Gætum eggja og forðumst náttúruleysi! Pétur Heimisson skrifar 12. september 2025 09:00 Öll trúi ég að vilji sem besta framtíð barna. Því þarf almannahagur að ráða för með það að markmiði að gæta vel helstu fjöreggja þjóðarinnar, æskunnar sem á að erfa landið og náttúrunnar. Heilbrigð náttúra er undirstaða afkomu okkar og velsældar og forsenda þess að eitthvað verði til að erfa. Löggjafinn vill hag fjöreggjanna sem mestan og því eigum við barnaverndarlög og náttúruverndarlög. Samanburður á lögunum, anda þeirra, inntaki, útfærslu og framkvæmd varpar ljósi á mismunandi framgang hins skýra vilja löggjafans um vernd fjöreggjanna. Umdæmi barnaverndarnefnda hafa stækkað sem eykur fjarlægð frá meintu broti gegn barni til þeirra sem um það fjalla. Barnaverndarnefndir eru orðnar fagnefndir, umboðsmaður barna starfar og farsældarlög eru virk. Þetta sýnir metnað stjórnvalda gagnvart öryggi og velferð barna, í takt við markmið barnaverndarlaga. Metnaði fyrir hönd náttúrunnar er ábótavant! Upphafsorð laga um náttúruvernd eru: „Markmið laga þessara er að vernda til framtíðar fjölbreytni íslenskrar náttúru, þar á meðal líffræðilega og jarðfræðilega fjölbreytni og fjölbreytni landslags. Þau eiga að tryggja eftir föngum þróun íslenskrar náttúru á eigin forsendum og verndun þess sem þar er sérstætt eða sögulegt og einnig stuðla að endurheimt raskaðra vistkerfa og auknu þoli íslenskra vistkerfa gegn náttúruhamförum og hnattrænum umhverfisbreytingum.“ Ekki dylst sá tilgangur laganna að vernda íslenska náttúru eins og kostur er og það á hennar „eigin forsendum“. Aldrei hefur þó starfað umboðsmaður íslenskrar náttúru og ekki er lengur til sjálfstætt umhverfisráðuneyti. Skipan og starf náttúruverndarnefnda er almennt ekki á forsendum náttúrunnar og nefni ég þrennt því til stuðnings. 1. Nefndarmenn eru almennt pólitískt valdir en hvorki vegna áhuga eða sérstakrar þekkingar á hag náttúrunnar. 2. Sveitarfélög skipa sjaldan nefndir með náttúruvernd sem sitt eina hlutverk, heldur fela öðrum nefndum málefni náttúruverndar. Oft nefndum sem fara með málefni bygginga o.fl. framkvæmda, sem augljóslega býður upp á hagsmunaárekstra. 3. Miðað við upplýsingar frá Náttúrverndarstofnun eru árlegir fundir náttúruverndarnefnda illa sóttir af fulltrúum sveitarfélaga og fundinn 2024 sóttu t.d. einungis fulltrúar sex af rúmlega 60 sveitarfélögum í landinu, sem stað- eða fjarfund. Metnaðarleysi stjórnvalda fh. íslenskrar náttúru nær þó nýjum hæðum í orðum og æði ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur og sérlega sjálfs umhverfis- orku- og loftslagsráðherra, Jóhanns Páls Jóhannssonar. Aðför ríkisstjórnarinnar að náttúrunni Til stuðnings síðustu fullyrðingu má nefna mun fleira en stutt grein leyfir. Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur vinnur, andstætt tíðaranda og almenningsáliti, að opnun Eyjafjarðar og Skjálfanda fyrir eldi í sjókvíum. Ótrúlegar gjörðir umhverfis- orku- og loftslagsráðherra s.s. tengt undirbúningsvinnu vegna Hvammsvirkjunar í Þjórsá nú síðast þvert á dóm Hæstaréttar, stuðningur við Landsvirkjun um Kjalölduveitu sem mörg telja dulbúna Norðlingaölduveitu, sem sett var í verndarflokk 2013. Því næst að setja vindorkukost í Garpsdal í Reykhólahreppi í nýtingarflokk þó ekki sé til áætlun um nýtingu vindorku og andstætt tillögu verkefnisstjórnar verndar- og orkunýtingaáætlunar. Hið sama varðandi mögulega virkjun Héraðsvatna í Skagafirði og loks sú hugdetta hans að útiloka ekki olíuleit á Drekasvæðinu. Þá leggur Logi Einarsson staðgengill umhverfisráðherra til að Hamarsvirkjun fari úr vernd í bið. Nýverið kynnti svo ríkisstjórnin að hún hygðist einfalda regluverk, liðka fyrir og flýta leyfisveitingum í orkumálum, nokkuð sem forsætisráðherra kynnti í stefnuræðu sinni með orðunum: „Stórfellda einföldun leyfisferla í orkumálum“. Á því mannamáli sem ég o.fl. lærðu þýðir þetta að veita á afslátt af þeirri stjórnsýslulegu umgjörð sem myndað hefur varnir umhverfis og náttúru, ekki síst villtrar náttúru. Það er því ekki ofsagt að ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur, að því er virðist undir stjórn sjálfs UMHVERFIS- orku- og loftslagsráðherra, stundi náttúrueyðingarstefnu sem í versta falli endar með náttúruleysi okkar allra. Betur má ef duga skal ! Í metsölubók Sir. David Attenborough, Líf á jörðinni okkar, segir að hlutfall villtrar náttúru hafi minnkað úr 66% árið 1937 í 35% árið 2020. Við eigum hærra hlutfall villtrar náttúru en flest önnur lönd og til mikils er að vinna að vernda slíkt dýrmæti svo sem frekast er kostur. Til þess þarf að vinna eftir bókstaf og anda laga um náttúruvernd. Það er aldrei brýnna en nú þegar ríkisstjórnin og kannski mest sjálfur ráðherra umhverfismála sýnist beinlínis segja íslenskri náttúru stríð á hendur og samtímis á náttúran litla ef nokkra stoð í stjórnarandstöðunni. Stjórnsýslulegan metnað fyrir hönd náttúrunnar þarf að auka. Náttúran verðskuldar sjálfstætt Umhverfismálaráðuneyti, stofna ber embætti umboðsmanns íslenskrar náttúru og stuðla að stækkun svæða sem hver náttúruverndarnefnd tekur til (lög heimila í dag) og auka fagþekkingu á sviði umhverfismála í nefndunum. Binda þarf í lög þá meginreglu að villt náttúra sé friðuð og að nýting hennar verði undantekning frá þeirri reglu líkt og í lögum um vernd, friðun og veiðar á villtum fuglum og villtum spendýrum. Minnumst þess á komandi þingvetri að með lögum skal land vernda. VERJUMST NÁTTÚRULEYSISTEFNU RÍKISSTJÓRNARINNAR ! Höfundur er læknir, situr í Umhverfis og framkvæmdaráði Múlaþings fyrir VG og situr í stjórn hreyfingarinnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Pétur Heimisson Mest lesið Opið bréf til Miðflokksmanna Snorri Másson Skoðun Opnum Tröllaskagann Helgi Jóhannsson Skoðun Henti Íslandi undir strætisvagninn Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Landbúnaðarrúnk Hlédís Sveinsdóttir Skoðun Jesús who? Atli Þórðarson Skoðun Er lægsta verðið alltaf hagstæðast? Karen Ósk Nielsen Björnsdóttir Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen Skoðun Sýndu þér umhyggju – Komdu í skimun Ágúst Ingi Ágústsson Skoðun Lesskilningur eða lesblinda??? Jóhannes Jóhannesson Skoðun Forvarnateymi grunnskóla – góð hugmynd sem má ekki sofna Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ekki er allt sem sýnist Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Sýndu þér umhyggju – Komdu í skimun Ágúst Ingi Ágústsson skrifar Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Er lægsta verðið alltaf hagstæðast? Karen Ósk Nielsen Björnsdóttir skrifar Skoðun Landbúnaðarrúnk Hlédís Sveinsdóttir skrifar Skoðun Jesús who? Atli Þórðarson skrifar Skoðun Opið bréf til Miðflokksmanna Snorri Másson skrifar Skoðun Lesskilningur eða lesblinda??? Jóhannes Jóhannesson skrifar Skoðun Henti Íslandi undir strætisvagninn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Forvarnateymi grunnskóla – góð hugmynd sem má ekki sofna Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Opnum Tröllaskagann Helgi Jóhannsson skrifar Skoðun Ávinningur af endurhæfingu – aukum lífsgæðin Ólafur H. Jóhannsson skrifar Skoðun Hefur þú heyrt þetta áður? Stefnir Húni Kristjánsson skrifar Skoðun Hringekja verðtryggingar og hárra vaxta Benedikt Gíslason skrifar Skoðun Áfram gakk – með kerfisgalla í bakpokanum Harpa Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Doktornum! Kristján Freyr Halldórsson skrifar Skoðun Skuldin við úthverfin Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Gildra dómarans Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Einelti er dauðans alvara Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Sótt að réttindum kvenna — núna Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Afnám tilfærslu milli skattþrepa Breki Pálsson skrifar Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Íslenska þjóð, þú ert núna að gleyma Sighvatur Björgvinsson skrifar Skoðun Tölum íslensku um bíðandi börn: Uppgjöf, svarthol og lögbrot Vigdís Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Fjórði hver vinnur í verslun og þjónustu Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar Skoðun Pabbar, mömmur, afar, ömmur Jón Pétur Zimsen skrifar Sjá meira
Öll trúi ég að vilji sem besta framtíð barna. Því þarf almannahagur að ráða för með það að markmiði að gæta vel helstu fjöreggja þjóðarinnar, æskunnar sem á að erfa landið og náttúrunnar. Heilbrigð náttúra er undirstaða afkomu okkar og velsældar og forsenda þess að eitthvað verði til að erfa. Löggjafinn vill hag fjöreggjanna sem mestan og því eigum við barnaverndarlög og náttúruverndarlög. Samanburður á lögunum, anda þeirra, inntaki, útfærslu og framkvæmd varpar ljósi á mismunandi framgang hins skýra vilja löggjafans um vernd fjöreggjanna. Umdæmi barnaverndarnefnda hafa stækkað sem eykur fjarlægð frá meintu broti gegn barni til þeirra sem um það fjalla. Barnaverndarnefndir eru orðnar fagnefndir, umboðsmaður barna starfar og farsældarlög eru virk. Þetta sýnir metnað stjórnvalda gagnvart öryggi og velferð barna, í takt við markmið barnaverndarlaga. Metnaði fyrir hönd náttúrunnar er ábótavant! Upphafsorð laga um náttúruvernd eru: „Markmið laga þessara er að vernda til framtíðar fjölbreytni íslenskrar náttúru, þar á meðal líffræðilega og jarðfræðilega fjölbreytni og fjölbreytni landslags. Þau eiga að tryggja eftir föngum þróun íslenskrar náttúru á eigin forsendum og verndun þess sem þar er sérstætt eða sögulegt og einnig stuðla að endurheimt raskaðra vistkerfa og auknu þoli íslenskra vistkerfa gegn náttúruhamförum og hnattrænum umhverfisbreytingum.“ Ekki dylst sá tilgangur laganna að vernda íslenska náttúru eins og kostur er og það á hennar „eigin forsendum“. Aldrei hefur þó starfað umboðsmaður íslenskrar náttúru og ekki er lengur til sjálfstætt umhverfisráðuneyti. Skipan og starf náttúruverndarnefnda er almennt ekki á forsendum náttúrunnar og nefni ég þrennt því til stuðnings. 1. Nefndarmenn eru almennt pólitískt valdir en hvorki vegna áhuga eða sérstakrar þekkingar á hag náttúrunnar. 2. Sveitarfélög skipa sjaldan nefndir með náttúruvernd sem sitt eina hlutverk, heldur fela öðrum nefndum málefni náttúruverndar. Oft nefndum sem fara með málefni bygginga o.fl. framkvæmda, sem augljóslega býður upp á hagsmunaárekstra. 3. Miðað við upplýsingar frá Náttúrverndarstofnun eru árlegir fundir náttúruverndarnefnda illa sóttir af fulltrúum sveitarfélaga og fundinn 2024 sóttu t.d. einungis fulltrúar sex af rúmlega 60 sveitarfélögum í landinu, sem stað- eða fjarfund. Metnaðarleysi stjórnvalda fh. íslenskrar náttúru nær þó nýjum hæðum í orðum og æði ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur og sérlega sjálfs umhverfis- orku- og loftslagsráðherra, Jóhanns Páls Jóhannssonar. Aðför ríkisstjórnarinnar að náttúrunni Til stuðnings síðustu fullyrðingu má nefna mun fleira en stutt grein leyfir. Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur vinnur, andstætt tíðaranda og almenningsáliti, að opnun Eyjafjarðar og Skjálfanda fyrir eldi í sjókvíum. Ótrúlegar gjörðir umhverfis- orku- og loftslagsráðherra s.s. tengt undirbúningsvinnu vegna Hvammsvirkjunar í Þjórsá nú síðast þvert á dóm Hæstaréttar, stuðningur við Landsvirkjun um Kjalölduveitu sem mörg telja dulbúna Norðlingaölduveitu, sem sett var í verndarflokk 2013. Því næst að setja vindorkukost í Garpsdal í Reykhólahreppi í nýtingarflokk þó ekki sé til áætlun um nýtingu vindorku og andstætt tillögu verkefnisstjórnar verndar- og orkunýtingaáætlunar. Hið sama varðandi mögulega virkjun Héraðsvatna í Skagafirði og loks sú hugdetta hans að útiloka ekki olíuleit á Drekasvæðinu. Þá leggur Logi Einarsson staðgengill umhverfisráðherra til að Hamarsvirkjun fari úr vernd í bið. Nýverið kynnti svo ríkisstjórnin að hún hygðist einfalda regluverk, liðka fyrir og flýta leyfisveitingum í orkumálum, nokkuð sem forsætisráðherra kynnti í stefnuræðu sinni með orðunum: „Stórfellda einföldun leyfisferla í orkumálum“. Á því mannamáli sem ég o.fl. lærðu þýðir þetta að veita á afslátt af þeirri stjórnsýslulegu umgjörð sem myndað hefur varnir umhverfis og náttúru, ekki síst villtrar náttúru. Það er því ekki ofsagt að ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur, að því er virðist undir stjórn sjálfs UMHVERFIS- orku- og loftslagsráðherra, stundi náttúrueyðingarstefnu sem í versta falli endar með náttúruleysi okkar allra. Betur má ef duga skal ! Í metsölubók Sir. David Attenborough, Líf á jörðinni okkar, segir að hlutfall villtrar náttúru hafi minnkað úr 66% árið 1937 í 35% árið 2020. Við eigum hærra hlutfall villtrar náttúru en flest önnur lönd og til mikils er að vinna að vernda slíkt dýrmæti svo sem frekast er kostur. Til þess þarf að vinna eftir bókstaf og anda laga um náttúruvernd. Það er aldrei brýnna en nú þegar ríkisstjórnin og kannski mest sjálfur ráðherra umhverfismála sýnist beinlínis segja íslenskri náttúru stríð á hendur og samtímis á náttúran litla ef nokkra stoð í stjórnarandstöðunni. Stjórnsýslulegan metnað fyrir hönd náttúrunnar þarf að auka. Náttúran verðskuldar sjálfstætt Umhverfismálaráðuneyti, stofna ber embætti umboðsmanns íslenskrar náttúru og stuðla að stækkun svæða sem hver náttúruverndarnefnd tekur til (lög heimila í dag) og auka fagþekkingu á sviði umhverfismála í nefndunum. Binda þarf í lög þá meginreglu að villt náttúra sé friðuð og að nýting hennar verði undantekning frá þeirri reglu líkt og í lögum um vernd, friðun og veiðar á villtum fuglum og villtum spendýrum. Minnumst þess á komandi þingvetri að með lögum skal land vernda. VERJUMST NÁTTÚRULEYSISTEFNU RÍKISSTJÓRNARINNAR ! Höfundur er læknir, situr í Umhverfis og framkvæmdaráði Múlaþings fyrir VG og situr í stjórn hreyfingarinnar.
Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar
Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar
Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar
Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar