Gætum eggja og forðumst náttúruleysi! Pétur Heimisson skrifar 12. september 2025 09:00 Öll trúi ég að vilji sem besta framtíð barna. Því þarf almannahagur að ráða för með það að markmiði að gæta vel helstu fjöreggja þjóðarinnar, æskunnar sem á að erfa landið og náttúrunnar. Heilbrigð náttúra er undirstaða afkomu okkar og velsældar og forsenda þess að eitthvað verði til að erfa. Löggjafinn vill hag fjöreggjanna sem mestan og því eigum við barnaverndarlög og náttúruverndarlög. Samanburður á lögunum, anda þeirra, inntaki, útfærslu og framkvæmd varpar ljósi á mismunandi framgang hins skýra vilja löggjafans um vernd fjöreggjanna. Umdæmi barnaverndarnefnda hafa stækkað sem eykur fjarlægð frá meintu broti gegn barni til þeirra sem um það fjalla. Barnaverndarnefndir eru orðnar fagnefndir, umboðsmaður barna starfar og farsældarlög eru virk. Þetta sýnir metnað stjórnvalda gagnvart öryggi og velferð barna, í takt við markmið barnaverndarlaga. Metnaði fyrir hönd náttúrunnar er ábótavant! Upphafsorð laga um náttúruvernd eru: „Markmið laga þessara er að vernda til framtíðar fjölbreytni íslenskrar náttúru, þar á meðal líffræðilega og jarðfræðilega fjölbreytni og fjölbreytni landslags. Þau eiga að tryggja eftir föngum þróun íslenskrar náttúru á eigin forsendum og verndun þess sem þar er sérstætt eða sögulegt og einnig stuðla að endurheimt raskaðra vistkerfa og auknu þoli íslenskra vistkerfa gegn náttúruhamförum og hnattrænum umhverfisbreytingum.“ Ekki dylst sá tilgangur laganna að vernda íslenska náttúru eins og kostur er og það á hennar „eigin forsendum“. Aldrei hefur þó starfað umboðsmaður íslenskrar náttúru og ekki er lengur til sjálfstætt umhverfisráðuneyti. Skipan og starf náttúruverndarnefnda er almennt ekki á forsendum náttúrunnar og nefni ég þrennt því til stuðnings. 1. Nefndarmenn eru almennt pólitískt valdir en hvorki vegna áhuga eða sérstakrar þekkingar á hag náttúrunnar. 2. Sveitarfélög skipa sjaldan nefndir með náttúruvernd sem sitt eina hlutverk, heldur fela öðrum nefndum málefni náttúruverndar. Oft nefndum sem fara með málefni bygginga o.fl. framkvæmda, sem augljóslega býður upp á hagsmunaárekstra. 3. Miðað við upplýsingar frá Náttúrverndarstofnun eru árlegir fundir náttúruverndarnefnda illa sóttir af fulltrúum sveitarfélaga og fundinn 2024 sóttu t.d. einungis fulltrúar sex af rúmlega 60 sveitarfélögum í landinu, sem stað- eða fjarfund. Metnaðarleysi stjórnvalda fh. íslenskrar náttúru nær þó nýjum hæðum í orðum og æði ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur og sérlega sjálfs umhverfis- orku- og loftslagsráðherra, Jóhanns Páls Jóhannssonar. Aðför ríkisstjórnarinnar að náttúrunni Til stuðnings síðustu fullyrðingu má nefna mun fleira en stutt grein leyfir. Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur vinnur, andstætt tíðaranda og almenningsáliti, að opnun Eyjafjarðar og Skjálfanda fyrir eldi í sjókvíum. Ótrúlegar gjörðir umhverfis- orku- og loftslagsráðherra s.s. tengt undirbúningsvinnu vegna Hvammsvirkjunar í Þjórsá nú síðast þvert á dóm Hæstaréttar, stuðningur við Landsvirkjun um Kjalölduveitu sem mörg telja dulbúna Norðlingaölduveitu, sem sett var í verndarflokk 2013. Því næst að setja vindorkukost í Garpsdal í Reykhólahreppi í nýtingarflokk þó ekki sé til áætlun um nýtingu vindorku og andstætt tillögu verkefnisstjórnar verndar- og orkunýtingaáætlunar. Hið sama varðandi mögulega virkjun Héraðsvatna í Skagafirði og loks sú hugdetta hans að útiloka ekki olíuleit á Drekasvæðinu. Þá leggur Logi Einarsson staðgengill umhverfisráðherra til að Hamarsvirkjun fari úr vernd í bið. Nýverið kynnti svo ríkisstjórnin að hún hygðist einfalda regluverk, liðka fyrir og flýta leyfisveitingum í orkumálum, nokkuð sem forsætisráðherra kynnti í stefnuræðu sinni með orðunum: „Stórfellda einföldun leyfisferla í orkumálum“. Á því mannamáli sem ég o.fl. lærðu þýðir þetta að veita á afslátt af þeirri stjórnsýslulegu umgjörð sem myndað hefur varnir umhverfis og náttúru, ekki síst villtrar náttúru. Það er því ekki ofsagt að ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur, að því er virðist undir stjórn sjálfs UMHVERFIS- orku- og loftslagsráðherra, stundi náttúrueyðingarstefnu sem í versta falli endar með náttúruleysi okkar allra. Betur má ef duga skal ! Í metsölubók Sir. David Attenborough, Líf á jörðinni okkar, segir að hlutfall villtrar náttúru hafi minnkað úr 66% árið 1937 í 35% árið 2020. Við eigum hærra hlutfall villtrar náttúru en flest önnur lönd og til mikils er að vinna að vernda slíkt dýrmæti svo sem frekast er kostur. Til þess þarf að vinna eftir bókstaf og anda laga um náttúruvernd. Það er aldrei brýnna en nú þegar ríkisstjórnin og kannski mest sjálfur ráðherra umhverfismála sýnist beinlínis segja íslenskri náttúru stríð á hendur og samtímis á náttúran litla ef nokkra stoð í stjórnarandstöðunni. Stjórnsýslulegan metnað fyrir hönd náttúrunnar þarf að auka. Náttúran verðskuldar sjálfstætt Umhverfismálaráðuneyti, stofna ber embætti umboðsmanns íslenskrar náttúru og stuðla að stækkun svæða sem hver náttúruverndarnefnd tekur til (lög heimila í dag) og auka fagþekkingu á sviði umhverfismála í nefndunum. Binda þarf í lög þá meginreglu að villt náttúra sé friðuð og að nýting hennar verði undantekning frá þeirri reglu líkt og í lögum um vernd, friðun og veiðar á villtum fuglum og villtum spendýrum. Minnumst þess á komandi þingvetri að með lögum skal land vernda. VERJUMST NÁTTÚRULEYSISTEFNU RÍKISSTJÓRNARINNAR ! Höfundur er læknir, situr í Umhverfis og framkvæmdaráði Múlaþings fyrir VG og situr í stjórn hreyfingarinnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Pétur Heimisson Mest lesið Skattaferðalandið Ísland Björn Ragnarsson Skoðun Lýðræði eða hópeinelti? Margrét Pétursdóttir,Þórarinn Haraldsson,Þórdís Guðjónsdóttir,Sigurveig Benediktsdóttir Skoðun Öryggisgæslu í Mjódd, núna, takk fyrir! Helgi Áss Grétarsson Skoðun Erum við ennþá hrædd við Davíð Oddsson? Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Ríkisstjórnin ræðst gegn launafólki og atvinnulausum Finnbjörn A. Hermannson Skoðun Eru álverin á Íslandi útlensk? Guðríður Eldey Arnardóttir Skoðun Einkavæðing orkunnar, skattasniðganga og lífeyrissjóðir Ögmundur Jónasson Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun Saman getum við komið í veg fyrir slag Alma D. Möller Skoðun Skjáheimsókn getur dimmu í dagsljós breytt Auður Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Borgarstefna kallar á aðgerðir og fjármagn Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Skjáheimsókn getur dimmu í dagsljós breytt Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru álverin á Íslandi útlensk? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Öryggisgæslu í Mjódd, núna, takk fyrir! Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Erum við ennþá hrædd við Davíð Oddsson? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Saman getum við komið í veg fyrir slag Alma D. Möller skrifar Skoðun Lýðræði eða hópeinelti? Margrét Pétursdóttir,Þórarinn Haraldsson,Þórdís Guðjónsdóttir,Sigurveig Benediktsdóttir skrifar Skoðun Blóðtaka er ekki landbúnaður Guðrún Scheving Thorsteinsson,Rósa Líf Darradóttir skrifar Skoðun Svar til stjórnunarlegs ábyrgðarmanns frá Keflavík Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Ríkisstjórnin ræðst gegn launafólki og atvinnulausum Finnbjörn A. Hermannson skrifar Skoðun 764/O9A: Kannt þú að vernda barnið á netinu? Anna Bergþórsdóttir skrifar Skoðun Opinberir starfsmenn kjósa síður áminningarskyldu Ísak Einar Rúnarsson skrifar Skoðun Einkavæðing orkunnar, skattasniðganga og lífeyrissjóðir Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Er gervigreindarprestur trúlaus eða trúaður? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Skattaferðalandið Ísland Björn Ragnarsson skrifar Skoðun Til hamingju Víkingur Heiðar! Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir skrifar Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna: Ástæður þess að enginn bauð í skólamáltíðir í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Líf eftir afplánun – þegar stuðningur gerir frelsið raunverulegt Steinunn Ósk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Á hvorum endanum viljum við byrja að skera af? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Bakslag í opinberri þróunarsamvinnu Gunnar Salvarsson skrifar Skoðun Fyrirmyndar forvarnarstefna í Mosfellsbæ Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun Hvernig léttum við daglega lífið þitt? Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Kína mun ekki bjarga Vesturlöndum að þessu sinni Sæþór Randalsson skrifar Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson skrifar Skoðun Átta mýtur klesstar inn í raunveruleikann - hvað er satt og hvað er logið um gervigreindina? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Glerbrotin í ryksugupokanum Kristín Kolbrún Waage Kolbeinsdóttir skrifar Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir skrifar Skoðun Draghi-skýrslan og veikleikar Íslands Pawel Bartoszek skrifar Sjá meira
Öll trúi ég að vilji sem besta framtíð barna. Því þarf almannahagur að ráða för með það að markmiði að gæta vel helstu fjöreggja þjóðarinnar, æskunnar sem á að erfa landið og náttúrunnar. Heilbrigð náttúra er undirstaða afkomu okkar og velsældar og forsenda þess að eitthvað verði til að erfa. Löggjafinn vill hag fjöreggjanna sem mestan og því eigum við barnaverndarlög og náttúruverndarlög. Samanburður á lögunum, anda þeirra, inntaki, útfærslu og framkvæmd varpar ljósi á mismunandi framgang hins skýra vilja löggjafans um vernd fjöreggjanna. Umdæmi barnaverndarnefnda hafa stækkað sem eykur fjarlægð frá meintu broti gegn barni til þeirra sem um það fjalla. Barnaverndarnefndir eru orðnar fagnefndir, umboðsmaður barna starfar og farsældarlög eru virk. Þetta sýnir metnað stjórnvalda gagnvart öryggi og velferð barna, í takt við markmið barnaverndarlaga. Metnaði fyrir hönd náttúrunnar er ábótavant! Upphafsorð laga um náttúruvernd eru: „Markmið laga þessara er að vernda til framtíðar fjölbreytni íslenskrar náttúru, þar á meðal líffræðilega og jarðfræðilega fjölbreytni og fjölbreytni landslags. Þau eiga að tryggja eftir föngum þróun íslenskrar náttúru á eigin forsendum og verndun þess sem þar er sérstætt eða sögulegt og einnig stuðla að endurheimt raskaðra vistkerfa og auknu þoli íslenskra vistkerfa gegn náttúruhamförum og hnattrænum umhverfisbreytingum.“ Ekki dylst sá tilgangur laganna að vernda íslenska náttúru eins og kostur er og það á hennar „eigin forsendum“. Aldrei hefur þó starfað umboðsmaður íslenskrar náttúru og ekki er lengur til sjálfstætt umhverfisráðuneyti. Skipan og starf náttúruverndarnefnda er almennt ekki á forsendum náttúrunnar og nefni ég þrennt því til stuðnings. 1. Nefndarmenn eru almennt pólitískt valdir en hvorki vegna áhuga eða sérstakrar þekkingar á hag náttúrunnar. 2. Sveitarfélög skipa sjaldan nefndir með náttúruvernd sem sitt eina hlutverk, heldur fela öðrum nefndum málefni náttúruverndar. Oft nefndum sem fara með málefni bygginga o.fl. framkvæmda, sem augljóslega býður upp á hagsmunaárekstra. 3. Miðað við upplýsingar frá Náttúrverndarstofnun eru árlegir fundir náttúruverndarnefnda illa sóttir af fulltrúum sveitarfélaga og fundinn 2024 sóttu t.d. einungis fulltrúar sex af rúmlega 60 sveitarfélögum í landinu, sem stað- eða fjarfund. Metnaðarleysi stjórnvalda fh. íslenskrar náttúru nær þó nýjum hæðum í orðum og æði ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur og sérlega sjálfs umhverfis- orku- og loftslagsráðherra, Jóhanns Páls Jóhannssonar. Aðför ríkisstjórnarinnar að náttúrunni Til stuðnings síðustu fullyrðingu má nefna mun fleira en stutt grein leyfir. Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur vinnur, andstætt tíðaranda og almenningsáliti, að opnun Eyjafjarðar og Skjálfanda fyrir eldi í sjókvíum. Ótrúlegar gjörðir umhverfis- orku- og loftslagsráðherra s.s. tengt undirbúningsvinnu vegna Hvammsvirkjunar í Þjórsá nú síðast þvert á dóm Hæstaréttar, stuðningur við Landsvirkjun um Kjalölduveitu sem mörg telja dulbúna Norðlingaölduveitu, sem sett var í verndarflokk 2013. Því næst að setja vindorkukost í Garpsdal í Reykhólahreppi í nýtingarflokk þó ekki sé til áætlun um nýtingu vindorku og andstætt tillögu verkefnisstjórnar verndar- og orkunýtingaáætlunar. Hið sama varðandi mögulega virkjun Héraðsvatna í Skagafirði og loks sú hugdetta hans að útiloka ekki olíuleit á Drekasvæðinu. Þá leggur Logi Einarsson staðgengill umhverfisráðherra til að Hamarsvirkjun fari úr vernd í bið. Nýverið kynnti svo ríkisstjórnin að hún hygðist einfalda regluverk, liðka fyrir og flýta leyfisveitingum í orkumálum, nokkuð sem forsætisráðherra kynnti í stefnuræðu sinni með orðunum: „Stórfellda einföldun leyfisferla í orkumálum“. Á því mannamáli sem ég o.fl. lærðu þýðir þetta að veita á afslátt af þeirri stjórnsýslulegu umgjörð sem myndað hefur varnir umhverfis og náttúru, ekki síst villtrar náttúru. Það er því ekki ofsagt að ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur, að því er virðist undir stjórn sjálfs UMHVERFIS- orku- og loftslagsráðherra, stundi náttúrueyðingarstefnu sem í versta falli endar með náttúruleysi okkar allra. Betur má ef duga skal ! Í metsölubók Sir. David Attenborough, Líf á jörðinni okkar, segir að hlutfall villtrar náttúru hafi minnkað úr 66% árið 1937 í 35% árið 2020. Við eigum hærra hlutfall villtrar náttúru en flest önnur lönd og til mikils er að vinna að vernda slíkt dýrmæti svo sem frekast er kostur. Til þess þarf að vinna eftir bókstaf og anda laga um náttúruvernd. Það er aldrei brýnna en nú þegar ríkisstjórnin og kannski mest sjálfur ráðherra umhverfismála sýnist beinlínis segja íslenskri náttúru stríð á hendur og samtímis á náttúran litla ef nokkra stoð í stjórnarandstöðunni. Stjórnsýslulegan metnað fyrir hönd náttúrunnar þarf að auka. Náttúran verðskuldar sjálfstætt Umhverfismálaráðuneyti, stofna ber embætti umboðsmanns íslenskrar náttúru og stuðla að stækkun svæða sem hver náttúruverndarnefnd tekur til (lög heimila í dag) og auka fagþekkingu á sviði umhverfismála í nefndunum. Binda þarf í lög þá meginreglu að villt náttúra sé friðuð og að nýting hennar verði undantekning frá þeirri reglu líkt og í lögum um vernd, friðun og veiðar á villtum fuglum og villtum spendýrum. Minnumst þess á komandi þingvetri að með lögum skal land vernda. VERJUMST NÁTTÚRULEYSISTEFNU RÍKISSTJÓRNARINNAR ! Höfundur er læknir, situr í Umhverfis og framkvæmdaráði Múlaþings fyrir VG og situr í stjórn hreyfingarinnar.
Lýðræði eða hópeinelti? Margrét Pétursdóttir,Þórarinn Haraldsson,Þórdís Guðjónsdóttir,Sigurveig Benediktsdóttir Skoðun
Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun
Skoðun Lýðræði eða hópeinelti? Margrét Pétursdóttir,Þórarinn Haraldsson,Þórdís Guðjónsdóttir,Sigurveig Benediktsdóttir skrifar
Skoðun Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna: Ástæður þess að enginn bauð í skólamáltíðir í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Líf eftir afplánun – þegar stuðningur gerir frelsið raunverulegt Steinunn Ósk Óskarsdóttir skrifar
Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson skrifar
Skoðun Átta mýtur klesstar inn í raunveruleikann - hvað er satt og hvað er logið um gervigreindina? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir skrifar
Lýðræði eða hópeinelti? Margrét Pétursdóttir,Þórarinn Haraldsson,Þórdís Guðjónsdóttir,Sigurveig Benediktsdóttir Skoðun
Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun