Mengum minna Ólafur Teitur Guðnason skrifar 11. júlí 2024 08:01 Heiðar Guðjónsson hefur allt á hornum sér gagnvart Orkuveitunni og dótturfyrirtæki hennar Carbfix í grein hér á Vísi sem ber fyrirsögnina “Mengum meira”. Aðrir hafa hrakið sumt í grein Heiðars en víkja þarf að fleiru. Umhverfisrask og evrópsku kolaverin Heiðar segir að Coda Terminal verkefni Carbfix í Straumsvík muni valda “gríðarlegu umhverfisraski, til að Evrópa geti haldið áfram að brenna kolum [...] Og þá er ekki minnst á mengun ferskvatnsins.” Það er alrangt og grundvallarmisskilningur hjá Heiðari að tilgangur Coda Terminal sé að binda CO2 frá evrópskum kolaorkuverum. Helsti markaður Carbfix er CO2 sem myndast við aðra iðnaðarferla en bruna jarðefnaeldseytis, til að mynda framleiðslu á áli, stáli, sementi og í efnaiðnaði. Álver á Íslandi eru lýsandi dæmi um þetta. Þau keyra alfarið á grænni orku en losa samt mikið CO2. Hvernig má það vera? Jú, ástæðan er að losunin stafar ekki af eldsneytisbruna heldur framleiðsluaðferðinni, sem í þessu tilfelli er rafgreining. Á heimsvísu er hér um að ræða gífurlega mikla losun sem mannkynið mun að óbreyttu sitja uppi með jafnvel þótt öllu jarðefnaeldsneyti yrði útrýmt strax á morgun. Þetta er einmitt ein helsta ástæðan fyrir því að stórfelld föngun og geymsla (eða binding) CO2 í jörðu er algjörlega nauðsynleg til að vinna bug á loftslagsvánni; henni verður ekki afstýrt öðruvísi. Umhverfismatsskýrsla Coda Terminal liggur fyrir. Samkvæmt henni mun verkefnið hafa verulega jákvæð á loftslag, talsverð jákvæð áhrif á efnahag, óveruleg áhrif á flesta aðra matsþætti en nokkuð eða talsvert neikvæð áhrif á þrjá náttúrufarslega þætti. Þar ber einna hæst mögulegur niðurdráttur grunnvatnsborðs við Straumsvíkurtjarnir og mögulegar seltu- og/eða hitabreytingar í þeim. Af þeim sökum verður ráðist í ítarlega vöktun og mið tekið af niðurstöðum hennar við uppbyggingu verkefnisins, sem verður þrepaskipt yfir langt árabil og því hægt að lágmarka neikvæð áhrif eftir því sem verkefninu vindur fram. Sigrún Tómasdóttir vatnajarðfræðingur hjá Orkuveitunni hefur nýlega útskýrt í grein hér á Vísi að verkefnið mun ekki hafa nein áhrif á neysluvatnsból. Hún bendir líka á að önnur starfsemi sem er nú þegar á svæðinu kemur í veg fyrir að vatnið sem Carbfix hyggst nýta (sem rennur í stríðum straumi undir svæðinu beint til sjávar) geti komið til greina til neysluvatnsöflunar í framtíðinni. Carbfix-tæknin felur ekki í sér að setja í vatnið mengun heldur koldíoxíð, svipað og gert er með Soda Stream-tækjum og til að framleiða kolsýrða drykki sem fólk drekkur með bestu lyst. Gæluverkefni Heiðar kallar Carbfix “pólitískt gæluverkefni”. Því er rétt að rifja upp að rætur Carbfix liggja ekki í pólitík heldur í samstarfi vísindamanna hjá Columbia háskóla, háskólanum í Toulouse og Háskóla Íslands við Orkuveituna. Wally heitinn Broecker, einn virtasti jarðvísindamaður heims og sá sem öðrum fremur kynnti hugtakið “global warming” fyrir heimsbyggðinni, var einn helsti hvatamaður verkefnisins og fjallaði um það í fyrirlestri hér á landi snemma árs 2006. Hugtakið “gæluverkefni” vísar jafnan til þess að markmiðin eigi ekki að vera forgangsmál eða að leiðin að markmiðinu geti ekki gengið upp. Hvorugt gildir um Carbfix, nema kannski í huga þeirra sem telja að hlýnun jarðar sé ekki vandamál. Stórfelld geymsla (eða binding) á milljörðum tonna af CO2 í jörðu er algjörlega óhjákvæmileg til að ná loftslagsmarkmiðum heimsins samkvæmt öllum trúverðugustu heimildum, t.a.m. loftslagsnefnd Sameinuðu þjóðanna, IPCC. Og Carbfix aðferðin virkar; það sýna yfir 100 ritrýndar vísindagreinar, meira en 10 ára rekstur á Hellisheiði, og óháðar úttektir alþjóðlegra vottunaraðila. Orkuveitan lýtur vissulega pólitískri stjórn en föngun og binding á útblæstri jarðvarmavirkjana lýtur lóðbeint að kjarna starfseminnar. Það snýr ekki bara að CO2 heldur líka brennisteinsvetni, sem Carbfix hreinsar og bindur úr útblæstri virkjana með sömu aðferð, með mikilvægum ávinningi fyrir nærumhverfið. Þá skal nefnt að uppbygging Carbfix hefur að verulegu leyti verið fjármögnuð með styrkjum frá Evrópusambandinu, ekki síst þeim sjóðum sem fjármagnaðir eru með sölu losunarheimilda (sem eru eins konar mengunarskattar). Ekkert hefur komið úr ríkissjóði umfram almennar endurgreiðslur til rannsókna- og þróunarverkefna sem öllum nýsköpunarfyrirtækjum standa til boða. Orkuveitan mun ekki heldur bera fjárhagslegan hita og þunga af því að koma Carbfix-aðferðinni á milljónatonna skala heldur fyrst og fremst einkafjárfestar og sjóðir sem fjármagnaðir eru með tekjum frá þeim sem menga. Á sama tíma eru stjórnvöld í Bandaríkjunum og ýmsum nágrannalöndum okkar að verja stórkostlegum fjárhæðum af skattfé borgara sinna til að þróa og innleiða annars konar loftslagslausnir. Í mörgum tilvikum eru þær lausnir bæði dýrari og áhættumeiri en sú lausn sem Carbfix hefur nú þegar þróað og sannreynt. Það væri óskandi að öll svokölluð “pólitísk gæluverkefni” leiddu til hagkvæmra, öruggra og sannreyndra lausna við stærstu áskorunum mannkyns - og þeirra viðskiptatækifæra sem í slíkum lausnum felast. Fiskiverksmiðjurnar Heiðar nefnir að “rafmagnstengdar fiskiverksmiðjur” séu látnar brenna olíu og lætur að því liggja að ástæðan sé sú að Orkuveitan vilji fremur byggja upp Carbfix heldur en að framleiða meira rafmagn. Hið rétta er að fiskimjölsverksmiðjur kaupa ódýra skerðanlega raforku á afslætti. Eðli málsins samkvæmt getur það stundum komið fyrir að skerðanleg raforka sé skert. Þess vegna er hún ódýrari. Ástæður fyrir skerðingu geta verið ýmsar, svo sem náttúrulegar sveiflur í vatnsbúskap virkjana og flöskuhálsar í flutningsgetu rafmagns á milli landshluta. Að viðhalda miklu og stöðugu umframframboði af raforku til að koma í veg að nokkurn tíma geti komið til skerðinga, ekki einu sinni í slæmum vatnsárum, felur í sér mikla sóun á verðmætum. Skerðanlegir samningar við stórnotendur draga úr þeirri sóun og auka hagkvæmni. Ég leyfi mér að ganga út frá því að Heiðar styðji almennt séð að markaðslögmálin séu látin gilda. Því kæmi mér verulega á óvart ef hann mælti með pólitískum niðurgreiðslum til framleiðslu á raforku sem ekki borgar sig að framleiða á viðskiptalegum forsendum, en það er auðvitað sjónarmið út af fyrir sig. Samkvæmt mínum upplýsingum stendur fiskiverksmiðjunum til boða að kaupa forgangsorku sem ekki má skerða en þær hafa ekki viljað kaupa hana. Það hefur ekkert með Carbfix að gera. Að lokum Það er auðvitað rétt hjá Heiðari að Ísland stendur að mörgu leyti vel í loftslagsmálum vegna hreinnar raforku og hreinnar húshitunar. En það eru ekki rök fyrir því að gera lítið úr þróun á raunhæfum lausnum, sem ná m.a. til annarra losunarþátta, og úthrópa þau sem “gæluverkefni”. Sú heimóttarlega og þrönga hugsun er gölluð út frá mörgum sjónarhornum. Hún lokar augunum fyrir því að Ísland fær “frípassa” á kolefnisspor innfluttra neysluvara, sem er öll skuldfærð á framleiðslulöndin. Hún hafnar viðskiptatækifærum sem felast í að vera í fararbroddi lausna sem gífurleg þörf er fyrir á heimsvísu og nágrannalönd okkar og fleiri eru að keppast við að þróa. Hún er í mótsögn við mat vísindasamfélagsins á því hvers konar lausnir séu nauðsynlegar til að vinna bug á loftslagsvánni. Og hún er þannig öruggasta leiðin til að koma í veg fyrir að við mengum minna. Höfundur leiðir málefni opinberrar stefnumótunar um loftslagsmál hjá Carbfix. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Stóriðja Jarðhiti Orkumál Loftslagsmál Coda Terminal í Hafnarfirði Mest lesið Viljum við stjórnarandstöðu sem þvælist ekki fyrir? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Lygin um flóttamenn á Íslandi Jón Frímann Jónsson Skoðun Ef eitthvað væri að marka Bjarna Gunnar Smári Egilsson Skoðun Héraðsvötnin eru hjartsláttur fjarðarins Rakel Hinriksdóttir Skoðun Mismunun skýrir aukningu erlendra fanga Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Varst þú að kaupa gallaða fasteign? Sara Bryndís Þórsdóttir Skoðun Á að hita upp allan Faxaflóann? Eiríkur Hjálmarsson Skoðun „Glæpir“ Íslendinga Árni Davíðsson Skoðun Störf án staðsetningar - of hátt flækjustig eða rökrétt framþróun? Hildur Ösp Gylfadóttir,Áslaug Eir Hólmgeirsdóttir Skoðun Hlúum að persónumiðaðri nálgun í öldrunarþjónustu Margrét Guðnadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Tilgáta um brjálsemi þjóðarleiðtoga Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Blóðbað í Súdan: Framtíðarannáll? Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Sparnaðartillögur á kostnað atvinnulausra Finnbjörn A Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Atvinnustefna þarf líka að fjalla um rótgrónar atvinnugreinar Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Á að hita upp allan Faxaflóann? Eiríkur Hjálmarsson skrifar Skoðun Á tímamótum: Sameinuðu þjóðirnar í 80 ár Vala Karen Viðarsdóttir,Védís Ólafsdóttir skrifar Skoðun Borgar sig að vanmeta menntun? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Samfylkingin hækkar gjöld á háskólanema Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Aðgerðaáætlun í menntamálum ekki markviss Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Hermína Gunnþórsdóttir skrifar Skoðun Héraðsvötnin eru hjartsláttur fjarðarins Rakel Hinriksdóttir skrifar Skoðun Lygin um flóttamenn á Íslandi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Mismunun skýrir aukningu erlendra fanga Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Farsæld barna í fyrirrúmi Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Hlúum að persónumiðaðri nálgun í öldrunarþjónustu Margrét Guðnadóttir skrifar Skoðun Viljum við stjórnarandstöðu sem þvælist ekki fyrir? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Skólar hafa stigið skrefið með góðum árangri Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Varst þú að kaupa gallaða fasteign? Sara Bryndís Þórsdóttir skrifar Skoðun Störf án staðsetningar - of hátt flækjustig eða rökrétt framþróun? Hildur Ösp Gylfadóttir,Áslaug Eir Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun „Glæpir“ Íslendinga Árni Davíðsson skrifar Skoðun Vörusvik Rafmenntar í nafni Kvikmyndaskóla Íslands og afleiðingar þeirra Böðvar Bjarki Pétursson,Friðrik Þór Friðriksson skrifar Skoðun Fleiri átök = verri útkoma í lestri? Birgir Hrafn Birgisson skrifar Skoðun Biðin sem (enn) veikir og tekur Guðlaugur Eyjólfsson skrifar Skoðun Stafrænt netöryggisbelti Hrannar Ásgrímsson skrifar Skoðun Hvert stefnir ráðherra? Aðalsteinn Árni Baldursson skrifar Skoðun Free tuition Colin Fisher skrifar Skoðun Þegar fólkið okkar langar að deyja Sigurborg Sveinsdóttir,Svava Arnardóttir skrifar Skoðun Why protest works Adam Daniel Fishwick skrifar Skoðun Í senn minning og ákvörðun um framtíð Elliði Vignisson skrifar Skoðun Reynslunni ríkari eftir fjárhagsleg áföll síðustu ára Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Ríkisstjórn lobbýistanna Jón Ferdínand Estherarson skrifar Sjá meira
Heiðar Guðjónsson hefur allt á hornum sér gagnvart Orkuveitunni og dótturfyrirtæki hennar Carbfix í grein hér á Vísi sem ber fyrirsögnina “Mengum meira”. Aðrir hafa hrakið sumt í grein Heiðars en víkja þarf að fleiru. Umhverfisrask og evrópsku kolaverin Heiðar segir að Coda Terminal verkefni Carbfix í Straumsvík muni valda “gríðarlegu umhverfisraski, til að Evrópa geti haldið áfram að brenna kolum [...] Og þá er ekki minnst á mengun ferskvatnsins.” Það er alrangt og grundvallarmisskilningur hjá Heiðari að tilgangur Coda Terminal sé að binda CO2 frá evrópskum kolaorkuverum. Helsti markaður Carbfix er CO2 sem myndast við aðra iðnaðarferla en bruna jarðefnaeldseytis, til að mynda framleiðslu á áli, stáli, sementi og í efnaiðnaði. Álver á Íslandi eru lýsandi dæmi um þetta. Þau keyra alfarið á grænni orku en losa samt mikið CO2. Hvernig má það vera? Jú, ástæðan er að losunin stafar ekki af eldsneytisbruna heldur framleiðsluaðferðinni, sem í þessu tilfelli er rafgreining. Á heimsvísu er hér um að ræða gífurlega mikla losun sem mannkynið mun að óbreyttu sitja uppi með jafnvel þótt öllu jarðefnaeldsneyti yrði útrýmt strax á morgun. Þetta er einmitt ein helsta ástæðan fyrir því að stórfelld föngun og geymsla (eða binding) CO2 í jörðu er algjörlega nauðsynleg til að vinna bug á loftslagsvánni; henni verður ekki afstýrt öðruvísi. Umhverfismatsskýrsla Coda Terminal liggur fyrir. Samkvæmt henni mun verkefnið hafa verulega jákvæð á loftslag, talsverð jákvæð áhrif á efnahag, óveruleg áhrif á flesta aðra matsþætti en nokkuð eða talsvert neikvæð áhrif á þrjá náttúrufarslega þætti. Þar ber einna hæst mögulegur niðurdráttur grunnvatnsborðs við Straumsvíkurtjarnir og mögulegar seltu- og/eða hitabreytingar í þeim. Af þeim sökum verður ráðist í ítarlega vöktun og mið tekið af niðurstöðum hennar við uppbyggingu verkefnisins, sem verður þrepaskipt yfir langt árabil og því hægt að lágmarka neikvæð áhrif eftir því sem verkefninu vindur fram. Sigrún Tómasdóttir vatnajarðfræðingur hjá Orkuveitunni hefur nýlega útskýrt í grein hér á Vísi að verkefnið mun ekki hafa nein áhrif á neysluvatnsból. Hún bendir líka á að önnur starfsemi sem er nú þegar á svæðinu kemur í veg fyrir að vatnið sem Carbfix hyggst nýta (sem rennur í stríðum straumi undir svæðinu beint til sjávar) geti komið til greina til neysluvatnsöflunar í framtíðinni. Carbfix-tæknin felur ekki í sér að setja í vatnið mengun heldur koldíoxíð, svipað og gert er með Soda Stream-tækjum og til að framleiða kolsýrða drykki sem fólk drekkur með bestu lyst. Gæluverkefni Heiðar kallar Carbfix “pólitískt gæluverkefni”. Því er rétt að rifja upp að rætur Carbfix liggja ekki í pólitík heldur í samstarfi vísindamanna hjá Columbia háskóla, háskólanum í Toulouse og Háskóla Íslands við Orkuveituna. Wally heitinn Broecker, einn virtasti jarðvísindamaður heims og sá sem öðrum fremur kynnti hugtakið “global warming” fyrir heimsbyggðinni, var einn helsti hvatamaður verkefnisins og fjallaði um það í fyrirlestri hér á landi snemma árs 2006. Hugtakið “gæluverkefni” vísar jafnan til þess að markmiðin eigi ekki að vera forgangsmál eða að leiðin að markmiðinu geti ekki gengið upp. Hvorugt gildir um Carbfix, nema kannski í huga þeirra sem telja að hlýnun jarðar sé ekki vandamál. Stórfelld geymsla (eða binding) á milljörðum tonna af CO2 í jörðu er algjörlega óhjákvæmileg til að ná loftslagsmarkmiðum heimsins samkvæmt öllum trúverðugustu heimildum, t.a.m. loftslagsnefnd Sameinuðu þjóðanna, IPCC. Og Carbfix aðferðin virkar; það sýna yfir 100 ritrýndar vísindagreinar, meira en 10 ára rekstur á Hellisheiði, og óháðar úttektir alþjóðlegra vottunaraðila. Orkuveitan lýtur vissulega pólitískri stjórn en föngun og binding á útblæstri jarðvarmavirkjana lýtur lóðbeint að kjarna starfseminnar. Það snýr ekki bara að CO2 heldur líka brennisteinsvetni, sem Carbfix hreinsar og bindur úr útblæstri virkjana með sömu aðferð, með mikilvægum ávinningi fyrir nærumhverfið. Þá skal nefnt að uppbygging Carbfix hefur að verulegu leyti verið fjármögnuð með styrkjum frá Evrópusambandinu, ekki síst þeim sjóðum sem fjármagnaðir eru með sölu losunarheimilda (sem eru eins konar mengunarskattar). Ekkert hefur komið úr ríkissjóði umfram almennar endurgreiðslur til rannsókna- og þróunarverkefna sem öllum nýsköpunarfyrirtækjum standa til boða. Orkuveitan mun ekki heldur bera fjárhagslegan hita og þunga af því að koma Carbfix-aðferðinni á milljónatonna skala heldur fyrst og fremst einkafjárfestar og sjóðir sem fjármagnaðir eru með tekjum frá þeim sem menga. Á sama tíma eru stjórnvöld í Bandaríkjunum og ýmsum nágrannalöndum okkar að verja stórkostlegum fjárhæðum af skattfé borgara sinna til að þróa og innleiða annars konar loftslagslausnir. Í mörgum tilvikum eru þær lausnir bæði dýrari og áhættumeiri en sú lausn sem Carbfix hefur nú þegar þróað og sannreynt. Það væri óskandi að öll svokölluð “pólitísk gæluverkefni” leiddu til hagkvæmra, öruggra og sannreyndra lausna við stærstu áskorunum mannkyns - og þeirra viðskiptatækifæra sem í slíkum lausnum felast. Fiskiverksmiðjurnar Heiðar nefnir að “rafmagnstengdar fiskiverksmiðjur” séu látnar brenna olíu og lætur að því liggja að ástæðan sé sú að Orkuveitan vilji fremur byggja upp Carbfix heldur en að framleiða meira rafmagn. Hið rétta er að fiskimjölsverksmiðjur kaupa ódýra skerðanlega raforku á afslætti. Eðli málsins samkvæmt getur það stundum komið fyrir að skerðanleg raforka sé skert. Þess vegna er hún ódýrari. Ástæður fyrir skerðingu geta verið ýmsar, svo sem náttúrulegar sveiflur í vatnsbúskap virkjana og flöskuhálsar í flutningsgetu rafmagns á milli landshluta. Að viðhalda miklu og stöðugu umframframboði af raforku til að koma í veg að nokkurn tíma geti komið til skerðinga, ekki einu sinni í slæmum vatnsárum, felur í sér mikla sóun á verðmætum. Skerðanlegir samningar við stórnotendur draga úr þeirri sóun og auka hagkvæmni. Ég leyfi mér að ganga út frá því að Heiðar styðji almennt séð að markaðslögmálin séu látin gilda. Því kæmi mér verulega á óvart ef hann mælti með pólitískum niðurgreiðslum til framleiðslu á raforku sem ekki borgar sig að framleiða á viðskiptalegum forsendum, en það er auðvitað sjónarmið út af fyrir sig. Samkvæmt mínum upplýsingum stendur fiskiverksmiðjunum til boða að kaupa forgangsorku sem ekki má skerða en þær hafa ekki viljað kaupa hana. Það hefur ekkert með Carbfix að gera. Að lokum Það er auðvitað rétt hjá Heiðari að Ísland stendur að mörgu leyti vel í loftslagsmálum vegna hreinnar raforku og hreinnar húshitunar. En það eru ekki rök fyrir því að gera lítið úr þróun á raunhæfum lausnum, sem ná m.a. til annarra losunarþátta, og úthrópa þau sem “gæluverkefni”. Sú heimóttarlega og þrönga hugsun er gölluð út frá mörgum sjónarhornum. Hún lokar augunum fyrir því að Ísland fær “frípassa” á kolefnisspor innfluttra neysluvara, sem er öll skuldfærð á framleiðslulöndin. Hún hafnar viðskiptatækifærum sem felast í að vera í fararbroddi lausna sem gífurleg þörf er fyrir á heimsvísu og nágrannalönd okkar og fleiri eru að keppast við að þróa. Hún er í mótsögn við mat vísindasamfélagsins á því hvers konar lausnir séu nauðsynlegar til að vinna bug á loftslagsvánni. Og hún er þannig öruggasta leiðin til að koma í veg fyrir að við mengum minna. Höfundur leiðir málefni opinberrar stefnumótunar um loftslagsmál hjá Carbfix.
Störf án staðsetningar - of hátt flækjustig eða rökrétt framþróun? Hildur Ösp Gylfadóttir,Áslaug Eir Hólmgeirsdóttir Skoðun
Skoðun Sparnaðartillögur á kostnað atvinnulausra Finnbjörn A Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Atvinnustefna þarf líka að fjalla um rótgrónar atvinnugreinar Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar
Skoðun Aðgerðaáætlun í menntamálum ekki markviss Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Hermína Gunnþórsdóttir skrifar
Skoðun Störf án staðsetningar - of hátt flækjustig eða rökrétt framþróun? Hildur Ösp Gylfadóttir,Áslaug Eir Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Vörusvik Rafmenntar í nafni Kvikmyndaskóla Íslands og afleiðingar þeirra Böðvar Bjarki Pétursson,Friðrik Þór Friðriksson skrifar
Störf án staðsetningar - of hátt flækjustig eða rökrétt framþróun? Hildur Ösp Gylfadóttir,Áslaug Eir Hólmgeirsdóttir Skoðun