Aðgerðir í húsnæðismálum strax! Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar 1. nóvember 2024 12:01 Staðan á húsnæðismarkaði hér á landi er slæm. Framboð og eftirspurn fara ekki saman og fyrir vikið hefur fasteigna- og leiguverð rokið upp úr öllu valdi. Það er því ljóst að grípa þarf til aðgerða strax. Frá árinu 2013 hefur fjölskyldum fjölgað tvöfalt meira en íbúðum sem veldur ójafnvægi á fasteigna- og leiguverði. Tryggja þarf nægt framboð íbúða og auka jafnvægi á milli framboðs og eftirspurnar, um landið allt. Það verður að gera með kerfisbreytingum. Bráðaaðgerðir strax Þær aðgerðir sem grípa verður til eru meðal annars að: Tryggja að þær íbúðir eru til staðar á markaðnum nýtist fólki sem heimili, ekki fjárfestum til rekstrar. Heimilum uppbyggingu færanlegs húsnæðis á þeim stöðum þar sem auðvelt er að koma fyrir byggð á skömmum tíma, slíkt þarf að gera með vönduðu húsnæði og í góðu samstarfi við byggingaraðila. Skapa þarf hvata til að breyta vannýttu atvinnuhúsnæði í íbúðir. Vaxtakostnaður á Íslandi verður að lækka enda stendur hann í vegi fyrir framkvæmdum. En það er ljóst að bráðaaðgerðir einar og sér duga ekki til lengri tíma. Því er mikilvægt að allir aðilar á byggingamarkaði, ríki, sveitarfélög og byggingaraðilar taki höndum saman við að leiða áfram hraðari uppbyggingu þar sem kostnaður sveitarfélaga við innviði verður ekki hindrun í ferlinu. Jafnframt verði það sameiginlegir hagsmunir samfélagsins og framkvæmdaraðila sem ráði för. Almennar íbúðir Fjölgun leiguíbúða á vegum óhagnaðardrifinna leigufélaga sem eru byggðar með stuðningi ríkis og sveitarfélaga er forsenda þess að við getum tryggt húsnæðisöryggi allra á Íslandi. Lagaumgjörðin um almenna íbúðakerfið var sett í þessum tilgangi í tengslum við kjarasamninga árið 2015. Frá þeim tíma hefur uppbygging gengið hægar en nauðsynlegt er. Til þess að örva þá uppbyggingu, auk lægri vaxtakostnaðar, þarf að styðja betur við slík félög til dæmis með skattalegum hvötum. Endurgreiðsla virðisaukaskatts skiptir þar miklu máli. Nýta má í meira mæli lóðir sem eru í eigu ríkisins. Liðka verður fyrir aðkomu lífeyrissjóða að aðkomu við uppbyggingu félagslegs eignaríbúðakerfis. Íbúðarhúsnæði verði nýtt til búsetu í stað skammtímaleigu Íbúum á Íslandi hefur fjölgað meira en í nokkru öðru OECD ríki síðastliðinn áratug. Sú mikla fólksfjölgun hefur gert það að verkum að okkur hefur tekist að manna mikilvægar starfsgreinar samfélagsins og eru mikil verðmæti fólgin í því fyrir samfélagið, en okkur ber að taka á móti fólki á mannsæmandi hátt, með góðu húsnæði, íslenskum launakjörum og góðu starfsumhverfi. Við þurfum að forgangsraða hvernig við nýtum húsnæði hér á landi, hvar við viljum vera með íbúðarhúsnæði sem er í skammtímaleigu og hvar fólk á að búa. Bætt staða verður aðeins fengin með skýrri sýn á uppbyggingu og raunverulegum aðgerðum þar sem fyrirsjáanleiki og stöðug uppbygging ræður för. Alltof háir vextir! Við höfum búið við það í alltof langan tíma að greiða of háa vexti hér á landi. Í meira en ár hafa óverðtryggðir vextir verið vel yfir 10% og þeir verðtryggðu hafa hækkað mjög á undanförnum misserum. Með þessu hefur okkur, heimilum á Íslandi sem skulda, verið gert að endurgreiða okkar fjárfestingu margfalt til baka. Ríkisstjórnin hefur skilað auðu í aðgerðum til að vinna gegn háum vöxtum og mikilli verðbólgu. Í núverandi umhverfi er okkur sagt að þetta sé okkur eðlislægt og að við munum sætta okkur við þetta. Við eigum ekki að sætta okkur við þetta ástand. Aðrar þjóðir geta búið við stöðug hagkerfi, tekið lán á lágum vöxtum en jafnframt tekist á við verðbólguskot sem gengur yfir á skömmum tíma. Þetta er mögulegt þegar allir takast á við sama verkefnið en njóta ekki góðs af ástandinu. Lærum af reynslu nágranna okkar í Danmörku þar sem rekið er gott og stöðugt húsnæðislánakerfi sem hefur verið rekið um langt skeið. Þar sem áhættudreifing er sanngjarnari á milli lántaka og fjármagnseigenda. Fjárfestingar í fasteignum Hluti núverandi vanda er að fjárfestar og fyrirtæki hafa í miklum mæli ákveðið að fjárfesta í íbúðarhúsnæði, í steypu. Á sama tíma taka sömu aðilar íbúðir af markaðnum sem ella hefðu nýst venjulegu fólki til búsetu. Hver er ástæða þessa? Jú þessir sömu aðilar taka stöðu á fasteignamarkaði til þess að tryggja sér áframhaldandi hækkun á fasteignaverði sem síðar mun skila sér í enn hærra fasteignaverði þar sem neytendur, íbúar landsins, munu þurfa að greiða hærra verð fyrir fasteign hvort sem íbúð sé keypt eða leigð. Þetta þarf að stöðva. Tökum á þeim vanda sem Airbnb útleiga veldur nálægt miðkjörnum þéttbýla. Tökum upp tómthúsgjald þar sem enginn er skráður með lögheimili í íbúðarhúsnæði. Sköpum forsendur fyrir jafnvægi á milli framboðs íbúðarhúsnæðis og eftirspurnar. Þetta eru örfá dæmi um það sem Samfylkingin setti fram í nýju útspili um Framkvæmdaplan í húsnæðis- og kjaramálum. Við leggjum áherslu á að með þeirri framkvæmdaáætlun verði unnið að aðgerðum sem eru fjármagnaðar. Þar sem við nýtum styrk samfélagsins, nýtum aukin verðmæti og stækkum “kökuna” sem er til skiptanna fyrir land og þjóð. Veljum stórhuga stjórnmál með virku samtali við þjóðina. Höfundur er frambjóðandi Samfylkingarinnar í Reykjavík Suður í komandi alþingiskosningum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kristján Þórður Snæbjarnarson Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Samfylkingin Húsnæðismál Mest lesið Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson Skoðun Pyrrosar sigur Helgi Tómasson Skoðun Skoðun Skoðun Samstaða - afl sem breytir samfélaginu Heiða Björg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ólögleg veðmálastarfsemi á Íslandi Hákon Skúlason skrifar Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Pyrrosar sigur Helgi Tómasson skrifar Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson skrifar Skoðun Allt fyrir Brussel og Nató, hitt reddast einhvern veginn Davíð Bergmann skrifar Skoðun Forljót grá hús Hjalti Andrason skrifar Skoðun Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson skrifar Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki mamman í hópnum - leiðtoginn í hópnum Katrín Ásta Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rannsóknarnefnd styrjalda Gunnar Einarsson skrifar Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Kvennabarátta á tímum bakslags Tatjana Latinovic skrifar Sjá meira
Staðan á húsnæðismarkaði hér á landi er slæm. Framboð og eftirspurn fara ekki saman og fyrir vikið hefur fasteigna- og leiguverð rokið upp úr öllu valdi. Það er því ljóst að grípa þarf til aðgerða strax. Frá árinu 2013 hefur fjölskyldum fjölgað tvöfalt meira en íbúðum sem veldur ójafnvægi á fasteigna- og leiguverði. Tryggja þarf nægt framboð íbúða og auka jafnvægi á milli framboðs og eftirspurnar, um landið allt. Það verður að gera með kerfisbreytingum. Bráðaaðgerðir strax Þær aðgerðir sem grípa verður til eru meðal annars að: Tryggja að þær íbúðir eru til staðar á markaðnum nýtist fólki sem heimili, ekki fjárfestum til rekstrar. Heimilum uppbyggingu færanlegs húsnæðis á þeim stöðum þar sem auðvelt er að koma fyrir byggð á skömmum tíma, slíkt þarf að gera með vönduðu húsnæði og í góðu samstarfi við byggingaraðila. Skapa þarf hvata til að breyta vannýttu atvinnuhúsnæði í íbúðir. Vaxtakostnaður á Íslandi verður að lækka enda stendur hann í vegi fyrir framkvæmdum. En það er ljóst að bráðaaðgerðir einar og sér duga ekki til lengri tíma. Því er mikilvægt að allir aðilar á byggingamarkaði, ríki, sveitarfélög og byggingaraðilar taki höndum saman við að leiða áfram hraðari uppbyggingu þar sem kostnaður sveitarfélaga við innviði verður ekki hindrun í ferlinu. Jafnframt verði það sameiginlegir hagsmunir samfélagsins og framkvæmdaraðila sem ráði för. Almennar íbúðir Fjölgun leiguíbúða á vegum óhagnaðardrifinna leigufélaga sem eru byggðar með stuðningi ríkis og sveitarfélaga er forsenda þess að við getum tryggt húsnæðisöryggi allra á Íslandi. Lagaumgjörðin um almenna íbúðakerfið var sett í þessum tilgangi í tengslum við kjarasamninga árið 2015. Frá þeim tíma hefur uppbygging gengið hægar en nauðsynlegt er. Til þess að örva þá uppbyggingu, auk lægri vaxtakostnaðar, þarf að styðja betur við slík félög til dæmis með skattalegum hvötum. Endurgreiðsla virðisaukaskatts skiptir þar miklu máli. Nýta má í meira mæli lóðir sem eru í eigu ríkisins. Liðka verður fyrir aðkomu lífeyrissjóða að aðkomu við uppbyggingu félagslegs eignaríbúðakerfis. Íbúðarhúsnæði verði nýtt til búsetu í stað skammtímaleigu Íbúum á Íslandi hefur fjölgað meira en í nokkru öðru OECD ríki síðastliðinn áratug. Sú mikla fólksfjölgun hefur gert það að verkum að okkur hefur tekist að manna mikilvægar starfsgreinar samfélagsins og eru mikil verðmæti fólgin í því fyrir samfélagið, en okkur ber að taka á móti fólki á mannsæmandi hátt, með góðu húsnæði, íslenskum launakjörum og góðu starfsumhverfi. Við þurfum að forgangsraða hvernig við nýtum húsnæði hér á landi, hvar við viljum vera með íbúðarhúsnæði sem er í skammtímaleigu og hvar fólk á að búa. Bætt staða verður aðeins fengin með skýrri sýn á uppbyggingu og raunverulegum aðgerðum þar sem fyrirsjáanleiki og stöðug uppbygging ræður för. Alltof háir vextir! Við höfum búið við það í alltof langan tíma að greiða of háa vexti hér á landi. Í meira en ár hafa óverðtryggðir vextir verið vel yfir 10% og þeir verðtryggðu hafa hækkað mjög á undanförnum misserum. Með þessu hefur okkur, heimilum á Íslandi sem skulda, verið gert að endurgreiða okkar fjárfestingu margfalt til baka. Ríkisstjórnin hefur skilað auðu í aðgerðum til að vinna gegn háum vöxtum og mikilli verðbólgu. Í núverandi umhverfi er okkur sagt að þetta sé okkur eðlislægt og að við munum sætta okkur við þetta. Við eigum ekki að sætta okkur við þetta ástand. Aðrar þjóðir geta búið við stöðug hagkerfi, tekið lán á lágum vöxtum en jafnframt tekist á við verðbólguskot sem gengur yfir á skömmum tíma. Þetta er mögulegt þegar allir takast á við sama verkefnið en njóta ekki góðs af ástandinu. Lærum af reynslu nágranna okkar í Danmörku þar sem rekið er gott og stöðugt húsnæðislánakerfi sem hefur verið rekið um langt skeið. Þar sem áhættudreifing er sanngjarnari á milli lántaka og fjármagnseigenda. Fjárfestingar í fasteignum Hluti núverandi vanda er að fjárfestar og fyrirtæki hafa í miklum mæli ákveðið að fjárfesta í íbúðarhúsnæði, í steypu. Á sama tíma taka sömu aðilar íbúðir af markaðnum sem ella hefðu nýst venjulegu fólki til búsetu. Hver er ástæða þessa? Jú þessir sömu aðilar taka stöðu á fasteignamarkaði til þess að tryggja sér áframhaldandi hækkun á fasteignaverði sem síðar mun skila sér í enn hærra fasteignaverði þar sem neytendur, íbúar landsins, munu þurfa að greiða hærra verð fyrir fasteign hvort sem íbúð sé keypt eða leigð. Þetta þarf að stöðva. Tökum á þeim vanda sem Airbnb útleiga veldur nálægt miðkjörnum þéttbýla. Tökum upp tómthúsgjald þar sem enginn er skráður með lögheimili í íbúðarhúsnæði. Sköpum forsendur fyrir jafnvægi á milli framboðs íbúðarhúsnæðis og eftirspurnar. Þetta eru örfá dæmi um það sem Samfylkingin setti fram í nýju útspili um Framkvæmdaplan í húsnæðis- og kjaramálum. Við leggjum áherslu á að með þeirri framkvæmdaáætlun verði unnið að aðgerðum sem eru fjármagnaðar. Þar sem við nýtum styrk samfélagsins, nýtum aukin verðmæti og stækkum “kökuna” sem er til skiptanna fyrir land og þjóð. Veljum stórhuga stjórnmál með virku samtali við þjóðina. Höfundur er frambjóðandi Samfylkingarinnar í Reykjavík Suður í komandi alþingiskosningum.
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson Skoðun
Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar
Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar
Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar
Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar
Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson Skoðun