Þrjátíu ár af framförum – En hvaða áskoranir bíða? Birta B. Kjerúlf og Kjartan Ragnarsson skrifa 3. mars 2025 08:02 Í mars 2025 munu aðildarríki Sameinuðu þjóðanna koma saman til að sitja árlegan kvennanefndarfund (e. Commission on the Status of Women) í 69. sinn. Á hverjum fundi fær alþjóðasamfélagið tækifæri til að endurnýja fyrri skuldbindingar og móta ný markmið til að tryggja áframhaldandi framfarir í átt að fullu jafnrétti kynjanna. Það sem gerir fundinn í ár stórmerkilegan er að nú eru liðin þrátíu ár frá undirskrift Pekingsáttmálans, en hann uppskáru Sameinuðu þjóðirnar eftir að hafa komið saman árið 1995 á heimsráðstefnu kvenna í Peking. Undirritun sáttmálans var gríðarlega stórt skref í þágu kynjajafnréttis á heimsvísu og hefur borið byr undir báða vængi jafnréttisbaráttunnar allt frá því hann var samþykktur. Kynjajafnrétti var sett á oddinn og það má sannarlega segja að sáttmálinn hafi haft jákvæð áhrif á jafnrétti kynjanna. Sáttmálinn var formleg pólitísk yfirlýsing stjórnvalda heimsins sem áréttaði skuldbindingu þeirra til að valdefla konur. Áhersla var lögð á mikilvægi kvenréttinda fyrir félagslegar framfarir og sjálfbæra þróun. Aðgerðaráætlun fylgdi yfirlýsingunni sem tilgreindi tólf svið þar sem grípa þurfti til tafarlausra aðgerða til að ná jafnrétti kynjanna. Þessi svið eiga að þjóna sem leiðarvísir fyrir stjórnvöld, borgaralegt samfélag og alþjóðlegar stofnanir til að takast á við ójöfnuð sem konur og stúlkur standa frammi fyrir á ýmsum sviðum. Þökk sé Pekingsáttmálanum og aðgerðaráætluninni hefur kynjajafnrétti fengið frekari virðingarsess á alþjóðavísu. Kvennafundurinn næstkomandi mars markar þannig stór tíðindi í kynjajafnréttisbaráttunni á alþjóðavísu þar sem litið verður bæði aftur og fram á við. Hins vegar er næsti kvennanefndarfundur ekki einungis hátið heldur tækifæri til að líta fram á við. Á fundinum mun alþjóðasamfélagið endurskoða og meta árangur Pekingyfirlýsingarinnar og aðgerðaráætlunarinnar sem henni fylgdi. Farið verður yfir árangur á sviðum heilsu, menntunnar, þátttöku kvenna í stjórnmálum og í baráttunni gegn kynbundnu ofbeldi. Þannig heldur Peking-yfirlýsingin áfram að vera mikilvægur vegvísir fyrir framgang kvenréttinda á heimsvísu til að fylgjast með stöðu kvenréttinda og tryggja ábyrgð ríkja fyrir þeim. Einnig er vert að nefna að þá verða 10 ár liðin frá samþykkt Áætlunar Sameinuðu þjóðanna um sjálfbæra þróun sem inniheldur heimsmarkmiðin (e. SDGs), sem er ávallt gott að hafa í huga þegar kemur að hvers kyns réttindabaráttu. Það er hins vegar mikilvægt að muna að heimurinn hefur breyst gríðarlega á þeim þrjátíu árum sem hafa liðið síðan Pekingsáttmálanum var komið á laggirnar. Árið 1995 voru enn árdagar veraldarvefsins og hnattvæðing var hvergi nærri jafn langt komin. Þessar framfarir hafa fært okkur mörg ný tækifæri en einnig ýkt ójöfnuð á heimsvísu. Til viðbótar sjáum við fram á ýktara og hættulegra veðurfar sökum loftslagsvárinnar auk þess sem það ríkir ólga á alþjóðasviðinu sem brýst fram í auknum átökum um heim allan. Sérfræðingar í þróunarmálum hafa bent á að þessir þættir koma hvað verst út á konum og ungmennum sem eiga, sökum bakslags í jafnréttisbaráttunni og uppgangi aftuhaldshugsunar, fasisma og öfgaafla í heiminum, erfiðara með að hafa áhrif á stjórnmálin í sínu ríki og nærumhverfi. Það má því færa rök fyrir því að dýpra er í árina gripið í dag heldur en árið 1995, þegar allt gekk upp til að setja kynjajafnrétti í framsætið. Það er því mikilvægara en nokkurn tímann áður að standa vörð um kynjajafnrétti og muna hvað við höfum komist langt en þó einnig að við eigum langt í land. Bæði á heimsvísu og hér heima. Ísland stendur sterkt þegar kemur að kynjajafnrétti og það er mikilvægt að ríkið nýti hljómgrunn sinn á alþjóðavettvangi til að stuðla að betri heimi fyrir öll. Það er brýnt að ríki sem hafa náð langt í málefnum kvenna sýni fram á það að þau eru hvergi nærri því hætt. Í landrýnisskýrslu Íslands um stöðu heimsmarkmiða Sameinuðu þjóðanna frá árinu 2023 kallar borgarasamfélag Íslands eftir því að íslenska ríkið geri meira til að vinna gegn kynbundnu ofbeldi á heimsvísu og heima við, vinni að frekari jöfnuði kynja á launamarkaði og að það styrki og styðji betur við grasrótarsamtök jafnréttisbaráttunnar. Við, sem ungmennafulltrúar Íslands hjá Sameinuðu þjóðunum, tökum undir þetta ákall. Því fögnum við því að Ísland, í framboði sínu til mannréttindaráðs Sameinuðu Þjóðanna á síðasta ári, lagði áherslu á bætt réttindi hinsegin fólks, kynjajafnrétti, réttindi barna og umhverfismál. Við munum fylgjast grannt með sæti Íslands í mannréttindaráðinu og vonum að ný ríkisstjórn standi við þau markmið sem sett voru fram í fyrra, því þessir hópar þurfa stuðning og valdefllingu. Það er einmitt nú sem rödd landsins hefur þann hljómgrunn sem þarf til að hafa raunveruleg áhrif innan alþjóðavettvangsins í þágu kynjajafnréttis. Á tímum sem þessum, þar sem ófremdarástand ríkir þvert um heim getum við ekki setið hjá og leyft jafnréttinu að renna úr greipum okkar. Það er mikilvægt að Ísland muni eftir þeim áherslum sem finna má í Peking sáttmálanum en einnig er mikilvægt að ríkið hlusti á kröfur borgarsamfélagsins, einkum á grasrótarsamtök og ungt fólk, sem veit hvað það syngur þegar kemur að raunverulegu kynjajafnrétti. Peking 30+ er ekki einungis fögnuður fortíðarinnar, heldur tækifæri til að horfa til framtíðarinnar. Þetta er tækifæri til að styrkja samstöðu okkar í baráttunni fyrir kynjajafnrétti og tækifæri fyrir okkur að draga fram mikilvægi alþjóðlegrar samvinnu til að tryggja aukin réttindi fyrir hverja og eina manneskju sem á við högg að sækja. Heimurinn er ekki sá sami og hann var árið 1995 og nýjar áskoranir vofa yfir okkur. Með því að hleypa ungu fólki að borðinu fáum við ferskar hugmyndir og nýstárlegar lausnir. Við verðum að nýta öll tækifæri sem okkur bjóðast til að beina framtíð okkar í betri farveg, þann sem byggir á jafnrétti og réttlæti fyrir öll. Bio: Hlutverk ungmennafulltrúa Íslands hjá Sameinuðu þjóðunum á sviði kynjajafnréttis er að koma skoðunum ungs fólks á borð stjórnvalda, bæði innanlands og á alþjóðavettvangi. Ungmennafulltrúarnir eru kjörnir á þingi Landssambands ungmennafélaga og sinna þau starfinu í umboði aðildarfélaga LUF, sem samtals telja tugi þúsunda félagsmeðlima. Í embætti sitja nú Birta B. Kjerúlf og Kjartan Ragnarsson og hafa má samband við þau á netfangið gender.equality [hjá] youth.is. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jafnréttismál Mest lesið Halldór 4.10.2025 Halldór Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Skoðun Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Sjá meira
Í mars 2025 munu aðildarríki Sameinuðu þjóðanna koma saman til að sitja árlegan kvennanefndarfund (e. Commission on the Status of Women) í 69. sinn. Á hverjum fundi fær alþjóðasamfélagið tækifæri til að endurnýja fyrri skuldbindingar og móta ný markmið til að tryggja áframhaldandi framfarir í átt að fullu jafnrétti kynjanna. Það sem gerir fundinn í ár stórmerkilegan er að nú eru liðin þrátíu ár frá undirskrift Pekingsáttmálans, en hann uppskáru Sameinuðu þjóðirnar eftir að hafa komið saman árið 1995 á heimsráðstefnu kvenna í Peking. Undirritun sáttmálans var gríðarlega stórt skref í þágu kynjajafnréttis á heimsvísu og hefur borið byr undir báða vængi jafnréttisbaráttunnar allt frá því hann var samþykktur. Kynjajafnrétti var sett á oddinn og það má sannarlega segja að sáttmálinn hafi haft jákvæð áhrif á jafnrétti kynjanna. Sáttmálinn var formleg pólitísk yfirlýsing stjórnvalda heimsins sem áréttaði skuldbindingu þeirra til að valdefla konur. Áhersla var lögð á mikilvægi kvenréttinda fyrir félagslegar framfarir og sjálfbæra þróun. Aðgerðaráætlun fylgdi yfirlýsingunni sem tilgreindi tólf svið þar sem grípa þurfti til tafarlausra aðgerða til að ná jafnrétti kynjanna. Þessi svið eiga að þjóna sem leiðarvísir fyrir stjórnvöld, borgaralegt samfélag og alþjóðlegar stofnanir til að takast á við ójöfnuð sem konur og stúlkur standa frammi fyrir á ýmsum sviðum. Þökk sé Pekingsáttmálanum og aðgerðaráætluninni hefur kynjajafnrétti fengið frekari virðingarsess á alþjóðavísu. Kvennafundurinn næstkomandi mars markar þannig stór tíðindi í kynjajafnréttisbaráttunni á alþjóðavísu þar sem litið verður bæði aftur og fram á við. Hins vegar er næsti kvennanefndarfundur ekki einungis hátið heldur tækifæri til að líta fram á við. Á fundinum mun alþjóðasamfélagið endurskoða og meta árangur Pekingyfirlýsingarinnar og aðgerðaráætlunarinnar sem henni fylgdi. Farið verður yfir árangur á sviðum heilsu, menntunnar, þátttöku kvenna í stjórnmálum og í baráttunni gegn kynbundnu ofbeldi. Þannig heldur Peking-yfirlýsingin áfram að vera mikilvægur vegvísir fyrir framgang kvenréttinda á heimsvísu til að fylgjast með stöðu kvenréttinda og tryggja ábyrgð ríkja fyrir þeim. Einnig er vert að nefna að þá verða 10 ár liðin frá samþykkt Áætlunar Sameinuðu þjóðanna um sjálfbæra þróun sem inniheldur heimsmarkmiðin (e. SDGs), sem er ávallt gott að hafa í huga þegar kemur að hvers kyns réttindabaráttu. Það er hins vegar mikilvægt að muna að heimurinn hefur breyst gríðarlega á þeim þrjátíu árum sem hafa liðið síðan Pekingsáttmálanum var komið á laggirnar. Árið 1995 voru enn árdagar veraldarvefsins og hnattvæðing var hvergi nærri jafn langt komin. Þessar framfarir hafa fært okkur mörg ný tækifæri en einnig ýkt ójöfnuð á heimsvísu. Til viðbótar sjáum við fram á ýktara og hættulegra veðurfar sökum loftslagsvárinnar auk þess sem það ríkir ólga á alþjóðasviðinu sem brýst fram í auknum átökum um heim allan. Sérfræðingar í þróunarmálum hafa bent á að þessir þættir koma hvað verst út á konum og ungmennum sem eiga, sökum bakslags í jafnréttisbaráttunni og uppgangi aftuhaldshugsunar, fasisma og öfgaafla í heiminum, erfiðara með að hafa áhrif á stjórnmálin í sínu ríki og nærumhverfi. Það má því færa rök fyrir því að dýpra er í árina gripið í dag heldur en árið 1995, þegar allt gekk upp til að setja kynjajafnrétti í framsætið. Það er því mikilvægara en nokkurn tímann áður að standa vörð um kynjajafnrétti og muna hvað við höfum komist langt en þó einnig að við eigum langt í land. Bæði á heimsvísu og hér heima. Ísland stendur sterkt þegar kemur að kynjajafnrétti og það er mikilvægt að ríkið nýti hljómgrunn sinn á alþjóðavettvangi til að stuðla að betri heimi fyrir öll. Það er brýnt að ríki sem hafa náð langt í málefnum kvenna sýni fram á það að þau eru hvergi nærri því hætt. Í landrýnisskýrslu Íslands um stöðu heimsmarkmiða Sameinuðu þjóðanna frá árinu 2023 kallar borgarasamfélag Íslands eftir því að íslenska ríkið geri meira til að vinna gegn kynbundnu ofbeldi á heimsvísu og heima við, vinni að frekari jöfnuði kynja á launamarkaði og að það styrki og styðji betur við grasrótarsamtök jafnréttisbaráttunnar. Við, sem ungmennafulltrúar Íslands hjá Sameinuðu þjóðunum, tökum undir þetta ákall. Því fögnum við því að Ísland, í framboði sínu til mannréttindaráðs Sameinuðu Þjóðanna á síðasta ári, lagði áherslu á bætt réttindi hinsegin fólks, kynjajafnrétti, réttindi barna og umhverfismál. Við munum fylgjast grannt með sæti Íslands í mannréttindaráðinu og vonum að ný ríkisstjórn standi við þau markmið sem sett voru fram í fyrra, því þessir hópar þurfa stuðning og valdefllingu. Það er einmitt nú sem rödd landsins hefur þann hljómgrunn sem þarf til að hafa raunveruleg áhrif innan alþjóðavettvangsins í þágu kynjajafnréttis. Á tímum sem þessum, þar sem ófremdarástand ríkir þvert um heim getum við ekki setið hjá og leyft jafnréttinu að renna úr greipum okkar. Það er mikilvægt að Ísland muni eftir þeim áherslum sem finna má í Peking sáttmálanum en einnig er mikilvægt að ríkið hlusti á kröfur borgarsamfélagsins, einkum á grasrótarsamtök og ungt fólk, sem veit hvað það syngur þegar kemur að raunverulegu kynjajafnrétti. Peking 30+ er ekki einungis fögnuður fortíðarinnar, heldur tækifæri til að horfa til framtíðarinnar. Þetta er tækifæri til að styrkja samstöðu okkar í baráttunni fyrir kynjajafnrétti og tækifæri fyrir okkur að draga fram mikilvægi alþjóðlegrar samvinnu til að tryggja aukin réttindi fyrir hverja og eina manneskju sem á við högg að sækja. Heimurinn er ekki sá sami og hann var árið 1995 og nýjar áskoranir vofa yfir okkur. Með því að hleypa ungu fólki að borðinu fáum við ferskar hugmyndir og nýstárlegar lausnir. Við verðum að nýta öll tækifæri sem okkur bjóðast til að beina framtíð okkar í betri farveg, þann sem byggir á jafnrétti og réttlæti fyrir öll. Bio: Hlutverk ungmennafulltrúa Íslands hjá Sameinuðu þjóðunum á sviði kynjajafnréttis er að koma skoðunum ungs fólks á borð stjórnvalda, bæði innanlands og á alþjóðavettvangi. Ungmennafulltrúarnir eru kjörnir á þingi Landssambands ungmennafélaga og sinna þau starfinu í umboði aðildarfélaga LUF, sem samtals telja tugi þúsunda félagsmeðlima. Í embætti sitja nú Birta B. Kjerúlf og Kjartan Ragnarsson og hafa má samband við þau á netfangið gender.equality [hjá] youth.is.
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun