Hann breytti öllu – og gerði það með háði Jónas Sen skrifar 7. apríl 2025 08:32 Það eru fáir einstaklingar sem hafa haft jafndjúp og margræð áhrif á íslenska menningu og listalíf og Magnús Þór Jónsson – Megas. Nú þegar hann fagnar 80 ára afmæli sínu ber að staldra við og virða fyrir sér þá arfleifð sem hann hefur skilið eftir sig: óhefðbundna og stundum óþægilega spegilmynd af sjálfsímynd þjóðarinnar. Frá fyrstu plötunni árið 1972 hefur hann hrært upp í samfélagslegri sjálfshugmynd með beittu og oft meinfyndnu tungutaki. Hann talaði þegar aðrir þögðu. Hann hristi upp í hugmyndum okkar um trú, kynlíf, stjórnmál, þjóðernishyggju og fegurð. Hann fór ekki fínlega í hlutina, heldur gerði það á beinskeyttan hátt sem fékk suma til að hlæja og aðra til að gráta. Og hann gerði það með tungunni að vopni. Óþægilegt skáld í hefðbundnum búningi Það sem gerir Megas einstakan er að hann náði að hrista upp í samtímanum með hjálp fortíðarinnar. Hann beitti kirkjulegum tilvísunum, ljóðrænni rómantík, vitnaði í þjóðsögur og sígildan arð þjóðarinnar – til að afhjúpa lygina, hræsnina og fáfræðina í núinu. Hann er bæði arftaki Hallgríms Péturssonar og uppreisnarmaður pönkrokkarans. Hann orti ekki til að þóknast – heldur til að segja satt. Og sannleikurinn í verkum Megasar var sjaldnast þægilegur. Textar sem lifa lífi sínu sjálfir Tungutak Megasar hefur löngu öðlast sjálfstætt líf. Þeir sem aldrei hafa hlustað á heila plötu þekkja engu að síður línur úr textum hans. Með þessum textum opnaði Megas nýjan möguleika á því hvað íslensk tónlist gæti verið. Hann skapaði listform sem var á mörkum tónlistar, leiklistar, skáldskapar og pólitískrar innsýnar. Í kjölfar hans komu aðrir – en enginn hefur gengið nákvæmlega sömu leið. Manneskjan á bak við mýtuna Við tölum oft um Megas sem goðsögn – en hann er líka maður. Manneskja með húmor, viðkvæmni, innsæi og eigin baráttu. Hann hefur gengið í gegnum myrkur og þögn, en alltaf haldið í þann eldmóð sem kveikti fyrsta textann og fyrsta lagið. Sá eldur brennur enn. Það er þessi sanna rödd, aldrei sniðin að tíðaranda – sem gerir hann að listamanni fyrir allar kynslóðir. Ég þakka Á þessum tímamótum ber ekki aðeins að óska Megasi til hamingju – heldur þakka honum. Fyrir að hafa fært þjóðinni nýja sjálfsmynd: minna fullkomna, minna heilaga, en heiðarlegri. Hann sýndi okkur að tilveran er flókin og mótsagnakennd, og að það er allt í lagi. Hann hjálpaði okkur að hlæja að sjálfum okkur – og jafnvel fyrirgefa okkur það sem við gátum ekki afborið. Þjóðskáld þarf ekki að vera samþykkt af öllum. En sumt þarf að segja. Megas hefur sagt það – og fyrir það eigum við honum þakkir skildar. Til hamingju með áttræðisafmælið, Megas. Þú ert ómissandi. Höfundur er tónlistarmaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Tímamót Tónlist Mest lesið Menntamorð Ingólfur Gíslason Skoðun Frídagar í klemmu Jón Júlíus Karlsson Skoðun Hvað ef ég hjóla bara í vinnuna? Eiríkur Búi Halldórsson Skoðun Staðreyndir eða „mér finnst“ Birta Karen Tryggvadóttir Skoðun Óvandaður og einhliða fréttaflutningur RÚV af stríðinu á Gaza Birgir Finnsson Skoðun Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir Skoðun Í skugga kerfis sem brást! Harpa Hildiberg Böðvarsdóttir Skoðun Fasteignaviðskipti – tímabært að endurskoða leikreglurnar? Hlynur Júlísson Skoðun Fjármagna áfram hernað Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Palestína er að verja sig, ekki öfugt Stefán Guðbrandsson Skoðun Skoðun Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Kafli tvö: Eiskrandi kröfur Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Palestína er að verja sig, ekki öfugt Stefán Guðbrandsson skrifar Skoðun Óvandaður og einhliða fréttaflutningur RÚV af stríðinu á Gaza Birgir Finnsson skrifar Skoðun Lýðræði á ystu nöf: Hver er afstaða unga fólksins? Jonas Hammer skrifar Skoðun Hvað ef ég hjóla bara í vinnuna? Eiríkur Búi Halldórsson skrifar Skoðun Litlu ljósin á Gaza Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Staðreyndir eða „mér finnst“ Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Fjármagna áfram hernað Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Frídagar í klemmu Jón Júlíus Karlsson skrifar Skoðun Fasteignaviðskipti – tímabært að endurskoða leikreglurnar? Hlynur Júlísson skrifar Skoðun Í skugga kerfis sem brást! Harpa Hildiberg Böðvarsdóttir skrifar Skoðun Jöfn vernd fyrir öll börn í veröldinni Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Helför Palestínumanna í beinni útsendingu – viljum við vera samsek? Ólafur Ingólfsson skrifar Skoðun Byggð í Norðvesturkjördæmi: lífæð framtíðar Íslands Ragnar Rögnvaldsson skrifar Skoðun Hverju hef ég stjórn á? Álfheiður Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Metnaður eða metnaðarleysi? Sumarrós Sigurðardóttir skrifar Skoðun „Þetta er allt í vinnslu“ María Pétursdóttir skrifar Skoðun Arðsemi og tilgangur - eitt útilokar ekki annað Elva Rakel Jónsdóttir,Erla Ósk Ásgeirsdottir skrifar Skoðun Iðnaðarstefna – stökkpallur inn í næsta hagvaxtarskeið Sigurður Hannesson skrifar Skoðun Hættum að bregðast íslensku hryssunni Rósa Líf Darradóttir skrifar Skoðun Börnin bíða meðan lausnin stendur auð Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Áður en það verður of seint María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Lygin lekur niður á hökuna Jón Daníelsson skrifar Skoðun Líflínan Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Ríkisfyrirtæki sem virðir ekki æðsta valdið Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Neikvæðni í garð sjávarútvegs á Íslandi – orsakir og afleiðingar Kristín Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Við erum hafið Guillaume Bazard skrifar Skoðun Deja Vu Sverrir Agnarsson skrifar Skoðun Mun mannkynið lifa af gervigreindina? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Sjá meira
Það eru fáir einstaklingar sem hafa haft jafndjúp og margræð áhrif á íslenska menningu og listalíf og Magnús Þór Jónsson – Megas. Nú þegar hann fagnar 80 ára afmæli sínu ber að staldra við og virða fyrir sér þá arfleifð sem hann hefur skilið eftir sig: óhefðbundna og stundum óþægilega spegilmynd af sjálfsímynd þjóðarinnar. Frá fyrstu plötunni árið 1972 hefur hann hrært upp í samfélagslegri sjálfshugmynd með beittu og oft meinfyndnu tungutaki. Hann talaði þegar aðrir þögðu. Hann hristi upp í hugmyndum okkar um trú, kynlíf, stjórnmál, þjóðernishyggju og fegurð. Hann fór ekki fínlega í hlutina, heldur gerði það á beinskeyttan hátt sem fékk suma til að hlæja og aðra til að gráta. Og hann gerði það með tungunni að vopni. Óþægilegt skáld í hefðbundnum búningi Það sem gerir Megas einstakan er að hann náði að hrista upp í samtímanum með hjálp fortíðarinnar. Hann beitti kirkjulegum tilvísunum, ljóðrænni rómantík, vitnaði í þjóðsögur og sígildan arð þjóðarinnar – til að afhjúpa lygina, hræsnina og fáfræðina í núinu. Hann er bæði arftaki Hallgríms Péturssonar og uppreisnarmaður pönkrokkarans. Hann orti ekki til að þóknast – heldur til að segja satt. Og sannleikurinn í verkum Megasar var sjaldnast þægilegur. Textar sem lifa lífi sínu sjálfir Tungutak Megasar hefur löngu öðlast sjálfstætt líf. Þeir sem aldrei hafa hlustað á heila plötu þekkja engu að síður línur úr textum hans. Með þessum textum opnaði Megas nýjan möguleika á því hvað íslensk tónlist gæti verið. Hann skapaði listform sem var á mörkum tónlistar, leiklistar, skáldskapar og pólitískrar innsýnar. Í kjölfar hans komu aðrir – en enginn hefur gengið nákvæmlega sömu leið. Manneskjan á bak við mýtuna Við tölum oft um Megas sem goðsögn – en hann er líka maður. Manneskja með húmor, viðkvæmni, innsæi og eigin baráttu. Hann hefur gengið í gegnum myrkur og þögn, en alltaf haldið í þann eldmóð sem kveikti fyrsta textann og fyrsta lagið. Sá eldur brennur enn. Það er þessi sanna rödd, aldrei sniðin að tíðaranda – sem gerir hann að listamanni fyrir allar kynslóðir. Ég þakka Á þessum tímamótum ber ekki aðeins að óska Megasi til hamingju – heldur þakka honum. Fyrir að hafa fært þjóðinni nýja sjálfsmynd: minna fullkomna, minna heilaga, en heiðarlegri. Hann sýndi okkur að tilveran er flókin og mótsagnakennd, og að það er allt í lagi. Hann hjálpaði okkur að hlæja að sjálfum okkur – og jafnvel fyrirgefa okkur það sem við gátum ekki afborið. Þjóðskáld þarf ekki að vera samþykkt af öllum. En sumt þarf að segja. Megas hefur sagt það – og fyrir það eigum við honum þakkir skildar. Til hamingju með áttræðisafmælið, Megas. Þú ert ómissandi. Höfundur er tónlistarmaður.
Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir Skoðun
Skoðun Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar
Skoðun Helför Palestínumanna í beinni útsendingu – viljum við vera samsek? Ólafur Ingólfsson skrifar
Skoðun Arðsemi og tilgangur - eitt útilokar ekki annað Elva Rakel Jónsdóttir,Erla Ósk Ásgeirsdottir skrifar
Skoðun Neikvæðni í garð sjávarútvegs á Íslandi – orsakir og afleiðingar Kristín Þórarinsdóttir skrifar
Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir Skoðun