Veita útlendingum greiðari aðgang að heilbrigðiskerfinu en er skylt Kjartan Kjartansson skrifar 16. ágúst 2025 07:02 Margrét Einarsdóttir lagaprófessor og formaður stjórnar Alþjóða- og Evrópuréttarstofnunar Háskólans í Reykjavík. Vísir/Lýður Prófessor í lögfræði telur að ástæða geti verið til að meta kostnað heilbrigðiskerfisins vegna fjölgunar efnahagslega óvirkra Evrópubúa hér á landi. Íslensk stjórnvöld veiti erlendum ríkisborgurum greiðari aðgang að sjúkratryggingakerfinu en þeim sé skylt. Ríkisborgarar Evrópusambandsríkja og EES-ríkja sem eru ekki virkir á vinnumarkaði þurfa að skrá lögheimili sitt hér ef þeir ætla að dvelja á Íslandi lengur en í þrjá mánuði. Þeim hefur fjölgað verulega sem það gera á undanförnum árum og voru þeir á sjöunda hundrað á ári frá 2020 til 2023. Þá eru námsmenn ekki taldir með. Í orði er forsenda þess að þeir geti sýnt fram á framfærslu og að þeir séu sjúkratryggðir. Á borði hefur slíkum kröfum þó verið lítt framfylgt, að því er kemur fram í grein sem Margrét Einarsdóttir, prófessor við Háskólann í Reykjavík og formaður stjórnar Alþjóða- og Evrópuréttarstofnunar skólans, skrifaði um rannsókn sem hún gerði í Tímarit Lögréttu. Þá bendir Margrét á að íslensk stjórnvöld veiti efnahagslega óvirkum innflytjendum almennt rétt á sjúkratryggingu í íslenska heilbrigðiskerfinu hafi þeir haft lögheimili hér á landi í að minnsta kosti sex mánuði, óháð þjóðerni og efnahagslegri stöðu. „Það í raun gerist það sama með íslenska ríkisborgara sem flytja til Íslands og alla aðra. Það er bara fyrir stjórnmálamenn hvort við viljum hafa það þannig. Við þurfum ekki að hafa það þannig,“ segir Margrét í samtali við Vísi. Þurfa ekki að veita aðgang að sjúkratryggingum fyrr en eftir fimm ár Íslensk stjórnvöld veita efnahagslega óvirkum EES-borgurum mun ríkari réttindi en þeim ber skylda til samkvæmt EES-samningnum. Hann gerir ekki ráð fyrir að þessir einstaklingar öðlist þann rétt fyrr en þeir hafa fengið ótímabundið dvalarleyfi eftir fimm ára samfleytta og löglega dvöl í gistiríki. Líkir Margrét þessu við „gullhúðun“ löggjafar sem innleiddi Evróputilskipun um rétt borgara ESB og aðstandenda þeirra til frjálsrar farar og dvalar. Gullhúðun hefur verið notað um það þegar íslensk lög sem innleiða evrópskar tilskipanir ganga lengra en tilskipanirnar sjálfar. Margrét nefnir til samanburðar að í Noregi, sem er einnig hluti af EES, taki það efnahagslega óvirka borgara EES-svæðisins ár að fá aðgang að þarlendum sjúkratryggingum. Þurfa ekki að sýna fram á fullar tryggingar hjá Þjóðskrá Til þess að fá skráð lögheimili á Íslandi eiga efnahaglega óvirkir ríkisborgarar EES-svæðisins að þurfa að sýna fram á að þeir hafi sjúkratryggingu sem ábyrgist alla áhættu. Rannsókn Margrétar leiddi í ljós að þeirri kröfu sé ekki framfylgt hjá Þjóðskrá. Þannig hafi aðeins þrettán prósent þeirra sem sóttu um lögheimili hjá Þjóðskrá útvegað sér sérstaka sjúkratryggingu frá tryggingafélagi í heimalandi sínu. Um fjórðungur hafi keypt tryggingar á Íslandi en þær nái þó ekki yfir allt, þar á meðal kostnað vegna þungunar og fæðingar og sjúkdóma sem tengjast áfengis- og vímuefnaneyslu. Þjóðskrá tekur við umsóknum um skráningu lögheimilis. Stofnunin hefur ekki framfylgt ítarlega kröfum sem eiga að vera gerðar til ríkisborgara EES-ríkja sem eru ekki virkir efnahagslega samkvæmt rannsóknar lagaprófessors við HR.Vísir/Vilhelm Þjóðskrá hafi til þessa tekið evrópska sjúkratryggingakortið sem fullnægjandi sjúkratryggingu þrátt fyrir að það sé aðeins ætlað til ferðalaga en ekki lengri dvöl. Margrét hefur þó ekki upplýsingar um hvort að kostnaður vegna heilbrigðisþjónustu við þennan hóp fyrstu sex mánuði dvalar hans falli á einstaklingana sjálfa eða íslenska ríkið. Stjórnvöldum sé ekki skylt að greiða fyrir hana og sé heimilt að rukka þá um kostnaðinn. „Með hliðsjón af auknum fjölda efnahagslega óvirkra EES-borgara sem hafa flutt til Íslands á undanförnum árum kann að vera ástæða til að leggja mat á kostnað íslenska heilbrigðiskerfisins vegna þessa,“ segir í grein Margrétar. Innflytjendamál Heilbrigðismál Stjórnsýsla EES-samningurinn Evrópusambandið Vinnumarkaður Rekstur hins opinbera Mest lesið Vonsviknir ferðamenn og reiði út í Icelandair vegna hækkunar fargjalda Innlent Arnarflug lifað lengst í samkeppni við Icelandair Innlent Misstu allt samband við Internetið Erlent Ísraelar samþykkja friðaráætlun Trumps Erlent Tilkynnt um dróna yfir Keflavíkurflugvelli Innlent Erlendir miðlar fjalla um gjaldþrot Play Erlent Föst í Portúgal: „Siðlaust“ að fljúga vélunum út í morgun Innlent Lítur svo á að hann njóti ekki trausts og hefur beðist lausnar Innlent Þriggja ára fangelsi: Tók ekki mark á lygilegri frásögn Innlent Bílstjórinn þrettán ára Innlent Fleiri fréttir Vonsviknir ferðamenn og reiði út í Icelandair vegna hækkunar fargjalda Arnarflug lifað lengst í samkeppni við Icelandair Fall Play frá öllum hliðum Tilkynnt um dróna yfir Keflavíkurflugvelli Þriggja ára fangelsi: Tók ekki mark á lygilegri frásögn Neyðast til að millilenda, tapaður peningur og rándýr flug heim Lítur svo á að hann njóti ekki trausts og hefur beðist lausnar Banaslys á Skagavegi 2024: Drukknaði eftir að hafa misst stjórn í beygju Sjokk, stress og særindi í Leifsstöð Bein útsending: Lýðheilsuvísar 2025 kynntir Ekki erfitt að vera föst í 25 gráðum en ástæðan sorgleg „Óvænt og líka mjög leiðinlegt“ Play hættir að fljúga, hundruð missa vinnuna og strandaglópar í Leifsstöð Föst í Portúgal: „Siðlaust“ að fljúga vélunum út í morgun Fara yfir stöðuna vegna Play og skipuleggja sig Bílstjórinn þrettán ára Vísað burtu af hóteli og svo handtekinn í sameign 29 prósent heimila skipuð einstæðingum: „Meðvituð ákvörðun til að njóta frelsis“ Aldrei neinn afsláttur gefinn í flugprófunum Allt niður í þriggja mánaða fiðluleikara „Virðist bitna á saklausum ferðamönnum“ „Ákveðinn miski“ að geta ekki treyst vatninu Flúði próflaus undan lögreglu með einum of marga farþega þegar bíllinn valt Umfangsmiklar árásir og símengað neysluvatn Báturinn áður sokkið í sömu höfn og án skýringar Drukkinn ökumaður keyrði á þrjá bíla og reyndi að stinga af Um 200 nemendur eru í lögreglunámi á Akureyri Skora á Snorra að gefa kost á sér Bíll valt eftir flótta undan lögreglu og þrír slösuðust Reiknað með afskiptum af öllum samkomum Vítisengla Sjá meira
Ríkisborgarar Evrópusambandsríkja og EES-ríkja sem eru ekki virkir á vinnumarkaði þurfa að skrá lögheimili sitt hér ef þeir ætla að dvelja á Íslandi lengur en í þrjá mánuði. Þeim hefur fjölgað verulega sem það gera á undanförnum árum og voru þeir á sjöunda hundrað á ári frá 2020 til 2023. Þá eru námsmenn ekki taldir með. Í orði er forsenda þess að þeir geti sýnt fram á framfærslu og að þeir séu sjúkratryggðir. Á borði hefur slíkum kröfum þó verið lítt framfylgt, að því er kemur fram í grein sem Margrét Einarsdóttir, prófessor við Háskólann í Reykjavík og formaður stjórnar Alþjóða- og Evrópuréttarstofnunar skólans, skrifaði um rannsókn sem hún gerði í Tímarit Lögréttu. Þá bendir Margrét á að íslensk stjórnvöld veiti efnahagslega óvirkum innflytjendum almennt rétt á sjúkratryggingu í íslenska heilbrigðiskerfinu hafi þeir haft lögheimili hér á landi í að minnsta kosti sex mánuði, óháð þjóðerni og efnahagslegri stöðu. „Það í raun gerist það sama með íslenska ríkisborgara sem flytja til Íslands og alla aðra. Það er bara fyrir stjórnmálamenn hvort við viljum hafa það þannig. Við þurfum ekki að hafa það þannig,“ segir Margrét í samtali við Vísi. Þurfa ekki að veita aðgang að sjúkratryggingum fyrr en eftir fimm ár Íslensk stjórnvöld veita efnahagslega óvirkum EES-borgurum mun ríkari réttindi en þeim ber skylda til samkvæmt EES-samningnum. Hann gerir ekki ráð fyrir að þessir einstaklingar öðlist þann rétt fyrr en þeir hafa fengið ótímabundið dvalarleyfi eftir fimm ára samfleytta og löglega dvöl í gistiríki. Líkir Margrét þessu við „gullhúðun“ löggjafar sem innleiddi Evróputilskipun um rétt borgara ESB og aðstandenda þeirra til frjálsrar farar og dvalar. Gullhúðun hefur verið notað um það þegar íslensk lög sem innleiða evrópskar tilskipanir ganga lengra en tilskipanirnar sjálfar. Margrét nefnir til samanburðar að í Noregi, sem er einnig hluti af EES, taki það efnahagslega óvirka borgara EES-svæðisins ár að fá aðgang að þarlendum sjúkratryggingum. Þurfa ekki að sýna fram á fullar tryggingar hjá Þjóðskrá Til þess að fá skráð lögheimili á Íslandi eiga efnahaglega óvirkir ríkisborgarar EES-svæðisins að þurfa að sýna fram á að þeir hafi sjúkratryggingu sem ábyrgist alla áhættu. Rannsókn Margrétar leiddi í ljós að þeirri kröfu sé ekki framfylgt hjá Þjóðskrá. Þannig hafi aðeins þrettán prósent þeirra sem sóttu um lögheimili hjá Þjóðskrá útvegað sér sérstaka sjúkratryggingu frá tryggingafélagi í heimalandi sínu. Um fjórðungur hafi keypt tryggingar á Íslandi en þær nái þó ekki yfir allt, þar á meðal kostnað vegna þungunar og fæðingar og sjúkdóma sem tengjast áfengis- og vímuefnaneyslu. Þjóðskrá tekur við umsóknum um skráningu lögheimilis. Stofnunin hefur ekki framfylgt ítarlega kröfum sem eiga að vera gerðar til ríkisborgara EES-ríkja sem eru ekki virkir efnahagslega samkvæmt rannsóknar lagaprófessors við HR.Vísir/Vilhelm Þjóðskrá hafi til þessa tekið evrópska sjúkratryggingakortið sem fullnægjandi sjúkratryggingu þrátt fyrir að það sé aðeins ætlað til ferðalaga en ekki lengri dvöl. Margrét hefur þó ekki upplýsingar um hvort að kostnaður vegna heilbrigðisþjónustu við þennan hóp fyrstu sex mánuði dvalar hans falli á einstaklingana sjálfa eða íslenska ríkið. Stjórnvöldum sé ekki skylt að greiða fyrir hana og sé heimilt að rukka þá um kostnaðinn. „Með hliðsjón af auknum fjölda efnahagslega óvirkra EES-borgara sem hafa flutt til Íslands á undanförnum árum kann að vera ástæða til að leggja mat á kostnað íslenska heilbrigðiskerfisins vegna þessa,“ segir í grein Margrétar.
Innflytjendamál Heilbrigðismál Stjórnsýsla EES-samningurinn Evrópusambandið Vinnumarkaður Rekstur hins opinbera Mest lesið Vonsviknir ferðamenn og reiði út í Icelandair vegna hækkunar fargjalda Innlent Arnarflug lifað lengst í samkeppni við Icelandair Innlent Misstu allt samband við Internetið Erlent Ísraelar samþykkja friðaráætlun Trumps Erlent Tilkynnt um dróna yfir Keflavíkurflugvelli Innlent Erlendir miðlar fjalla um gjaldþrot Play Erlent Föst í Portúgal: „Siðlaust“ að fljúga vélunum út í morgun Innlent Lítur svo á að hann njóti ekki trausts og hefur beðist lausnar Innlent Þriggja ára fangelsi: Tók ekki mark á lygilegri frásögn Innlent Bílstjórinn þrettán ára Innlent Fleiri fréttir Vonsviknir ferðamenn og reiði út í Icelandair vegna hækkunar fargjalda Arnarflug lifað lengst í samkeppni við Icelandair Fall Play frá öllum hliðum Tilkynnt um dróna yfir Keflavíkurflugvelli Þriggja ára fangelsi: Tók ekki mark á lygilegri frásögn Neyðast til að millilenda, tapaður peningur og rándýr flug heim Lítur svo á að hann njóti ekki trausts og hefur beðist lausnar Banaslys á Skagavegi 2024: Drukknaði eftir að hafa misst stjórn í beygju Sjokk, stress og særindi í Leifsstöð Bein útsending: Lýðheilsuvísar 2025 kynntir Ekki erfitt að vera föst í 25 gráðum en ástæðan sorgleg „Óvænt og líka mjög leiðinlegt“ Play hættir að fljúga, hundruð missa vinnuna og strandaglópar í Leifsstöð Föst í Portúgal: „Siðlaust“ að fljúga vélunum út í morgun Fara yfir stöðuna vegna Play og skipuleggja sig Bílstjórinn þrettán ára Vísað burtu af hóteli og svo handtekinn í sameign 29 prósent heimila skipuð einstæðingum: „Meðvituð ákvörðun til að njóta frelsis“ Aldrei neinn afsláttur gefinn í flugprófunum Allt niður í þriggja mánaða fiðluleikara „Virðist bitna á saklausum ferðamönnum“ „Ákveðinn miski“ að geta ekki treyst vatninu Flúði próflaus undan lögreglu með einum of marga farþega þegar bíllinn valt Umfangsmiklar árásir og símengað neysluvatn Báturinn áður sokkið í sömu höfn og án skýringar Drukkinn ökumaður keyrði á þrjá bíla og reyndi að stinga af Um 200 nemendur eru í lögreglunámi á Akureyri Skora á Snorra að gefa kost á sér Bíll valt eftir flótta undan lögreglu og þrír slösuðust Reiknað með afskiptum af öllum samkomum Vítisengla Sjá meira