Ó, $ vors lands Árni Björnsson skrifar 29. ágúst 2024 20:01 Ríkisútvarpið hefur undanfarið birt efni sem tengist æskulýð og hersetu á Íslandi. Annarsvegar er um að ræða endurflutning á þáttaröðinni Hernámsæskan og hinsvegar efni frá Kviknyndasafni Íslands. Þetta rifjaði upp rúmlega sjö áratuga gamlan hrekk sem nokkrir menntaskólastrákar frömdu eina nótt í febrúar árið 1953 og Morgunblaðið túlkaði á sinn skáldlega hátt. Á baksíðu Morgunblaðsins 18. febrúar 1953 gat að líta þessa mynd af hitaveitugeymunum á Öskjuhlíð, og hafði verið tjargað á tvo þeirra með mannhæðar stórum stöfum Ó, $ vors lands. Frétt Morgunblaðsins var orðrétt á þessa leið: ‚Þegar bjart var orðið af degi í gær, var því veitt efirtekt, að útsendarar hins fjarstýrða flokks á Þórsgötu 1 höfðu verið að verki upp hjá hitaveitugeymunum á Öskjuhlíð. – Þar höfðu þeir káfað utan í þjóðsöng Íslendinga. Í SKJÓLI MYRKURS Það sem gerst hefur upp við geymana er, að einhverjir af fyrirliðum kommúnista hér í bænum hafa skipað a.m.k. tveimur hinna auðsveipu vikapilta sinna að fara í skjóli næturinnar og myrkursins upp að geymunum og hafa meðferðis málningu sem skjótt þornar. Búið væri að ákveða að heppilegasti staðurinn til þessa óhæfuverks væru geymarnir tveir sem næstir eru Reykjanesbrautinni. Í ANDA STEFNUNNAR Þið eigið að svívirða þjóðsönginn, hafa hinir kommúnísku fyrirliðar. sagt við hlaupadrengi sína. Þeir höfðu ekkert við slíkan verknað að athuga. Þetta var í anda hins alþjóðlega kommúnisma og því engin ástæða til að malda í móinn. Það er fyrsta ljóðlínan í þjóðsöngnum, sem kommúnistarnir svívirtu á þann hátt að krota þvert yfir geymana tvo með stórum stöfum: „Ó, $ (dollar) vors lands“!! VERÐUR AÐ SKAFAST BURTU Árdegis í gær var byrjað að hreinsa krotið af geymunum. Málning sú, er notuð hefur verið, virðist vera skipabotnsmálning og verður að skafa hana af með járnum og mun það taka 3-4 daga.Ekki nægir að mála yfir því að hinir svörtu stafir, sem eu nær mannhæðarháir, koma í gegn. Sýnt þykir, að notaðir hafa verið skaftháir kústar. VAKIÐ REIÐI OG FYRIRLITNINGU Athæfi þetta hefur vakið fádæma fyrirlitningu og reiði hér í bænum. Með þessu hafa kommúnistar enn sannað hverjar tilfinningar þeir bera í brjósti gagnvart því sem fólki er heilagt. Mönnum er enn í fersku minni er þeir snéru mynd Jóns forseta á Alþingi til veggjar. En „línan“ krefst slíkra aðgerða, og þá er hvaða svívirðing sem er, framkvæmd samstundis. Þetta athæfi sem kommúnistaflokkurinn hlýtur að bera ábyrgð á, er spegilmynd af þeirri starfsemi, sem flokknum er skipað að halda hér uppi og hinum mannskemmandi uppeldisáhrifum, sem hún hefur í för með sér. Lögreglan hefur fengið mál þetta til meðferðar.‘ VÍSIR Mynd af sama fyrirbæri birtist á baksíðu dagblaðsins Vísis seinna um daginn. Ljósmyndari P. Thomsen. Vísir lét sér hinsvegar nægja svohljóðandi myndartexta: ‚Þannig hafði þjóðsöngurinn verið óvirtur í fyrrinótt, og stafirnir hafðir svo stórir, að þeir gátu sést víða vega. Er nokkur í vafa um, hverjir hér hafa verið að verki?‘ Gamall glæpur upplýstur Þar sem mér er nokkuð vel kunnugt hvernig í þennan pott var búið og vænti þess að allar sakir séu fyrndar eftir rúm 70 ár ætla ég til gamans að rifja þennan gjörning upp. Hugmyndina að sprellinu átti Jökull Jakobsson seinna leikskáld. Við vorum þá saman í 6. bekk B í MR. Jökull gat verið nokkuð uppátækjasamur, og mátti stundum vara sig á að láta hann ekki teyma sig út í ógöngur. Í þetta sinn held ég að okkur hafi þótt tiltækið svo sniðugt að um fjórðungur bekkjarins var með í leiknum og allir bundnir þagnareiði. Tilefnið var að sjálfsögðu að bandarískt herlið hafði öðru sinni stigið á land fyrir hálfu öðru ári og dátar voru orðnir mjög sýnilegir á götum Reykjavíkur. Mörgum var meinilla við hersetuna og þurfti ekki kommúnista til. Flestum skýrt hugsandi mönnum var auk þess ljóst að hættan af Rússum var lítið annað en yfirvarp. Vonir athafnamanna um arðbærar framkvæmdir á vegum hersins eins og verið hafði á stríðsárunum voru auðvitað helsti drifkrafturinn af Íslendinga hálfu. Það var líka merkingin í slagorði okkar: Ó, dollar vors lands. Jökull átti ekki aðeins hugmyndina, hann útvegaði líka tjöruna og kústinn og skrifaði stafina, enda bráðflinkur teiknari. Við hinir gerðum lítið annað bera eitthvað af efni og tækjum upp Öskjuhlíðina, en aðalverkefnið var að standa á verði ef einhver skyldi láta sjá sig á svæðinu þessa aðfaranótt þeiðjudags. Svo varð ekki. Vegna hinna skáldpólitísku skýringa Morgunblaðsins á tildrögum þessa gjörnings má geta þess að eini strákurinn í bekknum sem þá var félagsbundinn í Æskulýðsfylkingunni – sambandi ungra sósíalista, Ólafur Jens Pétursson síðar tækniskólakennari, taldi sér ekki fært að vera með í leiknum, því hann var ekki viss um að stjórn ÆF þætti þetta heppilegt tiltæki. En hann lofaði að kjafta ekki frá, og mér er nær að halda að ég sé sá fyrsti sem það gerir, enda næstum kominn á grafarbakkann. Jökull og Árni eftir sýningu á leikverki þeirra ‚Gunnar og Hallgerður‘ á Aðaldansleik Menntaskólans í Sjálfstæðishúsinu 1953, mánuði eftir tiltækið á Öskjuhlíðinni. Því má bæta við vegna orðalags í frétt Mbl. að það var Gunnlaugur Þórðarson þáverandi forsetaritari sem sneri myndinni af Jóni Sigurðssyni til veggjar í Alþingishúsinu 30. mars 1949 til að forða henni frá hugsanlegu grjótkasti. Ásmundi Sigurðssyni þingmanni sósíalista var hinsvegar kennt um athæfið, og Gunnlaugur leiðrétti ekki missögnina fyrr en í bók Baldurs Guðlaugssonar og Páls Heiðars Jónssonar um atburðina 30. mars sem út kom rúmum aldarfjórðungi seinna. Höfundur er þjóðháttafræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Einu sinni var... Fjölmiðlar Kalda stríðið Mest lesið Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Ávinningur af endurhæfingu – aukum lífsgæðin Ólafur H. Jóhannsson Skoðun Skuldin við úthverfin Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun Til þeirra sem fagna Doktornum! Kristján Freyr Halldórsson Skoðun Hefur þú heyrt þetta áður? Stefnir Húni Kristjánsson Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Einelti er dauðans alvara Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Hringekja verðtryggingar og hárra vaxta Benedikt Gíslason Skoðun Skoðun Skoðun Ávinningur af endurhæfingu – aukum lífsgæðin Ólafur H. Jóhannsson skrifar Skoðun Hefur þú heyrt þetta áður? Stefnir Húni Kristjánsson skrifar Skoðun Hringekja verðtryggingar og hárra vaxta Benedikt Gíslason skrifar Skoðun Áfram gakk – með kerfisgalla í bakpokanum Harpa Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Doktornum! Kristján Freyr Halldórsson skrifar Skoðun Skuldin við úthverfin Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Gildra dómarans Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Einelti er dauðans alvara Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Sótt að réttindum kvenna — núna Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Afnám tilfærslu milli skattþrepa Breki Pálsson skrifar Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Íslenska þjóð, þú ert núna að gleyma Sighvatur Björgvinsson skrifar Skoðun Tölum íslensku um bíðandi börn: Uppgjöf, svarthol og lögbrot Vigdís Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Fjórði hver vinnur í verslun og þjónustu Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar Skoðun Pabbar, mömmur, afar, ömmur Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Vellíðan í vinnu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Hefur vanfjármögnun sveitarfélaga áhrif á byggingarkostnað? Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Þar sem gervigreind er raunverulega að breyta öllu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego skrifar Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Sjá meira
Ríkisútvarpið hefur undanfarið birt efni sem tengist æskulýð og hersetu á Íslandi. Annarsvegar er um að ræða endurflutning á þáttaröðinni Hernámsæskan og hinsvegar efni frá Kviknyndasafni Íslands. Þetta rifjaði upp rúmlega sjö áratuga gamlan hrekk sem nokkrir menntaskólastrákar frömdu eina nótt í febrúar árið 1953 og Morgunblaðið túlkaði á sinn skáldlega hátt. Á baksíðu Morgunblaðsins 18. febrúar 1953 gat að líta þessa mynd af hitaveitugeymunum á Öskjuhlíð, og hafði verið tjargað á tvo þeirra með mannhæðar stórum stöfum Ó, $ vors lands. Frétt Morgunblaðsins var orðrétt á þessa leið: ‚Þegar bjart var orðið af degi í gær, var því veitt efirtekt, að útsendarar hins fjarstýrða flokks á Þórsgötu 1 höfðu verið að verki upp hjá hitaveitugeymunum á Öskjuhlíð. – Þar höfðu þeir káfað utan í þjóðsöng Íslendinga. Í SKJÓLI MYRKURS Það sem gerst hefur upp við geymana er, að einhverjir af fyrirliðum kommúnista hér í bænum hafa skipað a.m.k. tveimur hinna auðsveipu vikapilta sinna að fara í skjóli næturinnar og myrkursins upp að geymunum og hafa meðferðis málningu sem skjótt þornar. Búið væri að ákveða að heppilegasti staðurinn til þessa óhæfuverks væru geymarnir tveir sem næstir eru Reykjanesbrautinni. Í ANDA STEFNUNNAR Þið eigið að svívirða þjóðsönginn, hafa hinir kommúnísku fyrirliðar. sagt við hlaupadrengi sína. Þeir höfðu ekkert við slíkan verknað að athuga. Þetta var í anda hins alþjóðlega kommúnisma og því engin ástæða til að malda í móinn. Það er fyrsta ljóðlínan í þjóðsöngnum, sem kommúnistarnir svívirtu á þann hátt að krota þvert yfir geymana tvo með stórum stöfum: „Ó, $ (dollar) vors lands“!! VERÐUR AÐ SKAFAST BURTU Árdegis í gær var byrjað að hreinsa krotið af geymunum. Málning sú, er notuð hefur verið, virðist vera skipabotnsmálning og verður að skafa hana af með járnum og mun það taka 3-4 daga.Ekki nægir að mála yfir því að hinir svörtu stafir, sem eu nær mannhæðarháir, koma í gegn. Sýnt þykir, að notaðir hafa verið skaftháir kústar. VAKIÐ REIÐI OG FYRIRLITNINGU Athæfi þetta hefur vakið fádæma fyrirlitningu og reiði hér í bænum. Með þessu hafa kommúnistar enn sannað hverjar tilfinningar þeir bera í brjósti gagnvart því sem fólki er heilagt. Mönnum er enn í fersku minni er þeir snéru mynd Jóns forseta á Alþingi til veggjar. En „línan“ krefst slíkra aðgerða, og þá er hvaða svívirðing sem er, framkvæmd samstundis. Þetta athæfi sem kommúnistaflokkurinn hlýtur að bera ábyrgð á, er spegilmynd af þeirri starfsemi, sem flokknum er skipað að halda hér uppi og hinum mannskemmandi uppeldisáhrifum, sem hún hefur í för með sér. Lögreglan hefur fengið mál þetta til meðferðar.‘ VÍSIR Mynd af sama fyrirbæri birtist á baksíðu dagblaðsins Vísis seinna um daginn. Ljósmyndari P. Thomsen. Vísir lét sér hinsvegar nægja svohljóðandi myndartexta: ‚Þannig hafði þjóðsöngurinn verið óvirtur í fyrrinótt, og stafirnir hafðir svo stórir, að þeir gátu sést víða vega. Er nokkur í vafa um, hverjir hér hafa verið að verki?‘ Gamall glæpur upplýstur Þar sem mér er nokkuð vel kunnugt hvernig í þennan pott var búið og vænti þess að allar sakir séu fyrndar eftir rúm 70 ár ætla ég til gamans að rifja þennan gjörning upp. Hugmyndina að sprellinu átti Jökull Jakobsson seinna leikskáld. Við vorum þá saman í 6. bekk B í MR. Jökull gat verið nokkuð uppátækjasamur, og mátti stundum vara sig á að láta hann ekki teyma sig út í ógöngur. Í þetta sinn held ég að okkur hafi þótt tiltækið svo sniðugt að um fjórðungur bekkjarins var með í leiknum og allir bundnir þagnareiði. Tilefnið var að sjálfsögðu að bandarískt herlið hafði öðru sinni stigið á land fyrir hálfu öðru ári og dátar voru orðnir mjög sýnilegir á götum Reykjavíkur. Mörgum var meinilla við hersetuna og þurfti ekki kommúnista til. Flestum skýrt hugsandi mönnum var auk þess ljóst að hættan af Rússum var lítið annað en yfirvarp. Vonir athafnamanna um arðbærar framkvæmdir á vegum hersins eins og verið hafði á stríðsárunum voru auðvitað helsti drifkrafturinn af Íslendinga hálfu. Það var líka merkingin í slagorði okkar: Ó, dollar vors lands. Jökull átti ekki aðeins hugmyndina, hann útvegaði líka tjöruna og kústinn og skrifaði stafina, enda bráðflinkur teiknari. Við hinir gerðum lítið annað bera eitthvað af efni og tækjum upp Öskjuhlíðina, en aðalverkefnið var að standa á verði ef einhver skyldi láta sjá sig á svæðinu þessa aðfaranótt þeiðjudags. Svo varð ekki. Vegna hinna skáldpólitísku skýringa Morgunblaðsins á tildrögum þessa gjörnings má geta þess að eini strákurinn í bekknum sem þá var félagsbundinn í Æskulýðsfylkingunni – sambandi ungra sósíalista, Ólafur Jens Pétursson síðar tækniskólakennari, taldi sér ekki fært að vera með í leiknum, því hann var ekki viss um að stjórn ÆF þætti þetta heppilegt tiltæki. En hann lofaði að kjafta ekki frá, og mér er nær að halda að ég sé sá fyrsti sem það gerir, enda næstum kominn á grafarbakkann. Jökull og Árni eftir sýningu á leikverki þeirra ‚Gunnar og Hallgerður‘ á Aðaldansleik Menntaskólans í Sjálfstæðishúsinu 1953, mánuði eftir tiltækið á Öskjuhlíðinni. Því má bæta við vegna orðalags í frétt Mbl. að það var Gunnlaugur Þórðarson þáverandi forsetaritari sem sneri myndinni af Jóni Sigurðssyni til veggjar í Alþingishúsinu 30. mars 1949 til að forða henni frá hugsanlegu grjótkasti. Ásmundi Sigurðssyni þingmanni sósíalista var hinsvegar kennt um athæfið, og Gunnlaugur leiðrétti ekki missögnina fyrr en í bók Baldurs Guðlaugssonar og Páls Heiðars Jónssonar um atburðina 30. mars sem út kom rúmum aldarfjórðungi seinna. Höfundur er þjóðháttafræðingur.
Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun
Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun
Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar
Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar
Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar
Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar
Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar
Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar
Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar
Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun
Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun