Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson, Aðalheiður Anna Erlingsdóttir, Andri Rafn Ottesen, Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir og Valgerður S. Bjarnadóttir skrifa 23. maí 2025 09:30 Kennarastarfið er þýðingarmikið starf í íslensku samfélagi og talsverðar áhyggjur hafa komið fram vegna kennaraskorts sem hefur aukist mjög á nýliðnum árum. Dæmi um aukinn kennaraskort er að haustin 2012 og 2013 voru tæplega 96% grunnskólakennara með réttindi en haustið 2023 var þetta hlutfall komið í 81,3% og hafði ekki verið lægra síðan árið 2020. Hluti af vandanum er að sumir nýir kennarar staldra stutt við í starfi og er brotthvarf nýliða úr kennslu þekkt vandamál annars staðar, til dæmis á Norðurlöndum. Ástæður brotthvarfs kennara úr starfi eru margvíslegar. En það er hægt að hlúa að kennurum og ekki síst er þýðingarmikið að styðja við nýliða í starfinu. Nýlegar íslenskar rannsóknir gefa þó til kynna að misbrestur sé á því að stuðningurinn við nýju kennarana sé markviss og formlegur. Höfundar þessarar greinar hafa um árabil rannsakað hvernig nýliðum gengur í starfi með því að fylgja eftir 18 nýjum kennurum tvö fyrstu árin þeirra í starfi. Það fólst í því að rætt var við sama kennarann tvisvar til fimm sinnum á eins til tveggja ára tímabili. Rannsóknarverkefnin voru raunar tvö: fyrst rætt við sjö karlkyns nýliða og í kjölfarið við ellefu kvenkyns nýliða. Tilgangurinn var sá að skoða sérstaklega reynsluheiminn sem annars vegar kennslukarlar og hins vegar kvenkyns nýliðar bjuggu við. Í báðum tilvikum var athyglinni beint að því hvernig mætti skapa aðlaðandi vinnuumhverfi og hvaða tækifæri væru til staðar og hvaða hindranir í vegi. Sá þáttur í starfi skólanna sem reyndist mest styðja við starf nýliðanna var teymissamstarf sem hefur rutt sér til rúms í mörgum grunnskólum landsins. Með því móti er hver kennari ekki aleinn með ábyrgð á stórum hópi nemenda. Allir viðmælendur sögðu einnig frá því að vel hefði verið tekið á móti þeim við upphaf starfs og að samstarfsfólkið væri hjálpfúst. Í rannsóknum hefur komið fram að góðar móttökur og hversu vingjarnlegt samstarfsfólk sé við nýliðana skili mestum árangri ef formleg og reglubundin leiðsögn er líka til staðar sem hún var ekki nema í þriðjungi af tilvikum nýliðanna átján sem við ræddum við. Í hvorri rannsókn fyrir sig kom margt forvitnilegt fram. Kennslukarlarnir lýstu því hvernig búist var við því af þeim að þeir væru góðir í að „halda aga“. Má túlka það sem fyrirfram gefnar hugmyndir um meðfædda hæfni karla. Þetta virðist þó hafa gefið þeim forskot vegna kyns og veitt þeim aukna ábyrgð. Á rannsóknartímanum lærðu karlarnir margt sem viðkom faglegri bekkjar- og agastjórnun sem þeir kunnu ekki við upphaf starfs. Skoðað var sérstaklega jafnvægi vinnutíma og einkalífs hjá kvenkyns nýliðunum, þar sem sú umræða kom frekar upp meðal þeirra. Viðmælendurnir beittu ýmsum ráðum til að ná slíku jafnvægi og halda því, svo sem að vinna lengur á vinnustaðnum, taka sem fæst verkefni með sér heim og skoða ekki tölvupóst utan vinnutíma í skólanum. Málþingið Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? verður haldið þann 28. maí 2025 kl. 13:30–15:30 í Hátíðarsal Háskóla Íslands. Þar verður sagt nánar frá rannsóknum okkar, brugðist við þeim af Sigrúnu Gunnarsdóttur, prófessor við Félagsvísindasvið Háskóla Íslands, og niðurstöðurnar ræddar í pallborðsumræðum með þátttöku skólastjórnanda og ungra kennara. Fyrirlestrar og umræður verða túlkaðar af táknmálstúlkum og einnig verður streymt frá fyrirlestrum og pallborðsumræðum. Málþingið er haldið af Rannsóknastofu um þróun skólastarfs við Menntavísindasvið Háskóla Íslands og Kennarasambandi Íslands. Sjá hlekk: https://vimeo.com/event/5050326. Lesa má nánar um þetta rannsóknarverkefni hér: Nýliðar í grunnskólakennslu og kynjasjónarhorn. Ingólfur Ásgeir Jóhannesson er fyrrverandi prófessor við Háskóla Íslands og Háskólann á AkureyriAðalheiður Anna Erlingsdóttir er kennari við Grunnskólann í Þorlákshöfn.Andri Rafn Ottesen er samfélagsgreinakennari við Garðaskóla í Garðabæ.Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir er kennari við Urriðaholtsskóla í Garðabæ.Valgerður S. Bjarnadóttir er lektor við Menntavísindasvið Háskóla Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla- og menntamál Grunnskólar Mest lesið Sjö staðreyndir í útlendingamálum Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun Sjálfstæðisstefnan og frelsið Helgi Áss Grétarsson Skoðun Svargrein: Ísland á víst að íhuga aðild að ESB Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Sumarfríinu aflýst Sigurður Helgi Pálmason Skoðun „Er allt í lagi?“ Olga Björt Þórðardóttir Skoðun Um mýkt, menntun og von Sigurður Árni Reynisson Skoðun Einmanaleiki: Skortir þig tengsl við þig eða aðra? Sigrún Þóra Sveinsdóttir Skoðun Gerir háskólanám þig að grunnskólakennara? Davíð Már Sigurðsson Skoðun Úr skotgröfum í netkerfin: Netárásir á innviði Vesturlanda Ýmir Vigfússon Skoðun Fordómar gagnvart hinsegin fólki – Reynslusaga Geir Gunnar Markússon Skoðun Skoðun Skoðun Sjálfstæðisstefnan og frelsið Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Sjö staðreyndir í útlendingamálum Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Þegar fjölbreytileikinn verður ógn: Afneitun, andstaða og ótti við hið mannlega Haukur Logi Jóhannsson skrifar Skoðun Einmanaleiki: Skortir þig tengsl við þig eða aðra? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Svargrein: Ísland á víst að íhuga aðild að ESB Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Fjölbreytni í endurhæfingu skiptir máli Hólmfríður Einarsdóttir skrifar Skoðun Sumarfríinu aflýst Sigurður Helgi Pálmason skrifar Skoðun Úr skotgröfum í netkerfin: Netárásir á innviði Vesturlanda Ýmir Vigfússon skrifar Skoðun Fordómar gagnvart hinsegin fólki – Reynslusaga Geir Gunnar Markússon skrifar Skoðun „Er allt í lagi?“ Olga Björt Þórðardóttir skrifar Skoðun Göngum í Haag hópinn Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Kirkjuklukkur hringja Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Gerir háskólanám þig að grunnskólakennara? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Stríð skapar ekki frið Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenska stóðhryssan og Evrópa Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Hvammsvirkjun – Skyldur ráðherra og réttur samfélagsins Eggert Valur Guðmundsson skrifar Skoðun Norska leiðin er fasismi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Um mýkt, menntun og von Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Höfum alla burði til þess Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Tímabær rannsókn dómsmálaráðuneytisins Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Umsókn krefst ákvörðunar – ekki ákalls Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Hjálp, barnið mitt spilar Roblox! Kristín Magnúsdóttir skrifar Skoðun Líkindi með guðstrú og djöflatrú Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Ævinlega þakkláti flóttamaðurinn Zeljka Kristín Klobucar skrifar Skoðun Vér vesalingar Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Leikrit Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Svona eða hinsegin, hvert okkar verður næst? Unnar Geir Unnarsson skrifar Skoðun Reynisfjara og mannréttindasáttmáli Evrópu Róbert R. Spanó skrifar Skoðun Að hlúa að foreldrum: Forvörn sem skiptir máli Áróra Huld Bjarnadóttir skrifar Sjá meira
Kennarastarfið er þýðingarmikið starf í íslensku samfélagi og talsverðar áhyggjur hafa komið fram vegna kennaraskorts sem hefur aukist mjög á nýliðnum árum. Dæmi um aukinn kennaraskort er að haustin 2012 og 2013 voru tæplega 96% grunnskólakennara með réttindi en haustið 2023 var þetta hlutfall komið í 81,3% og hafði ekki verið lægra síðan árið 2020. Hluti af vandanum er að sumir nýir kennarar staldra stutt við í starfi og er brotthvarf nýliða úr kennslu þekkt vandamál annars staðar, til dæmis á Norðurlöndum. Ástæður brotthvarfs kennara úr starfi eru margvíslegar. En það er hægt að hlúa að kennurum og ekki síst er þýðingarmikið að styðja við nýliða í starfinu. Nýlegar íslenskar rannsóknir gefa þó til kynna að misbrestur sé á því að stuðningurinn við nýju kennarana sé markviss og formlegur. Höfundar þessarar greinar hafa um árabil rannsakað hvernig nýliðum gengur í starfi með því að fylgja eftir 18 nýjum kennurum tvö fyrstu árin þeirra í starfi. Það fólst í því að rætt var við sama kennarann tvisvar til fimm sinnum á eins til tveggja ára tímabili. Rannsóknarverkefnin voru raunar tvö: fyrst rætt við sjö karlkyns nýliða og í kjölfarið við ellefu kvenkyns nýliða. Tilgangurinn var sá að skoða sérstaklega reynsluheiminn sem annars vegar kennslukarlar og hins vegar kvenkyns nýliðar bjuggu við. Í báðum tilvikum var athyglinni beint að því hvernig mætti skapa aðlaðandi vinnuumhverfi og hvaða tækifæri væru til staðar og hvaða hindranir í vegi. Sá þáttur í starfi skólanna sem reyndist mest styðja við starf nýliðanna var teymissamstarf sem hefur rutt sér til rúms í mörgum grunnskólum landsins. Með því móti er hver kennari ekki aleinn með ábyrgð á stórum hópi nemenda. Allir viðmælendur sögðu einnig frá því að vel hefði verið tekið á móti þeim við upphaf starfs og að samstarfsfólkið væri hjálpfúst. Í rannsóknum hefur komið fram að góðar móttökur og hversu vingjarnlegt samstarfsfólk sé við nýliðana skili mestum árangri ef formleg og reglubundin leiðsögn er líka til staðar sem hún var ekki nema í þriðjungi af tilvikum nýliðanna átján sem við ræddum við. Í hvorri rannsókn fyrir sig kom margt forvitnilegt fram. Kennslukarlarnir lýstu því hvernig búist var við því af þeim að þeir væru góðir í að „halda aga“. Má túlka það sem fyrirfram gefnar hugmyndir um meðfædda hæfni karla. Þetta virðist þó hafa gefið þeim forskot vegna kyns og veitt þeim aukna ábyrgð. Á rannsóknartímanum lærðu karlarnir margt sem viðkom faglegri bekkjar- og agastjórnun sem þeir kunnu ekki við upphaf starfs. Skoðað var sérstaklega jafnvægi vinnutíma og einkalífs hjá kvenkyns nýliðunum, þar sem sú umræða kom frekar upp meðal þeirra. Viðmælendurnir beittu ýmsum ráðum til að ná slíku jafnvægi og halda því, svo sem að vinna lengur á vinnustaðnum, taka sem fæst verkefni með sér heim og skoða ekki tölvupóst utan vinnutíma í skólanum. Málþingið Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? verður haldið þann 28. maí 2025 kl. 13:30–15:30 í Hátíðarsal Háskóla Íslands. Þar verður sagt nánar frá rannsóknum okkar, brugðist við þeim af Sigrúnu Gunnarsdóttur, prófessor við Félagsvísindasvið Háskóla Íslands, og niðurstöðurnar ræddar í pallborðsumræðum með þátttöku skólastjórnanda og ungra kennara. Fyrirlestrar og umræður verða túlkaðar af táknmálstúlkum og einnig verður streymt frá fyrirlestrum og pallborðsumræðum. Málþingið er haldið af Rannsóknastofu um þróun skólastarfs við Menntavísindasvið Háskóla Íslands og Kennarasambandi Íslands. Sjá hlekk: https://vimeo.com/event/5050326. Lesa má nánar um þetta rannsóknarverkefni hér: Nýliðar í grunnskólakennslu og kynjasjónarhorn. Ingólfur Ásgeir Jóhannesson er fyrrverandi prófessor við Háskóla Íslands og Háskólann á AkureyriAðalheiður Anna Erlingsdóttir er kennari við Grunnskólann í Þorlákshöfn.Andri Rafn Ottesen er samfélagsgreinakennari við Garðaskóla í Garðabæ.Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir er kennari við Urriðaholtsskóla í Garðabæ.Valgerður S. Bjarnadóttir er lektor við Menntavísindasvið Háskóla Íslands.
Skoðun Þegar fjölbreytileikinn verður ógn: Afneitun, andstaða og ótti við hið mannlega Haukur Logi Jóhannsson skrifar
Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar