Hvers vegna sífellt fleiri sækjast eftir einveru Ingrid Kuhlman skrifar 27. ágúst 2025 08:00 Einvera hefur lengi verið lituð af neikvæðum hugmyndum um einmanaleika, félagslega útilokun og sorg. Í gegnum tíðina hefur samfélagið hvatt fólk til að vera í nánum tengslum, helst í rómantísku sambandi, og sjaldnast hyllt þann sem kýs að vera einn. En þetta viðhorf er að breytast. Sífellt fleiri kjósa einveru af jákvæðum ástæðum: til að rækta sjálfa sig, njóta frelsis og hlusta á eigin þarfir. Fyrir suma er hún leið til að endurheimta sjálfstæði eftir samband, fyrir aðra andleg endurnýjun, og fyrir enn aðra lífsstíll sem veitir frið, dýpri sjálfsþekkingu og sterkari tengingu við náttúruna eða eigin sköpun. Á tímum þar sem kröfur um frammistöðu, tengsl og sýnileika aukast sífellt, getur einvera reynst ekki aðeins dýrmæt heldur nauðsynleg, sér í lagi fyrir þá sem vilja hlúa að geðheilsu og lífsgæðum. Að stíga út fyrir normið og skapa rými fyrir sjálfan sig getur verið djörf, en styrkjandi ákvörðun. Breytt samfélagsmynstur Á Íslandi endurspeglast þessi þróun í vaxandi fjölda einbúa. Samkvæmt tölum Hagstofu Íslands voru árið 2021 um 29,2% heimila skipuð einum einstaklingi, eða rúmlega 38 þúsund manns[1]. Á sambærilegan hátt sýna gögn Eurostat að árið 2024 voru einstaklingsheimili í Evrópusambandinu 24,1%. Þessi þróun gefur tilefni til að endurmeta ríkjandi viðhorf til einveru og einhleypni, sem lengi hafa borið neikvæðan blæ en endurspegla í auknum mæli breyttar samfélagsaðstæður og lífsgildi. Einvera sem val Í grein eftir Flora Tsapovsky sem birtist á BBC árið 2023, 'Humans need solitude': How being alone can make you happier, er fjallað um kvikmynd Wim Wenders, Perfect Days. Í stað þess að leita að svörum utan við sjálfa sig, sinnir aðalpersónan daglegum verkum eins og að vökva plöntur, lesa bækur og hlusta á kassettutónlist af ró og einlægni og finnur þannig tilgang í einfaldleikanum. Þótt áhugi á einveru virðist nýr, hefur hún lengi heillað listamenn og hugsuði. Það er eitthvað tignarlegt við þann sem stendur einn, ekki sem brotinn einstaklingur, heldur manneskja sem velur eigin vegferð. Í menningu þar sem frásagnir snúast gjarnan um ást og tengsl við aðra, minna þessar raddir okkur á að sjálfsnánd sé jafn mikilvæg. Einfaldir daglegir siðir, hugleiðsla, lestur og göngur geta verið leiðir til að rækta sambandið við sjálfan sig. Jafnvel stutt stund í einveru á dag getur aukið vellíðan og sköpun. Nýjar raddir og breytt umræðu Tsapovsky bendir á að á nýlega hafi komið fram fjöldi bóka um gildi einveru, svo sem Solitude: The Science and Power of Being Alone (2024) og Solo: Building a Remarkable Life of Your Own (2024). Þær brjóta upp ríkjandi frásagnir þar sem líf án maka er túlkað sem sorglegt eða tímabundið ástand og sýna í staðinn hvernig líf í einveru getur verið valdeflandi og fullt af merkingu og gleði. Blaðakonan Heather Hansen bendir á að eftir heimsfaraldurinn hafi umræðan um einmanaleika skyggt á möguleika og gildi einverunnar. Í faraldrinum upplifðu margir bæði einangrun og of mikla nánd, sem fékk þá til að endurskoða hvaða tengsl þeir þrá og hvers konar fjarlægð þeir þola. Einvera varð þannig meðvituð ákvörðun um rými, sjálfstæði og tengingu við sjálfan sig. Ný sýn yngri kynslóða Að mati Tsapovsky sést þessi viðhorfsbreyting skýrt hjá yngri kynslóðum. Samkvæmt bandarískri könnun frá 2023 telja tveir af hverjum fimm í kynslóð Z (fædd 1997-2012) og aldamótakynslóðinni (fædd 1981-1996) að hjónabandið sé úrelt hugmynd. Tölur frá bresku hagstofunni sýna að aðeins rétt rúmur helmingur einstaklinga sem tilheyrir kynslóð Z muni giftast. Nicola Slawson, höfundur bókarinnar Single: Living a Complete Life on Your Own Terms (2025), bendir á að fjölgun einbúa hafi fært umræðuna frá skömm yfir í frelsi. Að vera einn – en ekki einmana Það er mikilvægt að greina á milli þess að vera einn og að vera einmana. Einmanaleiki er tengslaleysi sem fólk upplifir gegn vilja sínum.Einvera er aftur á móti meðvituð ákvörðun og tækifæri til að hlusta, dýpka og endurnærast. Í heimi þar sem tengsl eru oft yfirborðsleg og hraðinn mikill, getur einvera verið eins konar helgidómur, skjól þar sem við við endurheimtum jafnvægi og tilgang. Einvera er ekki afneitun á tengslum við aðra heldur dýpkun á tengslum við okkur sjálf. Hún losar okkur undan væntingum annarra og gerir okkur kleift að hlusta á eigin þarfir, setja eigin takt. Fyrir marga er hún ekki aðeins hvíld frá áreiti heldur grundvöllur sjálfsskoðunar, sköpunar og sáttar við sjálfan sig. Höfundur er leiðbeinandi hjá Þekkingarmiðlun og með meistaragráðu í hagnýtri jákvæðri sálfræði. [1] Hér er um að ræða einstaklinga á öllum aldri sem búa einir á einkaheimilum og án barna. Þeir sem búa á stofnunum eru ekki meðtaldir í þessari tölu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ingrid Kuhlman Geðheilbrigði Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Sjá meira
Einvera hefur lengi verið lituð af neikvæðum hugmyndum um einmanaleika, félagslega útilokun og sorg. Í gegnum tíðina hefur samfélagið hvatt fólk til að vera í nánum tengslum, helst í rómantísku sambandi, og sjaldnast hyllt þann sem kýs að vera einn. En þetta viðhorf er að breytast. Sífellt fleiri kjósa einveru af jákvæðum ástæðum: til að rækta sjálfa sig, njóta frelsis og hlusta á eigin þarfir. Fyrir suma er hún leið til að endurheimta sjálfstæði eftir samband, fyrir aðra andleg endurnýjun, og fyrir enn aðra lífsstíll sem veitir frið, dýpri sjálfsþekkingu og sterkari tengingu við náttúruna eða eigin sköpun. Á tímum þar sem kröfur um frammistöðu, tengsl og sýnileika aukast sífellt, getur einvera reynst ekki aðeins dýrmæt heldur nauðsynleg, sér í lagi fyrir þá sem vilja hlúa að geðheilsu og lífsgæðum. Að stíga út fyrir normið og skapa rými fyrir sjálfan sig getur verið djörf, en styrkjandi ákvörðun. Breytt samfélagsmynstur Á Íslandi endurspeglast þessi þróun í vaxandi fjölda einbúa. Samkvæmt tölum Hagstofu Íslands voru árið 2021 um 29,2% heimila skipuð einum einstaklingi, eða rúmlega 38 þúsund manns[1]. Á sambærilegan hátt sýna gögn Eurostat að árið 2024 voru einstaklingsheimili í Evrópusambandinu 24,1%. Þessi þróun gefur tilefni til að endurmeta ríkjandi viðhorf til einveru og einhleypni, sem lengi hafa borið neikvæðan blæ en endurspegla í auknum mæli breyttar samfélagsaðstæður og lífsgildi. Einvera sem val Í grein eftir Flora Tsapovsky sem birtist á BBC árið 2023, 'Humans need solitude': How being alone can make you happier, er fjallað um kvikmynd Wim Wenders, Perfect Days. Í stað þess að leita að svörum utan við sjálfa sig, sinnir aðalpersónan daglegum verkum eins og að vökva plöntur, lesa bækur og hlusta á kassettutónlist af ró og einlægni og finnur þannig tilgang í einfaldleikanum. Þótt áhugi á einveru virðist nýr, hefur hún lengi heillað listamenn og hugsuði. Það er eitthvað tignarlegt við þann sem stendur einn, ekki sem brotinn einstaklingur, heldur manneskja sem velur eigin vegferð. Í menningu þar sem frásagnir snúast gjarnan um ást og tengsl við aðra, minna þessar raddir okkur á að sjálfsnánd sé jafn mikilvæg. Einfaldir daglegir siðir, hugleiðsla, lestur og göngur geta verið leiðir til að rækta sambandið við sjálfan sig. Jafnvel stutt stund í einveru á dag getur aukið vellíðan og sköpun. Nýjar raddir og breytt umræðu Tsapovsky bendir á að á nýlega hafi komið fram fjöldi bóka um gildi einveru, svo sem Solitude: The Science and Power of Being Alone (2024) og Solo: Building a Remarkable Life of Your Own (2024). Þær brjóta upp ríkjandi frásagnir þar sem líf án maka er túlkað sem sorglegt eða tímabundið ástand og sýna í staðinn hvernig líf í einveru getur verið valdeflandi og fullt af merkingu og gleði. Blaðakonan Heather Hansen bendir á að eftir heimsfaraldurinn hafi umræðan um einmanaleika skyggt á möguleika og gildi einverunnar. Í faraldrinum upplifðu margir bæði einangrun og of mikla nánd, sem fékk þá til að endurskoða hvaða tengsl þeir þrá og hvers konar fjarlægð þeir þola. Einvera varð þannig meðvituð ákvörðun um rými, sjálfstæði og tengingu við sjálfan sig. Ný sýn yngri kynslóða Að mati Tsapovsky sést þessi viðhorfsbreyting skýrt hjá yngri kynslóðum. Samkvæmt bandarískri könnun frá 2023 telja tveir af hverjum fimm í kynslóð Z (fædd 1997-2012) og aldamótakynslóðinni (fædd 1981-1996) að hjónabandið sé úrelt hugmynd. Tölur frá bresku hagstofunni sýna að aðeins rétt rúmur helmingur einstaklinga sem tilheyrir kynslóð Z muni giftast. Nicola Slawson, höfundur bókarinnar Single: Living a Complete Life on Your Own Terms (2025), bendir á að fjölgun einbúa hafi fært umræðuna frá skömm yfir í frelsi. Að vera einn – en ekki einmana Það er mikilvægt að greina á milli þess að vera einn og að vera einmana. Einmanaleiki er tengslaleysi sem fólk upplifir gegn vilja sínum.Einvera er aftur á móti meðvituð ákvörðun og tækifæri til að hlusta, dýpka og endurnærast. Í heimi þar sem tengsl eru oft yfirborðsleg og hraðinn mikill, getur einvera verið eins konar helgidómur, skjól þar sem við við endurheimtum jafnvægi og tilgang. Einvera er ekki afneitun á tengslum við aðra heldur dýpkun á tengslum við okkur sjálf. Hún losar okkur undan væntingum annarra og gerir okkur kleift að hlusta á eigin þarfir, setja eigin takt. Fyrir marga er hún ekki aðeins hvíld frá áreiti heldur grundvöllur sjálfsskoðunar, sköpunar og sáttar við sjálfan sig. Höfundur er leiðbeinandi hjá Þekkingarmiðlun og með meistaragráðu í hagnýtri jákvæðri sálfræði. [1] Hér er um að ræða einstaklinga á öllum aldri sem búa einir á einkaheimilum og án barna. Þeir sem búa á stofnunum eru ekki meðtaldir í þessari tölu.
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun