Hvers vegna sífellt fleiri sækjast eftir einveru Ingrid Kuhlman skrifar 27. ágúst 2025 08:00 Einvera hefur lengi verið lituð af neikvæðum hugmyndum um einmanaleika, félagslega útilokun og sorg. Í gegnum tíðina hefur samfélagið hvatt fólk til að vera í nánum tengslum, helst í rómantísku sambandi, og sjaldnast hyllt þann sem kýs að vera einn. En þetta viðhorf er að breytast. Sífellt fleiri kjósa einveru af jákvæðum ástæðum: til að rækta sjálfa sig, njóta frelsis og hlusta á eigin þarfir. Fyrir suma er hún leið til að endurheimta sjálfstæði eftir samband, fyrir aðra andleg endurnýjun, og fyrir enn aðra lífsstíll sem veitir frið, dýpri sjálfsþekkingu og sterkari tengingu við náttúruna eða eigin sköpun. Á tímum þar sem kröfur um frammistöðu, tengsl og sýnileika aukast sífellt, getur einvera reynst ekki aðeins dýrmæt heldur nauðsynleg, sér í lagi fyrir þá sem vilja hlúa að geðheilsu og lífsgæðum. Að stíga út fyrir normið og skapa rými fyrir sjálfan sig getur verið djörf, en styrkjandi ákvörðun. Breytt samfélagsmynstur Á Íslandi endurspeglast þessi þróun í vaxandi fjölda einbúa. Samkvæmt tölum Hagstofu Íslands voru árið 2021 um 29,2% heimila skipuð einum einstaklingi, eða rúmlega 38 þúsund manns[1]. Á sambærilegan hátt sýna gögn Eurostat að árið 2024 voru einstaklingsheimili í Evrópusambandinu 24,1%. Þessi þróun gefur tilefni til að endurmeta ríkjandi viðhorf til einveru og einhleypni, sem lengi hafa borið neikvæðan blæ en endurspegla í auknum mæli breyttar samfélagsaðstæður og lífsgildi. Einvera sem val Í grein eftir Flora Tsapovsky sem birtist á BBC árið 2023, 'Humans need solitude': How being alone can make you happier, er fjallað um kvikmynd Wim Wenders, Perfect Days. Í stað þess að leita að svörum utan við sjálfa sig, sinnir aðalpersónan daglegum verkum eins og að vökva plöntur, lesa bækur og hlusta á kassettutónlist af ró og einlægni og finnur þannig tilgang í einfaldleikanum. Þótt áhugi á einveru virðist nýr, hefur hún lengi heillað listamenn og hugsuði. Það er eitthvað tignarlegt við þann sem stendur einn, ekki sem brotinn einstaklingur, heldur manneskja sem velur eigin vegferð. Í menningu þar sem frásagnir snúast gjarnan um ást og tengsl við aðra, minna þessar raddir okkur á að sjálfsnánd sé jafn mikilvæg. Einfaldir daglegir siðir, hugleiðsla, lestur og göngur geta verið leiðir til að rækta sambandið við sjálfan sig. Jafnvel stutt stund í einveru á dag getur aukið vellíðan og sköpun. Nýjar raddir og breytt umræðu Tsapovsky bendir á að á nýlega hafi komið fram fjöldi bóka um gildi einveru, svo sem Solitude: The Science and Power of Being Alone (2024) og Solo: Building a Remarkable Life of Your Own (2024). Þær brjóta upp ríkjandi frásagnir þar sem líf án maka er túlkað sem sorglegt eða tímabundið ástand og sýna í staðinn hvernig líf í einveru getur verið valdeflandi og fullt af merkingu og gleði. Blaðakonan Heather Hansen bendir á að eftir heimsfaraldurinn hafi umræðan um einmanaleika skyggt á möguleika og gildi einverunnar. Í faraldrinum upplifðu margir bæði einangrun og of mikla nánd, sem fékk þá til að endurskoða hvaða tengsl þeir þrá og hvers konar fjarlægð þeir þola. Einvera varð þannig meðvituð ákvörðun um rými, sjálfstæði og tengingu við sjálfan sig. Ný sýn yngri kynslóða Að mati Tsapovsky sést þessi viðhorfsbreyting skýrt hjá yngri kynslóðum. Samkvæmt bandarískri könnun frá 2023 telja tveir af hverjum fimm í kynslóð Z (fædd 1997-2012) og aldamótakynslóðinni (fædd 1981-1996) að hjónabandið sé úrelt hugmynd. Tölur frá bresku hagstofunni sýna að aðeins rétt rúmur helmingur einstaklinga sem tilheyrir kynslóð Z muni giftast. Nicola Slawson, höfundur bókarinnar Single: Living a Complete Life on Your Own Terms (2025), bendir á að fjölgun einbúa hafi fært umræðuna frá skömm yfir í frelsi. Að vera einn – en ekki einmana Það er mikilvægt að greina á milli þess að vera einn og að vera einmana. Einmanaleiki er tengslaleysi sem fólk upplifir gegn vilja sínum.Einvera er aftur á móti meðvituð ákvörðun og tækifæri til að hlusta, dýpka og endurnærast. Í heimi þar sem tengsl eru oft yfirborðsleg og hraðinn mikill, getur einvera verið eins konar helgidómur, skjól þar sem við við endurheimtum jafnvægi og tilgang. Einvera er ekki afneitun á tengslum við aðra heldur dýpkun á tengslum við okkur sjálf. Hún losar okkur undan væntingum annarra og gerir okkur kleift að hlusta á eigin þarfir, setja eigin takt. Fyrir marga er hún ekki aðeins hvíld frá áreiti heldur grundvöllur sjálfsskoðunar, sköpunar og sáttar við sjálfan sig. Höfundur er leiðbeinandi hjá Þekkingarmiðlun og með meistaragráðu í hagnýtri jákvæðri sálfræði. [1] Hér er um að ræða einstaklinga á öllum aldri sem búa einir á einkaheimilum og án barna. Þeir sem búa á stofnunum eru ekki meðtaldir í þessari tölu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ingrid Kuhlman Geðheilbrigði Mest lesið Tár, kvár og kvennafrídagurinn Kristína Ösp Steinke Skoðun Óttast Þorgerður úrskurð EFTA-dómstólsins? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Halldór 25.10.2025 Halldór Jafnréttisþjóðin sem gleymdi dansinum Brogan Davison,Pétur Ármannsson Skoðun Skattaæfingar tengdar landbúnaðarstarfsemi Björn Bjarki Þorsteinsson Skoðun Hvað er svona merkilegt við það? Hópur starfsfólks Jafnlaunastofu Skoðun Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Enginn grunnur fyrir nýju starfsleyfi Ísteka Rósa Líf Darradóttir,Guðrún Scheving Thorsteinsson Skoðun Afglæpavæðing veðmála Gunnar Pétur Haraldsson Skoðun Gleðilegan kvennafrídag og gleðilegt kvennaár Helena Hafþórsdóttir O’Connor Skoðun Skoðun Skoðun Óttast Þorgerður úrskurð EFTA-dómstólsins? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisþjóðin sem gleymdi dansinum Brogan Davison,Pétur Ármannsson skrifar Skoðun Hver er að væla? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Tár, kvár og kvennafrídagurinn Kristína Ösp Steinke skrifar Skoðun Skattaæfingar tengdar landbúnaðarstarfsemi Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Konan - Vinnan - Kjörin í 40 ár Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Rangfærslur og hræðsluáróður meirihluta sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps í nafni lýðræðis Ragna Ívarsdóttir,Guðrún Margrét Njálsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar Skoðun Íslenskur her og íslensk leyniþjónusta Steingrímur Jónsson skrifar Skoðun Er jafnrétti fyrir allar? Anna Bergþórsdóttir skrifar Skoðun Ættu konur að fara í háskólanám? Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Íris Björk Ágústsdóttir skrifar Skoðun Enn einn dagur í baráttunni Ásta F. Flosadóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpunarlaust haust Jón Gunnarsson skrifar Skoðun Enginn grunnur fyrir nýju starfsleyfi Ísteka Rósa Líf Darradóttir,Guðrún Scheving Thorsteinsson skrifar Skoðun Krafan sem kvennahreyfingin gleymdi Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Einfaldar lausnir á vaxtamálavanda bankanna Guðmundur Ásgeirsson skrifar Skoðun Sættum okkur ekki við óbreytt ástand - tillögur Sjálfstæðisflokksins um úrbætur Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Hvað er sköpun í skólastarfi? Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Afglæpavæðing veðmála Gunnar Pétur Haraldsson skrifar Skoðun Gleðilegan kvennafrídag og gleðilegt kvennaár Helena Hafþórsdóttir O’Connor skrifar Skoðun Sterkara námslánakerfi – raunveruleg framför fyrir námsmenn París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Konur Íslands og alþjóðakerfið í takt Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hvað er svona merkilegt við það? Hópur starfsfólks Jafnlaunastofu skrifar Skoðun Við erum ekki eign annarra! Anna Lizzy Wichmann skrifar Skoðun Sameinuðu þjóðirnar 80 ára: Framtíðin er okkar Eva Harðardóttir skrifar Skoðun Til hamingju með 24. október Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enn er verk að vinna – upprætum ofbeldi á vinnustöðum Brynhildur Heiðar- og Ómarsdóttir skrifar Skoðun Samstaða - afl sem breytir samfélaginu Heiða Björg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Einu sinni enn Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Skuggahliðar á þéttingu byggðar Þórarinn Hjaltason skrifar Sjá meira
Einvera hefur lengi verið lituð af neikvæðum hugmyndum um einmanaleika, félagslega útilokun og sorg. Í gegnum tíðina hefur samfélagið hvatt fólk til að vera í nánum tengslum, helst í rómantísku sambandi, og sjaldnast hyllt þann sem kýs að vera einn. En þetta viðhorf er að breytast. Sífellt fleiri kjósa einveru af jákvæðum ástæðum: til að rækta sjálfa sig, njóta frelsis og hlusta á eigin þarfir. Fyrir suma er hún leið til að endurheimta sjálfstæði eftir samband, fyrir aðra andleg endurnýjun, og fyrir enn aðra lífsstíll sem veitir frið, dýpri sjálfsþekkingu og sterkari tengingu við náttúruna eða eigin sköpun. Á tímum þar sem kröfur um frammistöðu, tengsl og sýnileika aukast sífellt, getur einvera reynst ekki aðeins dýrmæt heldur nauðsynleg, sér í lagi fyrir þá sem vilja hlúa að geðheilsu og lífsgæðum. Að stíga út fyrir normið og skapa rými fyrir sjálfan sig getur verið djörf, en styrkjandi ákvörðun. Breytt samfélagsmynstur Á Íslandi endurspeglast þessi þróun í vaxandi fjölda einbúa. Samkvæmt tölum Hagstofu Íslands voru árið 2021 um 29,2% heimila skipuð einum einstaklingi, eða rúmlega 38 þúsund manns[1]. Á sambærilegan hátt sýna gögn Eurostat að árið 2024 voru einstaklingsheimili í Evrópusambandinu 24,1%. Þessi þróun gefur tilefni til að endurmeta ríkjandi viðhorf til einveru og einhleypni, sem lengi hafa borið neikvæðan blæ en endurspegla í auknum mæli breyttar samfélagsaðstæður og lífsgildi. Einvera sem val Í grein eftir Flora Tsapovsky sem birtist á BBC árið 2023, 'Humans need solitude': How being alone can make you happier, er fjallað um kvikmynd Wim Wenders, Perfect Days. Í stað þess að leita að svörum utan við sjálfa sig, sinnir aðalpersónan daglegum verkum eins og að vökva plöntur, lesa bækur og hlusta á kassettutónlist af ró og einlægni og finnur þannig tilgang í einfaldleikanum. Þótt áhugi á einveru virðist nýr, hefur hún lengi heillað listamenn og hugsuði. Það er eitthvað tignarlegt við þann sem stendur einn, ekki sem brotinn einstaklingur, heldur manneskja sem velur eigin vegferð. Í menningu þar sem frásagnir snúast gjarnan um ást og tengsl við aðra, minna þessar raddir okkur á að sjálfsnánd sé jafn mikilvæg. Einfaldir daglegir siðir, hugleiðsla, lestur og göngur geta verið leiðir til að rækta sambandið við sjálfan sig. Jafnvel stutt stund í einveru á dag getur aukið vellíðan og sköpun. Nýjar raddir og breytt umræðu Tsapovsky bendir á að á nýlega hafi komið fram fjöldi bóka um gildi einveru, svo sem Solitude: The Science and Power of Being Alone (2024) og Solo: Building a Remarkable Life of Your Own (2024). Þær brjóta upp ríkjandi frásagnir þar sem líf án maka er túlkað sem sorglegt eða tímabundið ástand og sýna í staðinn hvernig líf í einveru getur verið valdeflandi og fullt af merkingu og gleði. Blaðakonan Heather Hansen bendir á að eftir heimsfaraldurinn hafi umræðan um einmanaleika skyggt á möguleika og gildi einverunnar. Í faraldrinum upplifðu margir bæði einangrun og of mikla nánd, sem fékk þá til að endurskoða hvaða tengsl þeir þrá og hvers konar fjarlægð þeir þola. Einvera varð þannig meðvituð ákvörðun um rými, sjálfstæði og tengingu við sjálfan sig. Ný sýn yngri kynslóða Að mati Tsapovsky sést þessi viðhorfsbreyting skýrt hjá yngri kynslóðum. Samkvæmt bandarískri könnun frá 2023 telja tveir af hverjum fimm í kynslóð Z (fædd 1997-2012) og aldamótakynslóðinni (fædd 1981-1996) að hjónabandið sé úrelt hugmynd. Tölur frá bresku hagstofunni sýna að aðeins rétt rúmur helmingur einstaklinga sem tilheyrir kynslóð Z muni giftast. Nicola Slawson, höfundur bókarinnar Single: Living a Complete Life on Your Own Terms (2025), bendir á að fjölgun einbúa hafi fært umræðuna frá skömm yfir í frelsi. Að vera einn – en ekki einmana Það er mikilvægt að greina á milli þess að vera einn og að vera einmana. Einmanaleiki er tengslaleysi sem fólk upplifir gegn vilja sínum.Einvera er aftur á móti meðvituð ákvörðun og tækifæri til að hlusta, dýpka og endurnærast. Í heimi þar sem tengsl eru oft yfirborðsleg og hraðinn mikill, getur einvera verið eins konar helgidómur, skjól þar sem við við endurheimtum jafnvægi og tilgang. Einvera er ekki afneitun á tengslum við aðra heldur dýpkun á tengslum við okkur sjálf. Hún losar okkur undan væntingum annarra og gerir okkur kleift að hlusta á eigin þarfir, setja eigin takt. Fyrir marga er hún ekki aðeins hvíld frá áreiti heldur grundvöllur sjálfsskoðunar, sköpunar og sáttar við sjálfan sig. Höfundur er leiðbeinandi hjá Þekkingarmiðlun og með meistaragráðu í hagnýtri jákvæðri sálfræði. [1] Hér er um að ræða einstaklinga á öllum aldri sem búa einir á einkaheimilum og án barna. Þeir sem búa á stofnunum eru ekki meðtaldir í þessari tölu.
Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun
Enginn grunnur fyrir nýju starfsleyfi Ísteka Rósa Líf Darradóttir,Guðrún Scheving Thorsteinsson Skoðun
Skoðun Rangfærslur og hræðsluáróður meirihluta sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps í nafni lýðræðis Ragna Ívarsdóttir,Guðrún Margrét Njálsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar
Skoðun Enginn grunnur fyrir nýju starfsleyfi Ísteka Rósa Líf Darradóttir,Guðrún Scheving Thorsteinsson skrifar
Skoðun Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Sættum okkur ekki við óbreytt ástand - tillögur Sjálfstæðisflokksins um úrbætur Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Sterkara námslánakerfi – raunveruleg framför fyrir námsmenn París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Skoðun Enn er verk að vinna – upprætum ofbeldi á vinnustöðum Brynhildur Heiðar- og Ómarsdóttir skrifar
Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun
Enginn grunnur fyrir nýju starfsleyfi Ísteka Rósa Líf Darradóttir,Guðrún Scheving Thorsteinsson Skoðun