Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir Árni Sigurðsson skrifar 5. september 2025 07:30 (í litlu landi er vont að vera langrækinn) Í íslenskum barnamenningararfi eru „Dýrin í Hálsaskógi“ tákn um hvernig ólíkir hagsmunir, ólík dýr og ólík sjónarmið þurfa að læra að lifa saman í sama skógi. Þessi myndlíking á sér djúpa skírskotun til samfélags okkar í dag. Ísland er lítið land, samfélagið er smátt í sniðum, og því verður sárara en ella þegar reiði, gremja og hatursorðræða fær að grafa undan trausti og samstöðu. Vaxandi eitur í umræðunni: Mannréttindasérfræðingar Sameinuðu þjóðanna hafa nýlega varað við því að hatursorðræða og rangfærslur hafi tekið að sækja í sig veðrið hér á landi, einkum á netinu. Þar verða innflytjendur, trúar- og kynþáttaminnihlutahópar og hinsegin fólk oft skotspónn. Þrátt fyrir jákvæðan orðstír Íslands á sviði jafnréttis hefur innleiðing aðgerðaáætlunar stjórnvalda gegn hatursorðræðu dregist úr hömlu og mörg tólin sem til þurfa vantar enn í framkvæmd. Í litlu samfélagi, þar sem allir þekkja alla, magnast áhrif orða: Hatursorðræða sem birtist í litlum lokuðum hóp á netinu getur á örskotsstundu gert aðila útskúfaðan í vinnu, nágrenni eða skóla. Það er vont að vera langrækinn – en það er enn verra að leyfa slíkum meinum að festa sig í sessi. Litla landið sem stórt prófverkefni: Ísland hefur löngum státað af samstöðu þegar á reynir. Við þekkjum það úr sögunni: Þjóð sem safnaðist saman um að beisla orku, byggja upp velferð og sækja fram í menningu. En sú saga minnir okkur líka á hve brothætt jafnvægið er. Smæðin þýðir að lítils háttar skautun getur haft stór áhrif. Það er því ekki valkostur að sitja hjá – samfélagið sjálft krefst þess að við rísum gegn hatri, jafnvel í smæstu mynd þess. Hvað er til ráða? Ábyrgð á netinu: Félagsmiðlar og vefsamfélög þurfa að taka ábyrgð og stöðva hatursorðræðu, ekki fela sig á bak við hugmyndina um að „öllum sé heimilt að segja allt“. Stjórnsýsla og lög: Brýnt er að hrinda í framkvæmd aðgerðaáætlun stjórnvalda frá 2023 og tryggja fjármagn og úrræði. Lög án framkvæmdar eru aðeins tómar línur á blaði. Grasrótarstarf: Samtök eins og Samtökin ’78 sýna hvernig minnihlutahópar geta staðið vörð um eigin rétt og skapað skjól fyrir þá sem verða fyrir aðkasti. Slíkt starf þarf styrk og viðurkenningu. Fræðsla og menning: Skólar, fjölmiðlar og leiklistarhópar ættu að nota kraft sagna – jafnvel barnaleikrita eins og „Dýrin í Hálsaskógi“ – til að minna á gildi vináttu, fjölbreytni og sameiginlegs skógar. Sýnileg samstaða: Smáar, áþreifanlegar athafnir – hvort sem það eru viðburðir, sameiginlegar yfirlýsingar eða opinberar athafnir – geta sýnt að samfélagið stendur saman gegn hatri. Samheldni í stað sérstöðu: Í litlu landi er vont að vera langrækinn. Við höfum ekki efni á því að viðhalda deilum, fordómum eða langrækni sem dregur úr möguleikum fólks til að tilheyra. Eins og í skóginum í Hálsaskógi er hver og einn hluti af heildinni. Þegar eitt dýr verður útskúfað veikist allt vistkerfið. Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir. Það er ekki barnaleg hugsjón – það er samfélagsleg nauðsyn. Höfundur er fyrrverandi framkvæmdastjóri Stjórnunarfélags Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Árni Sigurðsson Mest lesið Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson Skoðun Er verið að blekkja almenning og sjómenn? Einar Hannes Harðarson Skoðun Við viljum nafn Jón Kaldal Skoðun Lágkúrulegur hversdagsleiki illskunnar Guðný Gústafsdóttir Skoðun Stóra skekkjan í 13 ára aldurstakmarki samfélagsmiðla Skúli Bragi Geirdal Skoðun Skilningsleysi á skaðsemi verðtryggingar Guðmundur Ásgeirsson Skoðun Aðskilnaðurinn hlær Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson Skoðun Fögur fyrirheit sem urðu að engu Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson Skoðun Skoðun Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar Skoðun Forðumst að sérhagsmunir geti keypt sig til áhrifa í stjórnmálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Bætt dagsbirta í Svansvottuðum byggingum Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun Skólamáltíðir í Hafnarfirði. Af hverju bauð enginn í verkið? Davíð Arnar Stefánsson skrifar Skoðun Nikótín, konur og krabbamein – gamlar hættur í nýjum búningi Jóhanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Frelsi fylgir ábyrgð Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Skoðun Skilningsleysi á skaðsemi verðtryggingar Guðmundur Ásgeirsson skrifar Skoðun Menntakerfi í fremstu röð Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson skrifar Skoðun Við viljum nafn Jón Kaldal skrifar Skoðun Stóra skekkjan í 13 ára aldurstakmarki samfélagsmiðla Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Er verið að blekkja almenning og sjómenn? Einar Hannes Harðarson skrifar Skoðun Væntingar á villigötum Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Aðskilnaðurinn hlær Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Lágkúrulegur hversdagsleiki illskunnar Guðný Gústafsdóttir skrifar Skoðun Glerþakið brotið á alþjóðlega sjónverndardaginn Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Fögur fyrirheit sem urðu að engu Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Ruben Amorim og sveigjanleiki – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Framtíðarsýn í samgöngumálum er mosavaxin Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Fimmta iðnbyltingin krefst svara – strax Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hefur þú skoðanir? Jóhannes Óli Sveinsson skrifar Skoðun Er hurð bara hurð? Sölvi Breiðfjörð skrifar Skoðun Reykjavíkurmódel á kvennaári Sóley Tómasdóttir skrifar Skoðun Ekki er allt sem sýnist Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Sýndu þér umhyggju – Komdu í skimun Ágúst Ingi Ágústsson skrifar Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Er lægsta verðið alltaf hagstæðast? Karen Ósk Nielsen Björnsdóttir skrifar Sjá meira
(í litlu landi er vont að vera langrækinn) Í íslenskum barnamenningararfi eru „Dýrin í Hálsaskógi“ tákn um hvernig ólíkir hagsmunir, ólík dýr og ólík sjónarmið þurfa að læra að lifa saman í sama skógi. Þessi myndlíking á sér djúpa skírskotun til samfélags okkar í dag. Ísland er lítið land, samfélagið er smátt í sniðum, og því verður sárara en ella þegar reiði, gremja og hatursorðræða fær að grafa undan trausti og samstöðu. Vaxandi eitur í umræðunni: Mannréttindasérfræðingar Sameinuðu þjóðanna hafa nýlega varað við því að hatursorðræða og rangfærslur hafi tekið að sækja í sig veðrið hér á landi, einkum á netinu. Þar verða innflytjendur, trúar- og kynþáttaminnihlutahópar og hinsegin fólk oft skotspónn. Þrátt fyrir jákvæðan orðstír Íslands á sviði jafnréttis hefur innleiðing aðgerðaáætlunar stjórnvalda gegn hatursorðræðu dregist úr hömlu og mörg tólin sem til þurfa vantar enn í framkvæmd. Í litlu samfélagi, þar sem allir þekkja alla, magnast áhrif orða: Hatursorðræða sem birtist í litlum lokuðum hóp á netinu getur á örskotsstundu gert aðila útskúfaðan í vinnu, nágrenni eða skóla. Það er vont að vera langrækinn – en það er enn verra að leyfa slíkum meinum að festa sig í sessi. Litla landið sem stórt prófverkefni: Ísland hefur löngum státað af samstöðu þegar á reynir. Við þekkjum það úr sögunni: Þjóð sem safnaðist saman um að beisla orku, byggja upp velferð og sækja fram í menningu. En sú saga minnir okkur líka á hve brothætt jafnvægið er. Smæðin þýðir að lítils háttar skautun getur haft stór áhrif. Það er því ekki valkostur að sitja hjá – samfélagið sjálft krefst þess að við rísum gegn hatri, jafnvel í smæstu mynd þess. Hvað er til ráða? Ábyrgð á netinu: Félagsmiðlar og vefsamfélög þurfa að taka ábyrgð og stöðva hatursorðræðu, ekki fela sig á bak við hugmyndina um að „öllum sé heimilt að segja allt“. Stjórnsýsla og lög: Brýnt er að hrinda í framkvæmd aðgerðaáætlun stjórnvalda frá 2023 og tryggja fjármagn og úrræði. Lög án framkvæmdar eru aðeins tómar línur á blaði. Grasrótarstarf: Samtök eins og Samtökin ’78 sýna hvernig minnihlutahópar geta staðið vörð um eigin rétt og skapað skjól fyrir þá sem verða fyrir aðkasti. Slíkt starf þarf styrk og viðurkenningu. Fræðsla og menning: Skólar, fjölmiðlar og leiklistarhópar ættu að nota kraft sagna – jafnvel barnaleikrita eins og „Dýrin í Hálsaskógi“ – til að minna á gildi vináttu, fjölbreytni og sameiginlegs skógar. Sýnileg samstaða: Smáar, áþreifanlegar athafnir – hvort sem það eru viðburðir, sameiginlegar yfirlýsingar eða opinberar athafnir – geta sýnt að samfélagið stendur saman gegn hatri. Samheldni í stað sérstöðu: Í litlu landi er vont að vera langrækinn. Við höfum ekki efni á því að viðhalda deilum, fordómum eða langrækni sem dregur úr möguleikum fólks til að tilheyra. Eins og í skóginum í Hálsaskógi er hver og einn hluti af heildinni. Þegar eitt dýr verður útskúfað veikist allt vistkerfið. Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir. Það er ekki barnaleg hugsjón – það er samfélagsleg nauðsyn. Höfundur er fyrrverandi framkvæmdastjóri Stjórnunarfélags Íslands.
Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar
Skoðun Forðumst að sérhagsmunir geti keypt sig til áhrifa í stjórnmálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar
Skoðun Nikótín, konur og krabbamein – gamlar hættur í nýjum búningi Jóhanna Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson skrifar
Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar
Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar