Fjölbreytni er ofmetin Pawel Bartoszek skrifar 31. janúar 2024 11:00 Víða í skipulagi nýrra hverfa er sett fram krafa um fjölbreytni. Hún birtist helst í tvennu: Í fyrsta lagi í kröfu um að útlit húsa sé ekki einsleitt heldur brotið upp með einhverjum hætti. Í öðru lagi í kröfu um að ólíkir arkitektar komi að hönnun ólíkra reita. Hvort tveggja má til dæmis finna í skipulagi Hlíðarenda sem og skipulagi Nýja-Skerjafjarðar. Eins og allar kröfur sem við setjum þá kostar þetta auðvitað. Hönnuðurinn sem hannar húsið getur ekki haft hæðirnar eða stigagangana of líka og þarf að hanna nýtt í hvert skipti. Verktakinn sem kaupir lóðina til að byggja getur ekki keypt teikningarnar af sama arkitekt og teiknaði húsið við hliðina á af því að… arkitektarnir þurfa að vera ólíkir. Væntanlega byggist hugmyndin um fjölbreytni á þeirri nálgun að fyrst fólk sé ólíkt þá ættu húsin og íbúðirnar sem það býr í að vera það líka. En við höfum hingað til ekki þurft að þvinga aðra markaði í sömu átt. Það eru ekki settar reglur um að bílafloti landsmanna skuli vera svona og svona fjölbreyttur þegar kemur að tegundum og litavali. Hann er það án slíkra inngripa. Var Norðurmýrin skipulagsslys? Til að skjóta fólki skelk í bringu sýna úrbanískar greinar stundum myndir af nýbyggðum hverfum frá Bandaríkjunum eða Asíu þar öllu einbýlishúsin eða blokkirnar eru meira og minna eins. En það auðvelt að leika þann leik. Ef við skoðum þessa mynd af Norðurmýrinni og Hlíðunum frá því um miðja seinustu öll þá má greina svipaða einsleitni. Sigurhans E. Vignir. Ljósmyndasafn Reykjavíkur Norðurmýrin nýbyggð er þannig eins og fullkomið dæmi um það sem nútíma-skipulagstískan er að reyna að hindra. Byggðin er einsleit. Einn maður, Einar Sveinsson, kemur bæði að því að teikna hverfið og flest húsin í því. Sama á við í Hlíðunum þar sem heilu húsaraðirnar eru smíðaðar eftir sömu teikningum frá Guðjóni Samúelssyni og nokkrum öðrum. Það er samt ekki þannig að Hlíðarnar eða Norðurmýrin séu hverfi sem fólk forðast. Því fer fjarri. Eða að samsetning íbúanna í húsunum sé einsleit þótt húsin sjálf séu það. Dæmigert hús í Hlíðunum getur hæglega hýst eftirfarandi íbúa: a) ungt fólk í kjallara, b) kjarnafjölskyldu á jarðhæð, c) ráðsett hjón á efri hæð og d) nýfráskilinn skrifstofumann í risinu. Þetta er sú fjölbreytni sem telur. Að húsin séu öll eins og teiknuð af sömu körlunum, skiptir minna máli. Síðan er hús líka svolítið eins og nýfædd börn. Við erum öll svipuð á fæðingardeildinni en síðan breytumst við þegar á líður, sum okkar stækka meira en önnur, sum okkar fara vel með sig, önnur ekki. Við verðum öll fjölbreytt með tíma. Ef við færum okkur út fyrir landsteinana þá getum skoðað staði eins og Barcelona þar sem „einsleitnin” hefur náð hámarki. Richard Sennett Þetta er auðvitað mjög einsleitt allt saman. Andspænis þessum gætum við skoðað einbýlishúsahverfi þar sem hver íbúi byggir hús eftir eigin höfði. Útlitslega verða slík hverfi ekki einsleit en ef allir íbúar eru á svipuðum aldri, með svipaðar tekjur, ef fólk getur ekki stækkað eða minnkað við sig innan hverfis og barnafjöldi í hverfinu sveiflast vegna þessa þá er það mikið meira vandamál heldur en það að húsin líti svipað út. Slökum á kröfunni um fjölbreytni í hönnun Mikilvægt er að halda dampi í uppbyggingu húsnæðis. Það er eðlilegt að rýna stöðugt hvaða kröfur eru lagðar á húsbyggjendur og í hvaða tilgangi. Ég er ekki sammála þeim sem telja að einfaldasta leiðin sé leggja til hliðar öll markmið varðandi þéttingu byggðar og teppaleggja allar heiðar og tún í jaðri byggðar með nýjum hverfum. Það kallar líka á mikinn kostnað vegna uppbyggingar vega og annarra innviða. Hins vegar ætti að slaka á sumum kröfum um fjölbreytni í hönnun á uppbyggingarreitum. Ef hús er vel hannað er bæði ódýrt og skynsamlegt að afrita hönnunina, og byggja fleiri vel hönnuð hús. Aðalatriðið er að göturýmið sé öruggt og gott, í mannlegum skala og að sá sem ferðist um hverfið á tveimur jafnfljótum hafi eitthvað nýtt að upplifa með reglulegu millibili. Fjölbreytni í húsahönnun getur verið rétta leiðin til þess, en þannig er það ekki alltaf. Höfundur er varaborgarfulltrúi Viðreisnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Pawel Bartoszek Viðreisn Reykjavík Mest lesið Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson Skoðun Skoðun Skoðun Skuggahliðar á þéttingu byggðar Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar Skoðun Jöfn skipting skulda og eigna í sambúð Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Samstaða - afl sem breytir samfélaginu Heiða Björg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ólögleg veðmálastarfsemi á Íslandi Hákon Skúlason skrifar Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Pyrrosar sigur Helgi Tómasson skrifar Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson skrifar Skoðun Allt fyrir Brussel og Nató, hitt reddast einhvern veginn Davíð Bergmann skrifar Skoðun Forljót grá hús Hjalti Andrason skrifar Skoðun Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson skrifar Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki mamman í hópnum - leiðtoginn í hópnum Katrín Ásta Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rannsóknarnefnd styrjalda Gunnar Einarsson skrifar Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Sjá meira
Víða í skipulagi nýrra hverfa er sett fram krafa um fjölbreytni. Hún birtist helst í tvennu: Í fyrsta lagi í kröfu um að útlit húsa sé ekki einsleitt heldur brotið upp með einhverjum hætti. Í öðru lagi í kröfu um að ólíkir arkitektar komi að hönnun ólíkra reita. Hvort tveggja má til dæmis finna í skipulagi Hlíðarenda sem og skipulagi Nýja-Skerjafjarðar. Eins og allar kröfur sem við setjum þá kostar þetta auðvitað. Hönnuðurinn sem hannar húsið getur ekki haft hæðirnar eða stigagangana of líka og þarf að hanna nýtt í hvert skipti. Verktakinn sem kaupir lóðina til að byggja getur ekki keypt teikningarnar af sama arkitekt og teiknaði húsið við hliðina á af því að… arkitektarnir þurfa að vera ólíkir. Væntanlega byggist hugmyndin um fjölbreytni á þeirri nálgun að fyrst fólk sé ólíkt þá ættu húsin og íbúðirnar sem það býr í að vera það líka. En við höfum hingað til ekki þurft að þvinga aðra markaði í sömu átt. Það eru ekki settar reglur um að bílafloti landsmanna skuli vera svona og svona fjölbreyttur þegar kemur að tegundum og litavali. Hann er það án slíkra inngripa. Var Norðurmýrin skipulagsslys? Til að skjóta fólki skelk í bringu sýna úrbanískar greinar stundum myndir af nýbyggðum hverfum frá Bandaríkjunum eða Asíu þar öllu einbýlishúsin eða blokkirnar eru meira og minna eins. En það auðvelt að leika þann leik. Ef við skoðum þessa mynd af Norðurmýrinni og Hlíðunum frá því um miðja seinustu öll þá má greina svipaða einsleitni. Sigurhans E. Vignir. Ljósmyndasafn Reykjavíkur Norðurmýrin nýbyggð er þannig eins og fullkomið dæmi um það sem nútíma-skipulagstískan er að reyna að hindra. Byggðin er einsleit. Einn maður, Einar Sveinsson, kemur bæði að því að teikna hverfið og flest húsin í því. Sama á við í Hlíðunum þar sem heilu húsaraðirnar eru smíðaðar eftir sömu teikningum frá Guðjóni Samúelssyni og nokkrum öðrum. Það er samt ekki þannig að Hlíðarnar eða Norðurmýrin séu hverfi sem fólk forðast. Því fer fjarri. Eða að samsetning íbúanna í húsunum sé einsleit þótt húsin sjálf séu það. Dæmigert hús í Hlíðunum getur hæglega hýst eftirfarandi íbúa: a) ungt fólk í kjallara, b) kjarnafjölskyldu á jarðhæð, c) ráðsett hjón á efri hæð og d) nýfráskilinn skrifstofumann í risinu. Þetta er sú fjölbreytni sem telur. Að húsin séu öll eins og teiknuð af sömu körlunum, skiptir minna máli. Síðan er hús líka svolítið eins og nýfædd börn. Við erum öll svipuð á fæðingardeildinni en síðan breytumst við þegar á líður, sum okkar stækka meira en önnur, sum okkar fara vel með sig, önnur ekki. Við verðum öll fjölbreytt með tíma. Ef við færum okkur út fyrir landsteinana þá getum skoðað staði eins og Barcelona þar sem „einsleitnin” hefur náð hámarki. Richard Sennett Þetta er auðvitað mjög einsleitt allt saman. Andspænis þessum gætum við skoðað einbýlishúsahverfi þar sem hver íbúi byggir hús eftir eigin höfði. Útlitslega verða slík hverfi ekki einsleit en ef allir íbúar eru á svipuðum aldri, með svipaðar tekjur, ef fólk getur ekki stækkað eða minnkað við sig innan hverfis og barnafjöldi í hverfinu sveiflast vegna þessa þá er það mikið meira vandamál heldur en það að húsin líti svipað út. Slökum á kröfunni um fjölbreytni í hönnun Mikilvægt er að halda dampi í uppbyggingu húsnæðis. Það er eðlilegt að rýna stöðugt hvaða kröfur eru lagðar á húsbyggjendur og í hvaða tilgangi. Ég er ekki sammála þeim sem telja að einfaldasta leiðin sé leggja til hliðar öll markmið varðandi þéttingu byggðar og teppaleggja allar heiðar og tún í jaðri byggðar með nýjum hverfum. Það kallar líka á mikinn kostnað vegna uppbyggingar vega og annarra innviða. Hins vegar ætti að slaka á sumum kröfum um fjölbreytni í hönnun á uppbyggingarreitum. Ef hús er vel hannað er bæði ódýrt og skynsamlegt að afrita hönnunina, og byggja fleiri vel hönnuð hús. Aðalatriðið er að göturýmið sé öruggt og gott, í mannlegum skala og að sá sem ferðist um hverfið á tveimur jafnfljótum hafi eitthvað nýtt að upplifa með reglulegu millibili. Fjölbreytni í húsahönnun getur verið rétta leiðin til þess, en þannig er það ekki alltaf. Höfundur er varaborgarfulltrúi Viðreisnar.
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun
Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar
Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar
Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar
Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar
Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun