Ógreindir víkingar Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir og Álfhildur Leifsdóttir skrifa 27. júní 2024 07:00 Getur verið að víkingarnir sem réðu hér öllu um þar síðustu aldamót hafi verið meira og minna ofvirkir? Að þeir hafi siglt yfir úfin höf vegna þess að þeir voru mögulega búnir að brenna allar brýr að baki sér eða fengu einfaldlega þessa frábæru hugmynd og létu vaða! Sá kraftur og þor sem landnámsfólk sýndi með því að rífa sig upp og fara út í óvissuna getur hafa verið birtingarmynd ofvirkni, af framkvæma fyrst og hugsa svo. Kannski eru Íslendingasögurnar okkar hetjusögur af fólki með ofvirkni, fólki sem var harðduglegt, eldklárt og útsjónarsamt þegar kom að því að bjarga sér og um leið svo þrjósk og þver að þau neituðu að gefast upp þegar kom að því að búa í harð- og strjábýlu landi. Mögulega hafa þessir eiginleikar sem við bæði lofum og löstum erfst og ýmist magnast eða dofnað í ættbogum svo öldum skiptir. Það gæti skýrt hvers vegna dágóður hópur Íslendingar er með ofvirkni, sem er truflun í boðefnakerfi heilans og að miklu leyti arfgengt. Talið er að 5-10% barna á Íslandi séu með ADHD eða um 4500 - 9000 börn af tæplega 90 þúsund börnum. Samkvæmt svari ráðherra heilbrigðismála eru um 8 þúsund börn og ungmenni 18 ára og yngri á lyfjum vegna ofvirkni. Hvers vegna er verið að fárast yfir lyfjanotkun þegar tölur sýna að það er í takt við þann fjölda sem áætlað er að sé með ofvirkni? Umræða ráðamanna á opinberum vettvangi er búin að stórskaða ímynd málaflokksins. Fordómar í samfélaginu einkennast af vanþekkingu og ýta undir frekari vanmátt þeirra sem eru með ofvirkni. Slíkir fordómar eru upplýstri þjóð til skammar. Að tjá sig um eitthvað sem viðkomandi hefur hvorki upplifað né reynt á eigin skinni og án þekkingar á fræðum eða faglegri hlið málaflokksins er það einnig. Lágmarks krafan hlýtur alltaf að vera sú að ráðamenn kynni sér málið til hlítar og fá til samtalsins þau sem kljást við einkenni og afleiðingar ofvirkni alla daga. Það er auðvelt fyrir þau sem ekki eru ofvirk sjálf að falla í gryfju fordæmingar, efast og trúa ekki á þær aðferðir sem taldar eru áhrifaríkar. Lyf er ekki endilega eina leiðin þó þau hjálpi mörgum, margt annað getur hjálpað börnum og ungmennum með ofvirkni. Skipulag skiptir miklu máli, að hafa góða greiningu til að styðjast við í leik-, grunn- og framhaldsskóla og fá stoðþjónustu við hæfi. Hollt mataræði og hreyfing eru mikilvæg atriði, en eitt áhyggjuefni er einmitt að aðeins 38% nemenda í 6.-10. bekk taka þátt í tómstundum samkvæmt umboðsmanni barna, en hreyfing getur verið eitt af lykilatriðum þess að takast á við ofvirkni. Ef þetta allt er til staðar, sem og gott samstarf heimilis og skóla og jafnvel lyfjagjöf getur barn og ungmenni með ofvirkni átt dásamlegt og innihaldsríkt líf. Börn og ungmenni með ofvirkni eru nefnilega ekki sjaldgæf, skrítin, óalandi eða óferjandi. Þau eru stór hópur allskonar barna og ungmenna með fjölbreytta hæfileika og áhugamál sem vilja einfaldlega tilheyra og fá svigrúm og tækifæri til að vera viðurkennd eins og þau eru. Að samfélagið gefi sér tíma til að fræðast og taka tilliti til þeirra þarfa. Að býsnast yfir fjölda greininga hjálpar engum. Samfélagið og skólakerfið er stöðugt að reyna að koma til móts við þennan hóp en miklu betur má ef duga skal. Hraði samfélagins og uppbygging þess, mikil kyrrseta, óhollara mataræði og mikið áreiti bæði félagslegra samskipta og miðla, krefst þess að hugað sé enn frekar að þessum hópi barna svo þau þroskist og dafni í takt við eigin þarfir. Kannski erum við upplýstari um það í dag að lyf geta gert gagn og hjálpað til við að afrugla taugakerfi sem eru komin að eða yfir þolmörk. Að lyf geti hjálpað til á meðan verið er að ná jafnvægi og koma lífinu í einhvern takt eða þurfi að vera til staðar ævilangt allt eftir þörfum hvers og eins. Það ræður enginn því hvernig taugakerfi viðkomandi er samansett en að gagnrýna aðferðir og lyf sem gera ofvirkum kleift að lifa lífi sínu með meiri reisn, sjálfstrausti og sjálfstjórn er vanhugsað. Það sem einkennir einstaklinga með ofvirkni er oft frumkvæði, áræðni til að prófa nýja hluti og þor til að taka áhættu. Kraftur, mælska, listfengni, þrauseigja og forvitni ásamt hraðri og skapandi hugsun, innsæi og ímyndunarafli eru líka einkenni ofvirkni sem auðga og dýpka þekkingu og lausnaleit. Ofvirkni getur nefnilega verið ofurkrafturinn sem þarf til að ná langt og framkvæma án hiks og hugmyndirnar geta orðið svo ótal margar. Þegar kemur að því að virkja þær þarf viðkomandi oft stuðning og þar þarf að huga að styrkleikum og áhugamálum, samskiptum og félagslegri stöðu. Góð og raunsæ sjálfsmynd er forsenda velgengni í lífinu og lykilatriði allra er að fá tækifæri til að upplifa sigra í daglegu lífi. Skammir og neikvætt viðmót brýtur sjálfsmyndina niður og eykur hættu á kvíða og depurð sem einmitt hrjáir of mörg börn í dag. Verum góðar fyrirmyndir, fræðumst og tökum tillit til fjölbreyttra þarfa og verum þannig hluti af styðjandi samfélagi fyrir öll börn. Börn með ofvirkni augða og hressa, bæta og kæta, fái þau styðjandi umhverfi og viðurkenningu á því að þau eru frábær einmitt eins og þau eru. Búum svo um hnútana að þegar fullorðinsárin taka við og fólk með ofurkrafta fer út í lífið liti það heiminn fjölbreyttum litum, fullt sjálfstrausts og með sterka sjálfsmynd. Því eins og segir í áherslum okkar Vinstri grænna; tækifæri framtíðar byggjast á að við öll getum ræktað hæfileika okkar, ekki má líða mismunun á fólki og síðast en ekki síst er það hlutverk opinberrar þjónustu, mennta- og velferðarkerfis að stuðla að jöfnuði og félagslegu réttlæti fyrir alla íbúa þessa lands. ADHD samtökin halda úti blómlegri starfsemi þar sem öll geta sótt sér fræðslu og ráðgjöf er varðar hið fjölbreytta róf ofvirkni/ADHD og margvíslegar birtingarmyndir þess. Við mælum eindregið með að kynna sér einkenni, úrræði og námskeið fyrir börn og annað fólk með ofvirkni á heimasíðu samtakanna. Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir, leik- og grunnskólakennari, oddviti VG í Suðurkjördæmi og stjórnarkona í VG. Álfhildur Leifsdóttir, grunnskólakennari, oddviti VG og óháðra í Skagafirði og formaður sveitarstjórnarráðs VG. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Álfhildur Leifsdóttir ADHD Skóla- og menntamál Mest lesið „Eruð þið sammála lausagöngu katta?“ Sighvatur Björgvinsson Skoðun Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman Skoðun Tökum samtalið Gunnþór Ingvason Skoðun Þegar illfygli leiðir stórmennskubrjálæðing Ole Anton Bieltvedt Skoðun „Skömmin þín“ Jokka G. Birnudóttir Skoðun Hverjir borga leikskólann í Kópavogi? Örn Arnarson Skoðun Réttlæti fyrir þjóðina, framfarir fyrir landsbyggðina Guðmundur Ari Sigurjónson Skoðun Tölvupóstar fjórðu iðnbyltingarinnar Sigurjón Njarðarson Skoðun Stuðningur við nýsköpun í menntun: Leið að betra mati Bogi Ragnarsson Skoðun Afruglari Þórður Björn Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Björgun hvala og orðræðan sem máli skiptir Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Á flandri í klandri Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Átak til að stytta biðlista barna eftir sérfræðiaðstoð Helga Þórðardóttir skrifar Skoðun Hverjir borga leikskólann í Kópavogi? Örn Arnarson skrifar Skoðun Tölvupóstar fjórðu iðnbyltingarinnar Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun „Skömmin þín“ Jokka G. Birnudóttir skrifar Skoðun Tökum samtalið Gunnþór Ingvason skrifar Skoðun „Eruð þið sammála lausagöngu katta?“ Sighvatur Björgvinsson skrifar Skoðun Réttlæti fyrir þjóðina, framfarir fyrir landsbyggðina Guðmundur Ari Sigurjónson skrifar Skoðun Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman skrifar Skoðun Stuðningur við nýsköpun í menntun: Leið að betra mati Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Þegar illfygli leiðir stórmennskubrjálæðing Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Afruglari Þórður Björn Sigurðsson skrifar Skoðun Þjóðkirkja á réttri leið Þórður Guðmundsson skrifar Skoðun Staðreyndir um einfaldara regluverk Guðlaugur Þór Þórðarson skrifar Skoðun Við þurfum hagkvæmu virkjunarkostina Gunnar Guðni Tómasson skrifar Skoðun Falin tækifæri til náms Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í námi: 5 lykilskref fyrir öryggi nemenda Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson skrifar Skoðun „Jákvæð viðbrögð“ um veiðigjaldið? Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Skattgreiðendur látnir borga brúsann Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Nokkur orð um Kúbudeiluna og viðskiptabannið Gylfi Páll Hersir skrifar Skoðun Ráðherrar með reiknivél og leyndarhyggju Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Gróf misbeiting illa fengins valds Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) grein 2 Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Pólítískt hugrekki Unnur Hrefna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Vísir að lægri orkureikningi Einar Vilmarsson skrifar Skoðun Frábær fundur, frábært framtak, vanvirk stjórnsýsla, meðvirk stjórnvöld Ögmundur Jónasson skrifar Sjá meira
Getur verið að víkingarnir sem réðu hér öllu um þar síðustu aldamót hafi verið meira og minna ofvirkir? Að þeir hafi siglt yfir úfin höf vegna þess að þeir voru mögulega búnir að brenna allar brýr að baki sér eða fengu einfaldlega þessa frábæru hugmynd og létu vaða! Sá kraftur og þor sem landnámsfólk sýndi með því að rífa sig upp og fara út í óvissuna getur hafa verið birtingarmynd ofvirkni, af framkvæma fyrst og hugsa svo. Kannski eru Íslendingasögurnar okkar hetjusögur af fólki með ofvirkni, fólki sem var harðduglegt, eldklárt og útsjónarsamt þegar kom að því að bjarga sér og um leið svo þrjósk og þver að þau neituðu að gefast upp þegar kom að því að búa í harð- og strjábýlu landi. Mögulega hafa þessir eiginleikar sem við bæði lofum og löstum erfst og ýmist magnast eða dofnað í ættbogum svo öldum skiptir. Það gæti skýrt hvers vegna dágóður hópur Íslendingar er með ofvirkni, sem er truflun í boðefnakerfi heilans og að miklu leyti arfgengt. Talið er að 5-10% barna á Íslandi séu með ADHD eða um 4500 - 9000 börn af tæplega 90 þúsund börnum. Samkvæmt svari ráðherra heilbrigðismála eru um 8 þúsund börn og ungmenni 18 ára og yngri á lyfjum vegna ofvirkni. Hvers vegna er verið að fárast yfir lyfjanotkun þegar tölur sýna að það er í takt við þann fjölda sem áætlað er að sé með ofvirkni? Umræða ráðamanna á opinberum vettvangi er búin að stórskaða ímynd málaflokksins. Fordómar í samfélaginu einkennast af vanþekkingu og ýta undir frekari vanmátt þeirra sem eru með ofvirkni. Slíkir fordómar eru upplýstri þjóð til skammar. Að tjá sig um eitthvað sem viðkomandi hefur hvorki upplifað né reynt á eigin skinni og án þekkingar á fræðum eða faglegri hlið málaflokksins er það einnig. Lágmarks krafan hlýtur alltaf að vera sú að ráðamenn kynni sér málið til hlítar og fá til samtalsins þau sem kljást við einkenni og afleiðingar ofvirkni alla daga. Það er auðvelt fyrir þau sem ekki eru ofvirk sjálf að falla í gryfju fordæmingar, efast og trúa ekki á þær aðferðir sem taldar eru áhrifaríkar. Lyf er ekki endilega eina leiðin þó þau hjálpi mörgum, margt annað getur hjálpað börnum og ungmennum með ofvirkni. Skipulag skiptir miklu máli, að hafa góða greiningu til að styðjast við í leik-, grunn- og framhaldsskóla og fá stoðþjónustu við hæfi. Hollt mataræði og hreyfing eru mikilvæg atriði, en eitt áhyggjuefni er einmitt að aðeins 38% nemenda í 6.-10. bekk taka þátt í tómstundum samkvæmt umboðsmanni barna, en hreyfing getur verið eitt af lykilatriðum þess að takast á við ofvirkni. Ef þetta allt er til staðar, sem og gott samstarf heimilis og skóla og jafnvel lyfjagjöf getur barn og ungmenni með ofvirkni átt dásamlegt og innihaldsríkt líf. Börn og ungmenni með ofvirkni eru nefnilega ekki sjaldgæf, skrítin, óalandi eða óferjandi. Þau eru stór hópur allskonar barna og ungmenna með fjölbreytta hæfileika og áhugamál sem vilja einfaldlega tilheyra og fá svigrúm og tækifæri til að vera viðurkennd eins og þau eru. Að samfélagið gefi sér tíma til að fræðast og taka tilliti til þeirra þarfa. Að býsnast yfir fjölda greininga hjálpar engum. Samfélagið og skólakerfið er stöðugt að reyna að koma til móts við þennan hóp en miklu betur má ef duga skal. Hraði samfélagins og uppbygging þess, mikil kyrrseta, óhollara mataræði og mikið áreiti bæði félagslegra samskipta og miðla, krefst þess að hugað sé enn frekar að þessum hópi barna svo þau þroskist og dafni í takt við eigin þarfir. Kannski erum við upplýstari um það í dag að lyf geta gert gagn og hjálpað til við að afrugla taugakerfi sem eru komin að eða yfir þolmörk. Að lyf geti hjálpað til á meðan verið er að ná jafnvægi og koma lífinu í einhvern takt eða þurfi að vera til staðar ævilangt allt eftir þörfum hvers og eins. Það ræður enginn því hvernig taugakerfi viðkomandi er samansett en að gagnrýna aðferðir og lyf sem gera ofvirkum kleift að lifa lífi sínu með meiri reisn, sjálfstrausti og sjálfstjórn er vanhugsað. Það sem einkennir einstaklinga með ofvirkni er oft frumkvæði, áræðni til að prófa nýja hluti og þor til að taka áhættu. Kraftur, mælska, listfengni, þrauseigja og forvitni ásamt hraðri og skapandi hugsun, innsæi og ímyndunarafli eru líka einkenni ofvirkni sem auðga og dýpka þekkingu og lausnaleit. Ofvirkni getur nefnilega verið ofurkrafturinn sem þarf til að ná langt og framkvæma án hiks og hugmyndirnar geta orðið svo ótal margar. Þegar kemur að því að virkja þær þarf viðkomandi oft stuðning og þar þarf að huga að styrkleikum og áhugamálum, samskiptum og félagslegri stöðu. Góð og raunsæ sjálfsmynd er forsenda velgengni í lífinu og lykilatriði allra er að fá tækifæri til að upplifa sigra í daglegu lífi. Skammir og neikvætt viðmót brýtur sjálfsmyndina niður og eykur hættu á kvíða og depurð sem einmitt hrjáir of mörg börn í dag. Verum góðar fyrirmyndir, fræðumst og tökum tillit til fjölbreyttra þarfa og verum þannig hluti af styðjandi samfélagi fyrir öll börn. Börn með ofvirkni augða og hressa, bæta og kæta, fái þau styðjandi umhverfi og viðurkenningu á því að þau eru frábær einmitt eins og þau eru. Búum svo um hnútana að þegar fullorðinsárin taka við og fólk með ofurkrafta fer út í lífið liti það heiminn fjölbreyttum litum, fullt sjálfstrausts og með sterka sjálfsmynd. Því eins og segir í áherslum okkar Vinstri grænna; tækifæri framtíðar byggjast á að við öll getum ræktað hæfileika okkar, ekki má líða mismunun á fólki og síðast en ekki síst er það hlutverk opinberrar þjónustu, mennta- og velferðarkerfis að stuðla að jöfnuði og félagslegu réttlæti fyrir alla íbúa þessa lands. ADHD samtökin halda úti blómlegri starfsemi þar sem öll geta sótt sér fræðslu og ráðgjöf er varðar hið fjölbreytta róf ofvirkni/ADHD og margvíslegar birtingarmyndir þess. Við mælum eindregið með að kynna sér einkenni, úrræði og námskeið fyrir börn og annað fólk með ofvirkni á heimasíðu samtakanna. Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir, leik- og grunnskólakennari, oddviti VG í Suðurkjördæmi og stjórnarkona í VG. Álfhildur Leifsdóttir, grunnskólakennari, oddviti VG og óháðra í Skagafirði og formaður sveitarstjórnarráðs VG.
Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman Skoðun
Skoðun Björgun hvala og orðræðan sem máli skiptir Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson skrifar
Skoðun Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman skrifar
Skoðun Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson skrifar
Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Frábær fundur, frábært framtak, vanvirk stjórnsýsla, meðvirk stjórnvöld Ögmundur Jónasson skrifar
Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman Skoðun