Geðræni sjúkdómurinn sem gleymist að tala um Stefán Guðbrandsson skrifar 15. febrúar 2025 10:00 Mig langar að ræða stuttlega um geðrofssjúkdóma, eða geðklofa (schizophrenia). Þessum hópi vantar sárlega rödd í samfélaginu því einstaklingar verða oft undir og jafnvel fyrir miklu ofbeldi og valdníðslu. Geðklofi er alvarlegasti geðræni sjúkdómurinn, en samt er lítið sem ekkert talað um hann. Um 0,5-1% þjóðarinnar greinist með hann (um 2-4000 manns á landinu) og getur hann haft alvarleg áhrif á þann sem greinist með hann og aðstandendur. Geðklofi er oft misskilinn sjúkdómur. Fólk er ekki með klofinn persónuleika, heldur brenglast skynjun og hugsun oft það mikið að það getur ekki sinnt eðlilegu lífi. Ranghugmyndir, hugsanavillur, ofskynjun og raddir þar sem ímyndunaraflið leikur lausum hala, getur sett fólk í alvarlegt andlegt ástand, í verstu tilfellum það alvarlegt að það fyrirfari sér eða fremur voðaverk eins og hefur komið fram í fjölmiðlum undanfarið. Geðdeild Landspítalans er með óviðunandi húsnæði sem allir eru sammála um að sé alls ekki mannsæmandi. Deildin er alltaf full, mikil starfsmannavelta því fólk brennur fljótt út þarna, oft langir biðlistar, fólk fær ekki almennilega þjónustu því það er kapphlaup um að útskrifa einn til að koma öðrum inn. Margir starfsmenn reyna að gera sitt besta til að láta fólki líða vel, en þjónustan í heild mætti bæta til muna. Ég hef einnig orðið vitni að og heyrt af andlegu og líkamlegu ofbeldi af hálfu starfsmanna sem kemst upp með það. Það er lítil sem engin eftirfylgni þegar fólk er komið heim aftur, þegar það þarf kannski mest á aðstoð að halda vegna slæmra aðstæðna í lífinu. Kannski mikil geðrofs einkenni, atvinnuleysi, fátækt, jafnvel heimilisleysi, mikil einangrun því mjög margir forðast fólk með geðklofa bæði út af miklum fordómum og aðstandendur standa á gati yfir því hvernig á að umgangast manneskjuna með sjúkdóminn. Því jú, hann getur verið mjög flókinn og erfiður viðureignar, hann snýr öllum félagslegum reglum á hvolf og gerir samskipti einstaklega erfið. Ég greindist með geðklofa fyrir 6 árum, og var búinn að kljást við geðrofs einkenni 10 ár þar áður án þess að átta mig á því. Ég er blessunarlega búinn að vinna vel í mínum málum í dag og er í góðum samskiptum við gott fólk. En ég þekki fólk og veit um fleiri sem eru í mikilli einangrun og mikilli vanlíðan, jafnvel stöðugum geðrofum af því þau fá enga hjálp eins og liðveislu, jafningjastuðning og sálfræðiaðstoð (sem ég tel vera mikilvægasta atriðið í baráttunni við sjúkdóminn). Ef fólk í geðrofi er einangrað geta einkennin versnað margfalt, ef það er enginn að “fact-checka” ranghugmyndirnar, þá vinda þær upp á sig og fólk getur jafnvel orðið fast í geðrofi. Það er mjög alvarlegt ástand fyrir einstaklinginn og kostar samfélagið mikið. Örorka, endurtekin lega á geðdeild, lyf sem eru rándýr. Tala nú ekki um áhrifin sem þetta hefur á nánustu aðstandendur. Ég veit að fyrrverandi ríkisstjórn setti, eftir mikla pressu, 13,5 milljarða í geðsviðið sem á að skila sér í nýju húsnæði eftir nokkur ár, og vonandi nútímalegri aðferðir við meðferðir. Ég hef trú á og kalla eftir því að nýja flotta ríkisstjórnin okkar leggi áherslu á að gera líf þessa hóps bærilegri með þjónustu samkvæmt nútíma þekkingu. Það sem vantar er heildræn einstaklingsmiðuð meðferð sem snýst um að gera líf einstaklingsins og aðstandenda betri. Fræðsla um eðli sjúkdómsins og hvernig er best að takast á við hvert einkenni fyrir sig. Félagslegar aðstæður, liðveisla, jafningjastuðningur. Sálfræðiaðstoð eins og HAM meðferð og áfallameðferð til að vera meira meðvitaður um sjálfan sig, hugsanir sínar og tilfinningar (það sem hjálpaði mér mest). Mataræði, bara að drekka lítið vatn getur jafnvel ýtt undir einkenni. Hjálpa fólki að standa sjálfstætt í lífinu, sinna daglegum þörfum. Það þyrfti bara að hanna námskeið og eina manneskju til að halda það fyrir einstaklinginn og aðstandendur til að flest af þessu myndi skila sér, ég veit það er pláss fyrir þetta. Svo væri óskandi ef hægt væri að draga úr fordómum með almennri umræðu í samfélaginu með tímanum. Reyna að skilja persónuna sem býr í einstaklingnum í heild og að sjúkdómurinn einkennir hann ekki. Oft liggja mörg áföll og erfiðleikar á bak við í sögu einstaklings með geðklofa. Takk fyrir. Höfundur er öryrki með fjölþættan vanda. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Geðheilbrigði Mest lesið Halldór 19.04.2025 Halldór Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Þegar mannshjörtun mætast Jóna Hrönn Bolladóttir,Bjarni Karlsson Skoðun „Bíddu, varst þú ekki að biðja um þessa greiðslu?“ Heiðrún Jónsdóttir Skoðun Kristján á Sprengisandi lendir í ágjöf Björn Ólafsson Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson Skoðun Gremjan í Grafarvogi Davíð Már Sigurðsson Skoðun Stöðvum glæpagengi á Íslandi Hjalti Vigfússon Skoðun Ef það líkist þjóðarmorði – þá er það þjóðarmorð! Ólafur Ingólfsson Skoðun Hugleiðingar á páskum Ámundi Loftsson Skoðun Skoðun Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Fjármögnuðu stríðsvél Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugleiðingar á páskum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Gremjan í Grafarvogi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar Skoðun Móttaka skemmtiferðaskipa - hlustað á íbúa Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar Skoðun Þegar mannshjörtun mætast Jóna Hrönn Bolladóttir,Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Kristján á Sprengisandi lendir í ágjöf Björn Ólafsson skrifar Skoðun Unglingar eiga skilið heildstætt mat frá framhaldsskólum Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Stöðvum glæpagengi á Íslandi Hjalti Vigfússon skrifar Skoðun Jafnlaunavottun - „Hverjir græða á jafnlaunavottun“ Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Gervigreind í skólum: Tækifæri sem fáir eru að ræða? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig húsnæðismarkað vill Viðskiptaráð? skrifar Skoðun Enginn matur og næring án sérfræðiþekkingar Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar Skoðun Öll endurhæfing er í eðli sínu starfsendurhæfing Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun „Bíddu, varst þú ekki að biðja um þessa greiðslu?“ Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Rétta leiðin til endurreisnar menntakerfisins? Birgir Finnsson skrifar Skoðun Tvær dætur á Gaza - páskahugvekja Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ef það líkist þjóðarmorði – þá er það þjóðarmorð! Ólafur Ingólfsson skrifar Skoðun Vinnustaðir fatlaðs fólks Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Þjónustustefna sveitarfélaga: Formsatriði eða mikilvægt stjórntæki? Jón Hrói Finnsson skrifar Skoðun Blóð, sviti og tár Jökull Jörgensen skrifar Skoðun Ertu knúin/n fram af verðugleika eða óverðugleika? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Er hægt að stjórna bæjarfélagi með óskhyggju? Sigurþóra Bergsdóttir skrifar Skoðun Styrkleikar barna geta legið í öðru en að fá hæstu einkunnir Anna Maria Jónsdóttir skrifar Skoðun Listin við að fara sér hægt Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Kosningar í stjórn Visku: Þitt atkvæði skiptir máli! Eydís Inga Valsdóttir skrifar Sjá meira
Mig langar að ræða stuttlega um geðrofssjúkdóma, eða geðklofa (schizophrenia). Þessum hópi vantar sárlega rödd í samfélaginu því einstaklingar verða oft undir og jafnvel fyrir miklu ofbeldi og valdníðslu. Geðklofi er alvarlegasti geðræni sjúkdómurinn, en samt er lítið sem ekkert talað um hann. Um 0,5-1% þjóðarinnar greinist með hann (um 2-4000 manns á landinu) og getur hann haft alvarleg áhrif á þann sem greinist með hann og aðstandendur. Geðklofi er oft misskilinn sjúkdómur. Fólk er ekki með klofinn persónuleika, heldur brenglast skynjun og hugsun oft það mikið að það getur ekki sinnt eðlilegu lífi. Ranghugmyndir, hugsanavillur, ofskynjun og raddir þar sem ímyndunaraflið leikur lausum hala, getur sett fólk í alvarlegt andlegt ástand, í verstu tilfellum það alvarlegt að það fyrirfari sér eða fremur voðaverk eins og hefur komið fram í fjölmiðlum undanfarið. Geðdeild Landspítalans er með óviðunandi húsnæði sem allir eru sammála um að sé alls ekki mannsæmandi. Deildin er alltaf full, mikil starfsmannavelta því fólk brennur fljótt út þarna, oft langir biðlistar, fólk fær ekki almennilega þjónustu því það er kapphlaup um að útskrifa einn til að koma öðrum inn. Margir starfsmenn reyna að gera sitt besta til að láta fólki líða vel, en þjónustan í heild mætti bæta til muna. Ég hef einnig orðið vitni að og heyrt af andlegu og líkamlegu ofbeldi af hálfu starfsmanna sem kemst upp með það. Það er lítil sem engin eftirfylgni þegar fólk er komið heim aftur, þegar það þarf kannski mest á aðstoð að halda vegna slæmra aðstæðna í lífinu. Kannski mikil geðrofs einkenni, atvinnuleysi, fátækt, jafnvel heimilisleysi, mikil einangrun því mjög margir forðast fólk með geðklofa bæði út af miklum fordómum og aðstandendur standa á gati yfir því hvernig á að umgangast manneskjuna með sjúkdóminn. Því jú, hann getur verið mjög flókinn og erfiður viðureignar, hann snýr öllum félagslegum reglum á hvolf og gerir samskipti einstaklega erfið. Ég greindist með geðklofa fyrir 6 árum, og var búinn að kljást við geðrofs einkenni 10 ár þar áður án þess að átta mig á því. Ég er blessunarlega búinn að vinna vel í mínum málum í dag og er í góðum samskiptum við gott fólk. En ég þekki fólk og veit um fleiri sem eru í mikilli einangrun og mikilli vanlíðan, jafnvel stöðugum geðrofum af því þau fá enga hjálp eins og liðveislu, jafningjastuðning og sálfræðiaðstoð (sem ég tel vera mikilvægasta atriðið í baráttunni við sjúkdóminn). Ef fólk í geðrofi er einangrað geta einkennin versnað margfalt, ef það er enginn að “fact-checka” ranghugmyndirnar, þá vinda þær upp á sig og fólk getur jafnvel orðið fast í geðrofi. Það er mjög alvarlegt ástand fyrir einstaklinginn og kostar samfélagið mikið. Örorka, endurtekin lega á geðdeild, lyf sem eru rándýr. Tala nú ekki um áhrifin sem þetta hefur á nánustu aðstandendur. Ég veit að fyrrverandi ríkisstjórn setti, eftir mikla pressu, 13,5 milljarða í geðsviðið sem á að skila sér í nýju húsnæði eftir nokkur ár, og vonandi nútímalegri aðferðir við meðferðir. Ég hef trú á og kalla eftir því að nýja flotta ríkisstjórnin okkar leggi áherslu á að gera líf þessa hóps bærilegri með þjónustu samkvæmt nútíma þekkingu. Það sem vantar er heildræn einstaklingsmiðuð meðferð sem snýst um að gera líf einstaklingsins og aðstandenda betri. Fræðsla um eðli sjúkdómsins og hvernig er best að takast á við hvert einkenni fyrir sig. Félagslegar aðstæður, liðveisla, jafningjastuðningur. Sálfræðiaðstoð eins og HAM meðferð og áfallameðferð til að vera meira meðvitaður um sjálfan sig, hugsanir sínar og tilfinningar (það sem hjálpaði mér mest). Mataræði, bara að drekka lítið vatn getur jafnvel ýtt undir einkenni. Hjálpa fólki að standa sjálfstætt í lífinu, sinna daglegum þörfum. Það þyrfti bara að hanna námskeið og eina manneskju til að halda það fyrir einstaklinginn og aðstandendur til að flest af þessu myndi skila sér, ég veit það er pláss fyrir þetta. Svo væri óskandi ef hægt væri að draga úr fordómum með almennri umræðu í samfélaginu með tímanum. Reyna að skilja persónuna sem býr í einstaklingnum í heild og að sjúkdómurinn einkennir hann ekki. Oft liggja mörg áföll og erfiðleikar á bak við í sögu einstaklings með geðklofa. Takk fyrir. Höfundur er öryrki með fjölþættan vanda.
Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun
Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson Skoðun
Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar
Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar
Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar
Skoðun Enginn matur og næring án sérfræðiþekkingar Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar
Skoðun Þjónustustefna sveitarfélaga: Formsatriði eða mikilvægt stjórntæki? Jón Hrói Finnsson skrifar
Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun
Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson Skoðun