims eftir leikinn við Alexander Frá Týsvellinum á Ibrox: „Maður þarf alveg að klípa sig annað slagið“ Byrjunarlið Íslands: Daníel kemur inn fyrir bróður sinn Ødegaard frá fram yfir næsta landsleikjahlé Byrjunarlið Frakklands: Mateta tekur sæti Mbappé „Ísland er með sterkt lið“ Kemi tilþrifin: Af nægu að taka í annarri umferð Fékk mynd af sér með Littler eftir viðureign þeirra „Ekitiké er ekki slæmur“ Íslenska liðið gæti hæglega verið með fleiri stig Frakkar geta tryggt sér sæti á HM í kvöld Alexander vann tvo leggi gegn Littler Sjá meira