Nýtum betur og njótum verðmætanna Ívar Kristinn Jasonarson skrifar 11. nóvember 2023 12:01 Ef metnaðarfull markmið stjórnvalda í loftslagsmálum eiga að nást er mikilvægt að auka hringrás auðlinda hér á landi. Sjálfbær nýting auðlinda verður sífellt mikilvægari. Hringrásarhagkerfið byggir á að lágmarka auðlindanotkun eins og kostur er og viðhalda verðmætum þeirra auðlinda sem eru teknar í notkun eins lengi og mögulegt er. Hringrásarhlutfall Íslands var metið í fyrsta sinn í nýlegri greiningu sem Guðmundur Steingrímsson vann í samvinnu við sjálfbærniteymi KPMG á Íslandi. Hringrásarhlutfall er mælikvarði á hversu mikið af því efni sem notað er hérlendis er endurnýtt innan hagkerfisins með einum eða öðrum hætti. Niðurstöður greiningarinnar sýna að þetta hlutfall er aðeins 8,5% hérlendis. Þetta þýðir að 91,5% af efninu er ekki nýtt aftur innan hagkerfisins. Við Íslendingar lifum í miklu neyslusamfélagi en hér jafngildir efnisfótspor á hvern íbúa þreföldu heimsmeðaltali. Helmingur þessarar neyslu er jarðefnaeldsneyti í ýmsu formi. Við notum bensín og olíu m.a. til að knýja samgöngur á landi, lofti og láði. Jarðefnaeldnseyti er einnig notað til að framleiða ýmsar vörur sem við neytum hér. Þótt jarðefnaeldsneytið sé svo hátt hlutfall verður líka að hafa í huga að við búum betur en margar þjóðir, með vinnslu okkar á raforku úr endurnýjanlegum orkugjöfum. Fast á hæla jarðefnaeldsneytis koma svo efnasambönd utan málma, aðallega innlent grjót, sandur og möl en einnig innflutt sement og önnur byggingarefni. Einblínt á níu prósent Um helmingur þeirra efna sem notuð eru hérlendis enda í mannvirkjum um ókomin ár, um 31% efnanna fer úr hagkerfinu í formi útblásturs og 11% í formi skólps. Athygli vekur að um 9% endar sem sorp og þar af einungis um 1% sem heimilissorp. Þó hefur mestu púðri í átt að aukinni hringrás hér á landi verið eytt í aðgerðir sem tengjast endurvinnslu sorps. Sú staðreynd kristallast í stefnu stjórnvalda og nýjum hringrásarlögum sem tóku gildi nú í upphafi árs. Endurvinnsla sorps er að sjálfsögðu mikilvæg aðgerð en til að stuðla að uppbyggingu hringrásarhagkerfis hér á landi er nauðsynlegt að horfa víðar. Niðurstöður greiningar Guðmundar sýna nefnilega að til að stuðla að frekari hringrás auðlinda hér á landi er ekki síður mikilvægt að huga að orkukerfinu og mannvirkjageiranum. Þar spilar Landsvirkjun, orkufyrirtæki þjóðarinnar, lykilhlutverk bæði sem stærsti raforkuframleiðandinn og sem það fyrirtæki sem ræðst í stærstu framkvæmdir á landinu. Landsvirkjun vinnur raforku einungis úr endurnýjanlegum auðlindum auk þess sem okkar vara er eðli málsins samkvæmt umbúðalaus og veldur ekki losun við notkun. Þá dregur aukin raforkuvinnsla úr þörf á notkun jarðefnaeldsneytis sem er óendurnýjanleg auðlind. Starfsemi Landsvirkjunar fellur því einstaklega vel að hringrásarhagkerfinu. Græn orka ýti grárri burt Með því að auka vinnslu á raforku úr endurnýjanlegum auðlindum verðum við ekki eins háð jarðefnaeldsneyti og nú er. Við þurfum að virkja til þessara orkuskipta. Við hjá Landsvirkjun erum með verkefni á teikniborðinu sem vonandi skila nýrri orku á næstu árum. Við styðjum líka við orkuskipti innanlands með öðrum hætti, m.a. með þróun rafeldsneytisframleiðslu og í gegnum staðbundnu samstarfsverkefnin Bláma á Vestfjörðum, Eim á Norðurlandi, Orkídeu á Suðurlandi og Eygló á Austurlandi sem öll vinna að orkutengdri nýsköpun og aukinni hringrás auðlinda. Mikið af byggingarefnum þarf í byggingu nýrra aflstöðva og mikilvægt að huga vel að hönnun og efnisvali. Vistferilsgreiningar á núverandi aflstöðvum okkar sýna að stærsti hluti efnisspors þeirra er stál, steypa og jarðefni, auk þess jarðefnaeldsneytis sem notað var á framkvæmdatíma. Við leggjum því sérstaka áherslu á að lágmarka áhrif þessara þátta við hönnun og byggingu nýrra virkjana. Við notum innra kolefnisverð við ákvarðanatöku í hönnun og útboðum nýrra virkjana og leggjum áherslu á vistvæna kosti við efnisval. Viðhald er verðmæti Það er ekki síður mikilvægt að hámarka líftíma þeirra aflstöðva sem nú þegar hafa verið teknar í notkun til að halda virði þeirra auðlinda sem í þær fóru sem lengst í hagkerfinu. Þess vegna leggjum við okkur fram við að sinna viðhaldi þeirra eins vel og kostur er. Gott dæmi um það er elsta aflsstöðin, Ljósafossstöð, sem er enn í fullu fjöri 86 ára gömul. Orkufyrirtæki þjóðarinnar mun halda áfram að leggja sitt af mörkum til að styðja við hringrásarhagkerfið á Íslandi, m.a. með því að auka öflun endurnýjanlegrar orku, styðja við orkuskipti og orkutengda nýsköpun og stuðla að vistvænni mannvirkjagerð. Ívar Kristinn er sérfræðingur á deild loftslags og grænna lausna hjá Landsvirkjun. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Umhverfismál Landsvirkjun Loftslagsmál Mest lesið Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun Skoðun Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Sjá meira
Ef metnaðarfull markmið stjórnvalda í loftslagsmálum eiga að nást er mikilvægt að auka hringrás auðlinda hér á landi. Sjálfbær nýting auðlinda verður sífellt mikilvægari. Hringrásarhagkerfið byggir á að lágmarka auðlindanotkun eins og kostur er og viðhalda verðmætum þeirra auðlinda sem eru teknar í notkun eins lengi og mögulegt er. Hringrásarhlutfall Íslands var metið í fyrsta sinn í nýlegri greiningu sem Guðmundur Steingrímsson vann í samvinnu við sjálfbærniteymi KPMG á Íslandi. Hringrásarhlutfall er mælikvarði á hversu mikið af því efni sem notað er hérlendis er endurnýtt innan hagkerfisins með einum eða öðrum hætti. Niðurstöður greiningarinnar sýna að þetta hlutfall er aðeins 8,5% hérlendis. Þetta þýðir að 91,5% af efninu er ekki nýtt aftur innan hagkerfisins. Við Íslendingar lifum í miklu neyslusamfélagi en hér jafngildir efnisfótspor á hvern íbúa þreföldu heimsmeðaltali. Helmingur þessarar neyslu er jarðefnaeldsneyti í ýmsu formi. Við notum bensín og olíu m.a. til að knýja samgöngur á landi, lofti og láði. Jarðefnaeldnseyti er einnig notað til að framleiða ýmsar vörur sem við neytum hér. Þótt jarðefnaeldsneytið sé svo hátt hlutfall verður líka að hafa í huga að við búum betur en margar þjóðir, með vinnslu okkar á raforku úr endurnýjanlegum orkugjöfum. Fast á hæla jarðefnaeldsneytis koma svo efnasambönd utan málma, aðallega innlent grjót, sandur og möl en einnig innflutt sement og önnur byggingarefni. Einblínt á níu prósent Um helmingur þeirra efna sem notuð eru hérlendis enda í mannvirkjum um ókomin ár, um 31% efnanna fer úr hagkerfinu í formi útblásturs og 11% í formi skólps. Athygli vekur að um 9% endar sem sorp og þar af einungis um 1% sem heimilissorp. Þó hefur mestu púðri í átt að aukinni hringrás hér á landi verið eytt í aðgerðir sem tengjast endurvinnslu sorps. Sú staðreynd kristallast í stefnu stjórnvalda og nýjum hringrásarlögum sem tóku gildi nú í upphafi árs. Endurvinnsla sorps er að sjálfsögðu mikilvæg aðgerð en til að stuðla að uppbyggingu hringrásarhagkerfis hér á landi er nauðsynlegt að horfa víðar. Niðurstöður greiningar Guðmundar sýna nefnilega að til að stuðla að frekari hringrás auðlinda hér á landi er ekki síður mikilvægt að huga að orkukerfinu og mannvirkjageiranum. Þar spilar Landsvirkjun, orkufyrirtæki þjóðarinnar, lykilhlutverk bæði sem stærsti raforkuframleiðandinn og sem það fyrirtæki sem ræðst í stærstu framkvæmdir á landinu. Landsvirkjun vinnur raforku einungis úr endurnýjanlegum auðlindum auk þess sem okkar vara er eðli málsins samkvæmt umbúðalaus og veldur ekki losun við notkun. Þá dregur aukin raforkuvinnsla úr þörf á notkun jarðefnaeldsneytis sem er óendurnýjanleg auðlind. Starfsemi Landsvirkjunar fellur því einstaklega vel að hringrásarhagkerfinu. Græn orka ýti grárri burt Með því að auka vinnslu á raforku úr endurnýjanlegum auðlindum verðum við ekki eins háð jarðefnaeldsneyti og nú er. Við þurfum að virkja til þessara orkuskipta. Við hjá Landsvirkjun erum með verkefni á teikniborðinu sem vonandi skila nýrri orku á næstu árum. Við styðjum líka við orkuskipti innanlands með öðrum hætti, m.a. með þróun rafeldsneytisframleiðslu og í gegnum staðbundnu samstarfsverkefnin Bláma á Vestfjörðum, Eim á Norðurlandi, Orkídeu á Suðurlandi og Eygló á Austurlandi sem öll vinna að orkutengdri nýsköpun og aukinni hringrás auðlinda. Mikið af byggingarefnum þarf í byggingu nýrra aflstöðva og mikilvægt að huga vel að hönnun og efnisvali. Vistferilsgreiningar á núverandi aflstöðvum okkar sýna að stærsti hluti efnisspors þeirra er stál, steypa og jarðefni, auk þess jarðefnaeldsneytis sem notað var á framkvæmdatíma. Við leggjum því sérstaka áherslu á að lágmarka áhrif þessara þátta við hönnun og byggingu nýrra virkjana. Við notum innra kolefnisverð við ákvarðanatöku í hönnun og útboðum nýrra virkjana og leggjum áherslu á vistvæna kosti við efnisval. Viðhald er verðmæti Það er ekki síður mikilvægt að hámarka líftíma þeirra aflstöðva sem nú þegar hafa verið teknar í notkun til að halda virði þeirra auðlinda sem í þær fóru sem lengst í hagkerfinu. Þess vegna leggjum við okkur fram við að sinna viðhaldi þeirra eins vel og kostur er. Gott dæmi um það er elsta aflsstöðin, Ljósafossstöð, sem er enn í fullu fjöri 86 ára gömul. Orkufyrirtæki þjóðarinnar mun halda áfram að leggja sitt af mörkum til að styðja við hringrásarhagkerfið á Íslandi, m.a. með því að auka öflun endurnýjanlegrar orku, styðja við orkuskipti og orkutengda nýsköpun og stuðla að vistvænni mannvirkjagerð. Ívar Kristinn er sérfræðingur á deild loftslags og grænna lausna hjá Landsvirkjun.
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun