Óeðlileg tengsl? Guðmundur Magnússon skrifar 3. febrúar 2005 00:01 Þegar Gylfi Arnbjörnsson framkvæmdastjóri Alþýðusambands Íslands lýsti á dögunum yfir stuðningi við formannsframboð Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur í Samfylkingunni varð af því nokkurt uppnám. Stuðningsmenn Össurar voru ósáttir og töldu að verið væri að misnota verkalýðshreyfinguna í þágu keppinautarins. Höfðu ýmsir skilið Gylfa þannig að Alþýðusambandið styddi framboð Ingibjargar Sólrúnar. Fram komu síðan aðrir áhrifamenn í verkalýðshreyfingunni og kváðust styðja Össur.Utan Samfylkingarinnar stöldruðu menn við þessar flokkspólitísku yfirlýsingar frammámanna í verkalýðshreyfingunni. Upp úr því hefur sprottið umræða um tengsl verkalýðshreyfingar og stjórnmálaflokka. Hafa forystumenn nokkurra verkalýðsfélaga komið í fjölmiðla til að leggja áherslu á að kjarabaráttan eigi að vera fagleg og ekki megi blanda verkalýðsfélögunum, hvað þá heildarsamtökum þeirra, Alþýðusambandinu, inn í flokkspólitíska baráttu. Í árdaga íslenskrar verkalýðshreyfingar var enginn greinarmunur gerður á stjórnmálabaráttu og kjarabaráttu. Í samræmi við norræna hefð voru Alþýðuflokkurinn og Alþýðusambandið eitt og sama fyrirbærið og hélst sú skipan frá stofnun 1916 til 1940 þegar skorið var á tengslin vegna mikillar óánægju með þau. Blasir líka við hve afkáraleg sú skipan er að stéttarfélag eða samband sem semur um kaup og kjör í krafti skylduaðildar verkafólks sé jafnframt stjórnmálaflokkur sem kannski aðeins hluti félagsmanna styður. Þrátt fyrir hinn formlega aðskilnað kjarabaráttu og stjórnmála var mjög rík hneigð innan verkalýðshreyfingarinnar að beita henni í þágu stjórnmálabaráttunnar. Árið 1956 mátti heita að Alþýðubandalagið, sem þá var kosningabandalag Sósíalistaflokksins og klofningsmanna úr Alþýðuflokknum, og Alþýðusambandið væru runnin saman í eina hreyfingu, en í þingkosningunum þetta ár lýsti ASÍ yfir stuðningi við kosningabandalagið. Í raun varð Alþýðusambandið ekki algerlega faglega sjálfstætt fyrr en liðið var á áttunda áratuginn. Síðustu árin hafa verkalýðsforingjar ekki virst sýna því áhuga að blanda saman stjórnmálabaráttunni og kjarabaráttunni. Þess vegna vakti það nokkra undrun síðsumars í fyrra þegar fréttist að forseti Alþýðusambandsins, Grétar Þorsteinsson, sæti á fundi með formönnum norrænna jafnaðarmannaflokka og formanni Samfylkingarinnar en fundur þessi var haldinn í Viðey til að ræða sameiginleg áhugamál norrænnar verkalýðshreyfingar og jafnaðarmannaflokka. Hefði það verið prívatpersónan Grétar Þorsteinsson sem þarna fundaði hefði enginn athugasemd komið. Menn geta verið verkalýðsleiðtogar og forystumenn í stjórnmálaflokki án þess að það komi að sök eins og dæmi Ögmundar Jónassonar formanns BSRB og þingsmanns Vinstri grænna sannar. En í ljós kom að Grétar var þarna á vegum Alþýðusambandsins og var upplýst að í ársbyrjun 2000 hafði sambandið formlega gerst aðili að SAMAK, samstarfsnefnd norrænna verkalýðssambanda og jafnaðarmannaflokka. Þetta eru hápólitísk samtök sem meðal annars eru mjög hlynnt Evrópusambandinu og vilja að Norðurlöndin öll gerist aðilar að því. Réttlæting ASÍ-manna fyrir aðildinni er að þarna sé vettvangur skoðanaskipta, upplýsinga og kynna sem séu íslenskri verkalýðshreyfingu dýrmæt. Vel má vera að fundirnir geti verið gagnlegir að þessu leyti, en hitt er augljóst að aðildin stríðir gegn meginstefnu verkalýðshreyfingarinnar undanfarna áratugi, að standa á eigin fótum og vera sjálfstæð gagnvart stjórnmálaflokkum. Þessi stefna á vaxandi fylgi að fagna annars staðar á Norðurlöndum og í Danmörku hefur orðið formlegur aðskilnaður hreyfingar og flokks jafnaðarmanna. Í Noregi og Svíþjóð hníga umræður í sömu átt en hefðin er enn sterk. Mál þetta hlýtur að koma að nýju til umræðu á vettvangi Alþýðusambandsins. Umhugsunarefni er líka hvort Alþingi, sem á ári hverju veitir háum upphæðum af almannafé til sambandsins, eigi ekki að gera það að skilyrði fyrir áframhaldandi framlögum að sambandið slíti öll formleg pólitísk tengsl sín og verði eingöngu fagleg samtök launafólks. Er það ekki sanngjörn krafa?Guðmundur Magnússon -gm@frettabladid.is Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Magnússon Í brennidepli Mest lesið Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir Skoðun Halldór 07.06.2025 Halldór Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson Skoðun Engu slaufað Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Brottvísanir sem öllum var sama um Finnur Thorlacius Eiríksson Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir Skoðun Kolbrún og Kafka Pétur Orri Pétursson Skoðun Gervigreind í vinnunni: Frá hamri til heilabús Björgmundur Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Kolbrún og Kafka Pétur Orri Pétursson skrifar Skoðun Brottvísanir sem öllum var sama um Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í vinnunni: Frá hamri til heilabús Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Engu slaufað Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Lénsherratímabilið er hafið Einar G Harðarson skrifar Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Bras og brall við gerð Brákarborgar Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Auðlindarentan heim í hérað Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Héraðsvötn og Kjalölduveitu í nýtingarflokk Jens Garðar Helgason,Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson skrifar Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Setjum kraft í íslenskukennslu fullorðinna Anna Linda Sigurðardóttir skrifar Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir skrifar Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar Skoðun RÚV - ljósritunarstofa ríkisins? Birgir Finnsson skrifar Skoðun Að vera hvítur og kristinn Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta í heimabyggð – loksins orðin að veruleika Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Komum heil heim eftir hvítasunnuhelgina Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Leiðin til Parísar (bókstaflega) Ólafur St. Arnarsson skrifar Sjá meira
Þegar Gylfi Arnbjörnsson framkvæmdastjóri Alþýðusambands Íslands lýsti á dögunum yfir stuðningi við formannsframboð Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur í Samfylkingunni varð af því nokkurt uppnám. Stuðningsmenn Össurar voru ósáttir og töldu að verið væri að misnota verkalýðshreyfinguna í þágu keppinautarins. Höfðu ýmsir skilið Gylfa þannig að Alþýðusambandið styddi framboð Ingibjargar Sólrúnar. Fram komu síðan aðrir áhrifamenn í verkalýðshreyfingunni og kváðust styðja Össur.Utan Samfylkingarinnar stöldruðu menn við þessar flokkspólitísku yfirlýsingar frammámanna í verkalýðshreyfingunni. Upp úr því hefur sprottið umræða um tengsl verkalýðshreyfingar og stjórnmálaflokka. Hafa forystumenn nokkurra verkalýðsfélaga komið í fjölmiðla til að leggja áherslu á að kjarabaráttan eigi að vera fagleg og ekki megi blanda verkalýðsfélögunum, hvað þá heildarsamtökum þeirra, Alþýðusambandinu, inn í flokkspólitíska baráttu. Í árdaga íslenskrar verkalýðshreyfingar var enginn greinarmunur gerður á stjórnmálabaráttu og kjarabaráttu. Í samræmi við norræna hefð voru Alþýðuflokkurinn og Alþýðusambandið eitt og sama fyrirbærið og hélst sú skipan frá stofnun 1916 til 1940 þegar skorið var á tengslin vegna mikillar óánægju með þau. Blasir líka við hve afkáraleg sú skipan er að stéttarfélag eða samband sem semur um kaup og kjör í krafti skylduaðildar verkafólks sé jafnframt stjórnmálaflokkur sem kannski aðeins hluti félagsmanna styður. Þrátt fyrir hinn formlega aðskilnað kjarabaráttu og stjórnmála var mjög rík hneigð innan verkalýðshreyfingarinnar að beita henni í þágu stjórnmálabaráttunnar. Árið 1956 mátti heita að Alþýðubandalagið, sem þá var kosningabandalag Sósíalistaflokksins og klofningsmanna úr Alþýðuflokknum, og Alþýðusambandið væru runnin saman í eina hreyfingu, en í þingkosningunum þetta ár lýsti ASÍ yfir stuðningi við kosningabandalagið. Í raun varð Alþýðusambandið ekki algerlega faglega sjálfstætt fyrr en liðið var á áttunda áratuginn. Síðustu árin hafa verkalýðsforingjar ekki virst sýna því áhuga að blanda saman stjórnmálabaráttunni og kjarabaráttunni. Þess vegna vakti það nokkra undrun síðsumars í fyrra þegar fréttist að forseti Alþýðusambandsins, Grétar Þorsteinsson, sæti á fundi með formönnum norrænna jafnaðarmannaflokka og formanni Samfylkingarinnar en fundur þessi var haldinn í Viðey til að ræða sameiginleg áhugamál norrænnar verkalýðshreyfingar og jafnaðarmannaflokka. Hefði það verið prívatpersónan Grétar Þorsteinsson sem þarna fundaði hefði enginn athugasemd komið. Menn geta verið verkalýðsleiðtogar og forystumenn í stjórnmálaflokki án þess að það komi að sök eins og dæmi Ögmundar Jónassonar formanns BSRB og þingsmanns Vinstri grænna sannar. En í ljós kom að Grétar var þarna á vegum Alþýðusambandsins og var upplýst að í ársbyrjun 2000 hafði sambandið formlega gerst aðili að SAMAK, samstarfsnefnd norrænna verkalýðssambanda og jafnaðarmannaflokka. Þetta eru hápólitísk samtök sem meðal annars eru mjög hlynnt Evrópusambandinu og vilja að Norðurlöndin öll gerist aðilar að því. Réttlæting ASÍ-manna fyrir aðildinni er að þarna sé vettvangur skoðanaskipta, upplýsinga og kynna sem séu íslenskri verkalýðshreyfingu dýrmæt. Vel má vera að fundirnir geti verið gagnlegir að þessu leyti, en hitt er augljóst að aðildin stríðir gegn meginstefnu verkalýðshreyfingarinnar undanfarna áratugi, að standa á eigin fótum og vera sjálfstæð gagnvart stjórnmálaflokkum. Þessi stefna á vaxandi fylgi að fagna annars staðar á Norðurlöndum og í Danmörku hefur orðið formlegur aðskilnaður hreyfingar og flokks jafnaðarmanna. Í Noregi og Svíþjóð hníga umræður í sömu átt en hefðin er enn sterk. Mál þetta hlýtur að koma að nýju til umræðu á vettvangi Alþýðusambandsins. Umhugsunarefni er líka hvort Alþingi, sem á ári hverju veitir háum upphæðum af almannafé til sambandsins, eigi ekki að gera það að skilyrði fyrir áframhaldandi framlögum að sambandið slíti öll formleg pólitísk tengsl sín og verði eingöngu fagleg samtök launafólks. Er það ekki sanngjörn krafa?Guðmundur Magnússon -gm@frettabladid.is
Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson Skoðun
Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar
Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar
Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar
Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar
Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar
Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson Skoðun