Var listin í aukahlutverki? 13. október 2005 15:02 Hinn 28. september síðastliðinn birtist eftirfarandi frétt í Fréttablaðinu undir fyrirsögninni "Þúsund ára ísjaki stal senunni":Fjórar sjónvarpsstöðvar og fjöldi franskra dagblaða voru viðstödd þegar 14 tonna ísjaki var hífður af vörubíl og komið fyrir utan við Palais de la Decouverte, franska vísindasafnið, klukkan fimm í gærmorgun. Sturla Böðvarsson samgönguráðherra og Sigríður Á. Snævarr, sendiherra í París, afhentu Frökkum ísjakann formlega. Síðdegis sama dag setti Halldór Ásgrímsson forsætisráðherra menningar- og vísindakynninguna formlega en hún stendur yfir í hálfan mánuð. Ísjakinn sem fluttur hafði verið með ærinni fyrirhöfn frá Jökulsárlóni til Parísar var smellur eins og sagt er. Hann vakti að sögn óskipta athygli þeirra sem leið áttu framhjá vísindasafninu. Hugsa sér að vatnið í þessum ísjaka skuli hafa fallið sem regn fyrir þúsund árum! Vá! Íslenskir embættismenn, stjórnmálamenn og kaupsýslumenn, sem mættir voru til að taka þátt í samkvæmislífinu sem fylgdi menningarkynningunni í borginni, og svo nokkrir listamenn sem fengu að fljóta með, höfðu ástæðu til að fagna. Snjöll hugmynd virtist hafa hitt í mark. En hvert var annars markið? Til hvers var þetta gert? Slíkar spurningar vöknuðu hjá einstaka manni meðan á hátíðarhöldunum stóð. Það heyrðust jafnvel efasemdir um tilgang slíkra kynninga. En gleðikór þátttakenda og skipuleggjenda var fljótur að yfirgnæfa úrtöluraddirnar. Og núna tveimur mánuðum seinna hefði mátt ætla að slíkt tal væri gleymt og grafið og eftir sæti aðeins ljúf endurminning úr fjölmiðlum um smellinn sem að vísu var fljótur að bráðna og renna sína leið í holræsi Parísar en hlaut að hafa minnt Frakka á að hér norður á hjara veraldar hefði menningarþjóð búið í þúsund ár. En þá er málið vakið upp aftur í skorinyrtri ádeilugrein á allt heila fyrirtækið. Það er Margrét Elísabet Ólafsdóttir listfræðingur sem kveður sér hljóðs í nýútkomnu Tímariti Máls og menningar (4:2004) og er bara alls ekkert ánægð. Hér verður sagt frá sjónarmiðum hennar og eru lesendur hvattir til að taka þátt í umræðum um þau á þessari síðu. Margrét Elísabet segir að menningarkynningin hafi verið óljós blanda af listviðburðum, landkynningu og markaðssetningu fyrirtækja. "Það er eins og menning og listir séu aldrei nóg í sjálfu sér," skrifar hún. "Það þarf alltaf að styðja sig við hækjur sem kallaðar eru ferðaþjónusta, landbúnaður og orkustofnanir. Opinberi menningargeirinn virðist ófær um að skilgreina menningu okkar án þess að skoða hann fyrst í speglum sem aðrir rétta fram. Á máli sjálfshjálparsálfræðinnar nefnist það léleg sjálfsmynd að geta ekki ákveðið sjálfur hver maður er." Og Margrét heldur áfram: "Hvernig stendur á því að ókleift reyndist að setja upp alvöru menningarhátíð í París og þá á ég við menningarhátíð sem ekki er stillt upp sem leiktjöldum fyrir eitthvað annað? Vissulega hefði verið erfiðara að koma listum í áttafréttirnar en ísjaka en það hefði líka verið alvöru viðfangsefni, alvöru verkefni að takast á við og leysa". Margrét skrifar: "Ein ástæða þess að kynning á íslenskri menningu á erlendri grund skilar litlum sem engum árangri ef frá er talin umfjöllun í íslenskum fjölmiðlum er sá að hvorki listaverkunum né listamönnunum er treyst. Og ef eitthvað getur fengið franska menningargeirann til að svelgjast á er það slíkt vantraust. Því ef einhver þjóð veit hvernig á að halda menningunni á lofti á eigin forsendum þá eru það Frakkar. Og þá erum við komin að lykilatriðinu ætli menn að tala um listir og menningu við Frakka. Það er að kunna að tala um einstök listaverk án þess að minnast á ísjaka og eldgos, goshveri og úfið hraun. Það er að kunna að skilja hraunið frá málverkinu jafnvel þótt málverkið sé af hrauni". Margrét er þungorð í garð embættismanna í menningargeiranum. "Íslenski listheimurinn er orðinn hundleiður á því að í hvert skipti sem listviðburðir eru skipulagðir erlendis af opinberum stofnunum eða styrktir af þeim eru þeir jafnframt notaðir sem tylliástæða fyrir starfsmenn stofnananna til að komast til útlanda. Til að réttlæta ferðalögin virðist síðan nauðsynlegt að breyta menningarviðburðunum í markaðssetningu fyrir ferðaþjónustu, lambakjöt, vatn eða vetni". Lokaorðin í hugvekju Margrétar Elísabetar Ólafsdóttur í Tímariti Máls og menningar eru þessi: "Framkvæmd menningarhátíðarinnar í París sýnir svart á hvítu að opinberi menningargeirinn treystir ekki eigin menningu. Hann skortir trú á listamenn þjóðarinnar og fyllir í staðinn þá sem sækja landið heim af stöðluðum klisjum. Hann kynnir listaverk þjóðarinnar eins og þau tilheyri fornri víkingamenningu en ekki vestrænum samtíma. Menntamálaráðuneytið kemur á laggirnar menningarhátíð, sem er í rauninni alveg frábært, en í staðinn fyrir að lyfta listinni á stall er henni ýtt út í horn og í staðinn sett upp aðalsýning með ísjökum og eldfjöllum. Þetta er óþolandi. Það er löngu kominn tími til að opinberi menningargeirinn átti sig á því að ef ætlunin er að koma íslenskri menningu og listum á framfæri í útlöndum þá verður að skilja fyrirtæki, ferðaþjónustu og ráðuneytisfólk eftir heima en fara út með listamenn og talsmenn þeirra". Og nú eigum við heimtingu á að heyra viðbrögð "opinbera menningargeirans". Skoðanir á Vísi.is standa honum opnar til andsvara.Guðmundur Magnússon -gm@frettabladid.is Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Magnússon Í brennidepli Mest lesið Lægjum öldurnar Halla Hrund Logadóttir Skoðun Að hata einhvern sem þú þarft á að halda? Katrín Pétursdóttir Skoðun Frans páfi kvaddur eða meðtekinn? Bjarni Karlsson Skoðun SFS, Exit og norska leiðin þeirra Jón Kaldal Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir Skoðun Mega bara íslenskir karlmenn nauðga konum á Íslandi? Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Friður - í framsöguhætti eða viðtengingarhætti? Bryndís Schram Skoðun Til hamingju blaðamenn! Hjálmar Jónsson Skoðun „Þessu er alltaf lofað fyrir kosningar en alltaf svikið“ Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Halldór 26.04.2025 Halldór Skoðun Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir skrifar Skoðun Frans páfi kvaddur eða meðtekinn? Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Lægjum öldurnar Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Að hata einhvern sem þú þarft á að halda? Katrín Pétursdóttir skrifar Skoðun Íslenskar pyndingar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun SFS, Exit og norska leiðin þeirra Jón Kaldal skrifar Skoðun Friður - í framsöguhætti eða viðtengingarhætti? Bryndís Schram skrifar Skoðun Næringarfræði er lykillinn að betri heilsu, viltu vera með? Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Löngu þarft samtal um hóp sem gleymist! Katarzyna Kubiś skrifar Skoðun Menntun fyrir öll – nema okkur Haukur Guðmundsson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að loka augunum fyrir þessum veruleika Davíð Bergmann skrifar Skoðun Kirkjugarðsballið: Eiga Íslendingar að mæta þar? Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Til hamingju blaðamenn! Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens skrifar Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Opið bréf til mennta- og barnamálaráðherra Gunnar Örn Vopnfjörð Þorsteinsson skrifar Skoðun Hvernig gerum við Grundarhverfi enn betra? Ævar Harðarson skrifar Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann skrifar Sjá meira
Hinn 28. september síðastliðinn birtist eftirfarandi frétt í Fréttablaðinu undir fyrirsögninni "Þúsund ára ísjaki stal senunni":Fjórar sjónvarpsstöðvar og fjöldi franskra dagblaða voru viðstödd þegar 14 tonna ísjaki var hífður af vörubíl og komið fyrir utan við Palais de la Decouverte, franska vísindasafnið, klukkan fimm í gærmorgun. Sturla Böðvarsson samgönguráðherra og Sigríður Á. Snævarr, sendiherra í París, afhentu Frökkum ísjakann formlega. Síðdegis sama dag setti Halldór Ásgrímsson forsætisráðherra menningar- og vísindakynninguna formlega en hún stendur yfir í hálfan mánuð. Ísjakinn sem fluttur hafði verið með ærinni fyrirhöfn frá Jökulsárlóni til Parísar var smellur eins og sagt er. Hann vakti að sögn óskipta athygli þeirra sem leið áttu framhjá vísindasafninu. Hugsa sér að vatnið í þessum ísjaka skuli hafa fallið sem regn fyrir þúsund árum! Vá! Íslenskir embættismenn, stjórnmálamenn og kaupsýslumenn, sem mættir voru til að taka þátt í samkvæmislífinu sem fylgdi menningarkynningunni í borginni, og svo nokkrir listamenn sem fengu að fljóta með, höfðu ástæðu til að fagna. Snjöll hugmynd virtist hafa hitt í mark. En hvert var annars markið? Til hvers var þetta gert? Slíkar spurningar vöknuðu hjá einstaka manni meðan á hátíðarhöldunum stóð. Það heyrðust jafnvel efasemdir um tilgang slíkra kynninga. En gleðikór þátttakenda og skipuleggjenda var fljótur að yfirgnæfa úrtöluraddirnar. Og núna tveimur mánuðum seinna hefði mátt ætla að slíkt tal væri gleymt og grafið og eftir sæti aðeins ljúf endurminning úr fjölmiðlum um smellinn sem að vísu var fljótur að bráðna og renna sína leið í holræsi Parísar en hlaut að hafa minnt Frakka á að hér norður á hjara veraldar hefði menningarþjóð búið í þúsund ár. En þá er málið vakið upp aftur í skorinyrtri ádeilugrein á allt heila fyrirtækið. Það er Margrét Elísabet Ólafsdóttir listfræðingur sem kveður sér hljóðs í nýútkomnu Tímariti Máls og menningar (4:2004) og er bara alls ekkert ánægð. Hér verður sagt frá sjónarmiðum hennar og eru lesendur hvattir til að taka þátt í umræðum um þau á þessari síðu. Margrét Elísabet segir að menningarkynningin hafi verið óljós blanda af listviðburðum, landkynningu og markaðssetningu fyrirtækja. "Það er eins og menning og listir séu aldrei nóg í sjálfu sér," skrifar hún. "Það þarf alltaf að styðja sig við hækjur sem kallaðar eru ferðaþjónusta, landbúnaður og orkustofnanir. Opinberi menningargeirinn virðist ófær um að skilgreina menningu okkar án þess að skoða hann fyrst í speglum sem aðrir rétta fram. Á máli sjálfshjálparsálfræðinnar nefnist það léleg sjálfsmynd að geta ekki ákveðið sjálfur hver maður er." Og Margrét heldur áfram: "Hvernig stendur á því að ókleift reyndist að setja upp alvöru menningarhátíð í París og þá á ég við menningarhátíð sem ekki er stillt upp sem leiktjöldum fyrir eitthvað annað? Vissulega hefði verið erfiðara að koma listum í áttafréttirnar en ísjaka en það hefði líka verið alvöru viðfangsefni, alvöru verkefni að takast á við og leysa". Margrét skrifar: "Ein ástæða þess að kynning á íslenskri menningu á erlendri grund skilar litlum sem engum árangri ef frá er talin umfjöllun í íslenskum fjölmiðlum er sá að hvorki listaverkunum né listamönnunum er treyst. Og ef eitthvað getur fengið franska menningargeirann til að svelgjast á er það slíkt vantraust. Því ef einhver þjóð veit hvernig á að halda menningunni á lofti á eigin forsendum þá eru það Frakkar. Og þá erum við komin að lykilatriðinu ætli menn að tala um listir og menningu við Frakka. Það er að kunna að tala um einstök listaverk án þess að minnast á ísjaka og eldgos, goshveri og úfið hraun. Það er að kunna að skilja hraunið frá málverkinu jafnvel þótt málverkið sé af hrauni". Margrét er þungorð í garð embættismanna í menningargeiranum. "Íslenski listheimurinn er orðinn hundleiður á því að í hvert skipti sem listviðburðir eru skipulagðir erlendis af opinberum stofnunum eða styrktir af þeim eru þeir jafnframt notaðir sem tylliástæða fyrir starfsmenn stofnananna til að komast til útlanda. Til að réttlæta ferðalögin virðist síðan nauðsynlegt að breyta menningarviðburðunum í markaðssetningu fyrir ferðaþjónustu, lambakjöt, vatn eða vetni". Lokaorðin í hugvekju Margrétar Elísabetar Ólafsdóttur í Tímariti Máls og menningar eru þessi: "Framkvæmd menningarhátíðarinnar í París sýnir svart á hvítu að opinberi menningargeirinn treystir ekki eigin menningu. Hann skortir trú á listamenn þjóðarinnar og fyllir í staðinn þá sem sækja landið heim af stöðluðum klisjum. Hann kynnir listaverk þjóðarinnar eins og þau tilheyri fornri víkingamenningu en ekki vestrænum samtíma. Menntamálaráðuneytið kemur á laggirnar menningarhátíð, sem er í rauninni alveg frábært, en í staðinn fyrir að lyfta listinni á stall er henni ýtt út í horn og í staðinn sett upp aðalsýning með ísjökum og eldfjöllum. Þetta er óþolandi. Það er löngu kominn tími til að opinberi menningargeirinn átti sig á því að ef ætlunin er að koma íslenskri menningu og listum á framfæri í útlöndum þá verður að skilja fyrirtæki, ferðaþjónustu og ráðuneytisfólk eftir heima en fara út með listamenn og talsmenn þeirra". Og nú eigum við heimtingu á að heyra viðbrögð "opinbera menningargeirans". Skoðanir á Vísi.is standa honum opnar til andsvara.Guðmundur Magnússon -gm@frettabladid.is
Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir Skoðun
Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir skrifar
Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar
Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir Skoðun