Mikilvægi tolla Margrét Gísladóttir skrifar 11. ágúst 2023 16:01 Á Íslandi, líkt og í nær öllum öðrum löndum heims, eru lagðir tollar á innfluttar búvörur sambærilegar þeim sem framleiddar eru hér á landi. Er það gert í þeim tilgangi að jafna samkeppnisstöðu innlendu framleiðslunnar gagnvart innfluttum matvælum og þannig styðja við fæðuöryggi, fjölbreytt atvinnulíf og byggðafestu um landið. Reglulega koma fram hugmyndir hérlendis um lækkun eða jafnvel niðurfellingu tolla á innfluttar búvörur. Slíkar hugmyndir eru afar varhugaverðar enda beita öll okkar helstu viðskipta- og nágrannalönd þessu sama stjórntæki til að vernda sína innanlandsframleiðslu. Án tolla til að jafna stöðu innanlandsframleiðslu gagnvart innfluttum vörum væri ómögulegt fyrir íslenskar landbúnaðarafurðir að keppa í verðum við erlendar. Skýrist það fyrst og fremst af því að framleiðslukostnaður hérlendis er mun hærri en víða annars staðar. Launa- og vaxtastig er hátt, markaðurinn smár, flutningskostnaður hár og framleiðslueiningar mun minni en þekkist víða erlendis. Því hefði það miklar afleiðingar fyrir íslenskan landbúnað og íslenskt samfélag ef farið yrði í þá vegferð að gera hlutina með allt öðrum hætti hér en gert er alls staðar í kringum okkur. Aukinn þrýstingur frá hagsmunaaðilum Undanfarin misseri hefur umræða um tolla aukist samhliða hækkandi matvælaverði sem einkum má rekja til áhrifa af heimsfaraldrinum og síðar innrás Rússa í Úkraínu. Má segja að töluverður viðsnúningur hafi þá orðið í umræðunni um tolla og tollvernd en í lok árs 2020 var nokkuð víðtekinn skilningur á því að aukning á tollkvótum með samningi við ESB sem tók gildi árið 2018 hefði haft neikvæð áhrif á íslenskan landbúnað. Þáverandi utanríkisráðherra boðaði endurskoðun á samningnum í ljósi þess að þar hallaði mjög á innlenda framleiðendur. En þegar matvælaverð fór hækkandi juku ýmsir hagsmunaaðilar þrýsting á stjórnvöld að fara í þveröfuga átt, lækka enn frekar tolla á landbúnaðarvörur og jafnvel fella þá niður. Í þeirri umræðu hefur sárlega vantað að ræða málin á breiðari grunni og velta upp hvaða áhrif slíkar aðgerðir myndu hafa í för með sér. Það er nokkuð ljóst - og mönnum greinir ekki á um - að án tolla myndi íslensk landbúnaðarframleiðsla dragast saman og einhverjar greinar myndu hreinlega leggjast af. Samþjöppun á innanlandsframleiðslunni yrði líklega töluverð með tilheyrandi byggðaröskun í sveitum landsins. Þannig myndi afnám tolla bæði hafa neikvæð áhrif á sjálfbærni Íslands þegar kemur að fæðuöryggi sem og byggðafestu og atvinnulíf á landsbyggðinni. Tollarnir rýrna með hverju árinu Þó svo almennt ríki skilningur innan stjórnmálanna á mikilvægi þess að viðhafa tolla á búvörum er lítið rætt um hvernig þeir hafa þróast. Tollar á landbúnaðarvörur virka í flestum tilvikum þannig að annars vegar er greiddur magntollur sem er krónutala á hvert kíló af viðkomandi vöru og hins vegar verðtollur sem er hlutfall af verðgildi vörunnar. Tollar hafa hins vegar tekið miklum breytingum í gegnum tíðina. Þar má nefna að árið 2007 gerði Ísland samning við ESB þar sem bæði magn- og verðtollar á kjöt og kjötafurðir lækkuðu um 40% frá því sem almennt gerist. Síðan þá hefur magntollurinn, þ.e. föst krónutala á hvert kíló, ekki tekið neinum breytingum. Því hefur verðgildi tollanna minnkað með hverju árinu vegna rýrnunar á verðgildi krónunnar. Þessi þróun er lítið rædd, þó með örfáum undantekningum. Þar má nefna nýlega umfjöllun Bændablaðsins þar sem varaformaður Viðreisnar, Daði Már Kristófersson, tók hann stöðuna ágætlega saman með eftirfarandi orðum: „Við erum í raun að leyfa krónunni að taka ákvörðun fyrir okkur um að gera grundvallarbreytingu á íslenska landbúnaðarkerfinu án umræðu. Mér finnst það galið. Það skiptir engu máli hvort þú sért með eða á móti tollvernd. Að leyfa henni bara einhvern veginn að leggja sjálfa sig niður er mjög skrítið,“. Tökum samtalið Það er nauðsynlegt að halda til haga markmiðum tollverndar enda um mikilvæga stoð íslensks landbúnaðar að ræða. Afnám eða lækkun tolla, hvort sem er ákvörðun um að gera slíkt eða áframhaldandi rýrnun magntolla sökum verðbólgu líkt og lýst er hér að ofan, hefur ekki einungis áhrif á bændur, heldur alla þá sem koma að framleiðsluferlinu sem og þjónustuveitendur í dreifðari byggðum. Þar má nefna fóðurframleiðendur, dýralækna, starfsmenn afurðastöðva og svo má lengi telja. Þess vegna er mikilvægt að talsmenn slíkra hugmynda skoði allar hliðar málsins og séu tilbúnir í samtalið um afleidd áhrif. Ég er nokkuð viss um að það sé vænlegra að styðja við innlenda atvinnuuppbyggingu byggða á sjálfbærri nýtingu landsins fremur en að færa störf úr landi, fækka atvinnumöguleikum hérlendis og sjá jarðir fara í eyði. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í landbúnaði. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Margrét Gísladóttir Landbúnaður Skattar og tollar Mest lesið Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson Skoðun Viðreisn lætur verkin tala Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson Skoðun Skoðun Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Viðreisn lætur verkin tala Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Græðgin í forgrunni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson skrifar Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Miðstýrt skólakerfi eða fjölbreytni með samræmdu gæðamati? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Veðmál barna – hættulegur leikur sem hægt er að stöðva Jóhann Steinar Ingimundarson skrifar Skoðun Allt leikur í umburðarlyndi – eða hvað? Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Lyfjafræðingar - traustur stuðningur í flóknum heimi Sigurbjörg Sæunn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þvílíkt „plan“ fyrir íslensk heimili Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Ísland og móðurplanta með erindi Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háttvirta nýja þingkonan, María Rut Kristinsdóttir Ólafur Grétar Gunnarsson skrifar Skoðun Alþjóðadagur krabbameinsrannsókna – eitthvað sem mig varðar? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Villa um fyrir bæjarbúum Vilhjálmur Árnason skrifar Sjá meira
Á Íslandi, líkt og í nær öllum öðrum löndum heims, eru lagðir tollar á innfluttar búvörur sambærilegar þeim sem framleiddar eru hér á landi. Er það gert í þeim tilgangi að jafna samkeppnisstöðu innlendu framleiðslunnar gagnvart innfluttum matvælum og þannig styðja við fæðuöryggi, fjölbreytt atvinnulíf og byggðafestu um landið. Reglulega koma fram hugmyndir hérlendis um lækkun eða jafnvel niðurfellingu tolla á innfluttar búvörur. Slíkar hugmyndir eru afar varhugaverðar enda beita öll okkar helstu viðskipta- og nágrannalönd þessu sama stjórntæki til að vernda sína innanlandsframleiðslu. Án tolla til að jafna stöðu innanlandsframleiðslu gagnvart innfluttum vörum væri ómögulegt fyrir íslenskar landbúnaðarafurðir að keppa í verðum við erlendar. Skýrist það fyrst og fremst af því að framleiðslukostnaður hérlendis er mun hærri en víða annars staðar. Launa- og vaxtastig er hátt, markaðurinn smár, flutningskostnaður hár og framleiðslueiningar mun minni en þekkist víða erlendis. Því hefði það miklar afleiðingar fyrir íslenskan landbúnað og íslenskt samfélag ef farið yrði í þá vegferð að gera hlutina með allt öðrum hætti hér en gert er alls staðar í kringum okkur. Aukinn þrýstingur frá hagsmunaaðilum Undanfarin misseri hefur umræða um tolla aukist samhliða hækkandi matvælaverði sem einkum má rekja til áhrifa af heimsfaraldrinum og síðar innrás Rússa í Úkraínu. Má segja að töluverður viðsnúningur hafi þá orðið í umræðunni um tolla og tollvernd en í lok árs 2020 var nokkuð víðtekinn skilningur á því að aukning á tollkvótum með samningi við ESB sem tók gildi árið 2018 hefði haft neikvæð áhrif á íslenskan landbúnað. Þáverandi utanríkisráðherra boðaði endurskoðun á samningnum í ljósi þess að þar hallaði mjög á innlenda framleiðendur. En þegar matvælaverð fór hækkandi juku ýmsir hagsmunaaðilar þrýsting á stjórnvöld að fara í þveröfuga átt, lækka enn frekar tolla á landbúnaðarvörur og jafnvel fella þá niður. Í þeirri umræðu hefur sárlega vantað að ræða málin á breiðari grunni og velta upp hvaða áhrif slíkar aðgerðir myndu hafa í för með sér. Það er nokkuð ljóst - og mönnum greinir ekki á um - að án tolla myndi íslensk landbúnaðarframleiðsla dragast saman og einhverjar greinar myndu hreinlega leggjast af. Samþjöppun á innanlandsframleiðslunni yrði líklega töluverð með tilheyrandi byggðaröskun í sveitum landsins. Þannig myndi afnám tolla bæði hafa neikvæð áhrif á sjálfbærni Íslands þegar kemur að fæðuöryggi sem og byggðafestu og atvinnulíf á landsbyggðinni. Tollarnir rýrna með hverju árinu Þó svo almennt ríki skilningur innan stjórnmálanna á mikilvægi þess að viðhafa tolla á búvörum er lítið rætt um hvernig þeir hafa þróast. Tollar á landbúnaðarvörur virka í flestum tilvikum þannig að annars vegar er greiddur magntollur sem er krónutala á hvert kíló af viðkomandi vöru og hins vegar verðtollur sem er hlutfall af verðgildi vörunnar. Tollar hafa hins vegar tekið miklum breytingum í gegnum tíðina. Þar má nefna að árið 2007 gerði Ísland samning við ESB þar sem bæði magn- og verðtollar á kjöt og kjötafurðir lækkuðu um 40% frá því sem almennt gerist. Síðan þá hefur magntollurinn, þ.e. föst krónutala á hvert kíló, ekki tekið neinum breytingum. Því hefur verðgildi tollanna minnkað með hverju árinu vegna rýrnunar á verðgildi krónunnar. Þessi þróun er lítið rædd, þó með örfáum undantekningum. Þar má nefna nýlega umfjöllun Bændablaðsins þar sem varaformaður Viðreisnar, Daði Már Kristófersson, tók hann stöðuna ágætlega saman með eftirfarandi orðum: „Við erum í raun að leyfa krónunni að taka ákvörðun fyrir okkur um að gera grundvallarbreytingu á íslenska landbúnaðarkerfinu án umræðu. Mér finnst það galið. Það skiptir engu máli hvort þú sért með eða á móti tollvernd. Að leyfa henni bara einhvern veginn að leggja sjálfa sig niður er mjög skrítið,“. Tökum samtalið Það er nauðsynlegt að halda til haga markmiðum tollverndar enda um mikilvæga stoð íslensks landbúnaðar að ræða. Afnám eða lækkun tolla, hvort sem er ákvörðun um að gera slíkt eða áframhaldandi rýrnun magntolla sökum verðbólgu líkt og lýst er hér að ofan, hefur ekki einungis áhrif á bændur, heldur alla þá sem koma að framleiðsluferlinu sem og þjónustuveitendur í dreifðari byggðum. Þar má nefna fóðurframleiðendur, dýralækna, starfsmenn afurðastöðva og svo má lengi telja. Þess vegna er mikilvægt að talsmenn slíkra hugmynda skoði allar hliðar málsins og séu tilbúnir í samtalið um afleidd áhrif. Ég er nokkuð viss um að það sé vænlegra að styðja við innlenda atvinnuuppbyggingu byggða á sjálfbærri nýtingu landsins fremur en að færa störf úr landi, fækka atvinnumöguleikum hérlendis og sjá jarðir fara í eyði. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í landbúnaði.
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun