Börn, sögur og sorg Sigurvin Lárus Jónsson skrifar 3. apríl 2023 15:00 Sorg varðar okkur öll og enginn kemst í gegnum lífið án þess að upplifa sorg. Börn sem verða fyrir missi þurfa mikinn stuðning, sem fagaðilar og samtök á borð við Ljónshjarta og Örninn geta stutt við að veita, en öll börn þurfa fræðslu um sorg og sorgarviðbrögð sem hæfa þeirra aldri. Sögur gegna þar veigamiklu hlutverki og hafa misjöfn áhrif á börn. Sögur geta frætt eða hrætt börn um dauðann en þær veita uppalendum dýrmæt tækifæri til samtals. Hver man ekki eftir að hafa upplifað sorg Bamba og Simba í teiknimyndunum þekktu en merkilega mörg Disney ævintýri fjalla um foreldramissi. Erlendar bækur þýddar á íslensku hafa gagnast mörgum í að ræða um sorg og missi. Má þar nefna bók Astrid Lindgren Bróðir minn Ljónshjarta og bók Eyvind Skeie Sumarlandið, en báðar nálgast vonina um framhaldslíf í myndmáli Nangiala og sumarlandsins. Sorg og missir eru stef í íslenskum bókmenntum frá upphafi og Dagný Kristjánsdóttir nefnir í bók sinni Bókabörn að forvígismenn íslenskra barnabókmennta hafi átt það sameiginlegt að upplifa föðurmissi ungir: „Jónas Hallgrímsson missti föður sinn níu ára og Sigurbjörn [Sveinsson] sinn átta ára en Nonni [Jón Sveinsson] missti sinn föður 12 ára gamall. Í öllum tilfellum voru fjölskyldurnar leystar upp“ (bls. 257). Þau áföll lita frásagnir þessara höfunda með ólíkum hætti. Guðrún Helgadóttir nálgast sorg og missi í íslenskum veruleika í bókum sínum með augum félagslegs raunsæis og hispursleysi hennar hefur hjálpað mörgum við að greina og vinna úr eigin áfallasögu. Í þríleiknum Sitji Guðs englar er m.a. fjallað um alkóhólisma og lífsbaráttu almennings en í annarri bókinni Saman í hring er dýrmæt lýsing á sorgarferli barns. „Aldrei á ævi sinni hafði hún fundið svona einkennilega til“ (bls. 134). Samskipti barnanna við fullorðna fólkið bera einkenni sem margir uppalendur þekkja af börnum í sorg og börnin fá rými til að spyrja spurninga, gráta og njóta skjóls frá aðstandendum sínum. Ef maður er alveg drukknaður, er maður þá dáinn? spurði Abba hin.Já, þá er maður dáinn, sagði amma.Ég held að það sé fjólublátt að deyja, sagði Abba hin þá.Það held ég geti verið, sagði amma. Farðu nú upp að sofa. (Bls. 136) Af unglingabókum sem ræða sorg má nefna Tár bros og takkaskór eftir Þorgrím Þráinsson. Þar verður 14 ára stúlka fyrir bíl og sagan lýsir með dýrmætum hætti því sorgarferli sem vinahópurinn gengur í gegnum í kjölfarið af fráfalli hennar. Við sorgina blandast reiði því ökumaðurinn finnst ekki. Við andlát Agnesar lamaðist starfsemi Langholtsskóla að nokkru leiti. Það var eins og einhver hulin slæða hefði lagst yfir skólann. Nemendur gengu hljóðlegar um bygginguna, öll samskipti báru vott um tillitssemi, raddir voru lágværari, þögnin í tímum virtist stundum óbærileg. (Bls. 155) Af nýrri íslenskum barnabókum hefur bókin Loforðið eftir Hrund Þórsdóttur vakið verðskuldaða athygli en hún hlaut íslensku barnabókaverðlaunin 2007. Bókin fjallar um vináttu og missi 11 ára stelpna og lýsir með dýrmætum hætti sorgarferli barns. Næsta dag var haldin minningarathöfn um Eyvöru í skólanum og mamma fór með Ástu. Það var skrýtið að koma í skólann á laugardegi og hitta alla undir öðrum kringumstæðum en venjulega. Samkomusalurinn var troðfullur af krökkum og foreldrum. Allir voru alvarlegir á svipinn og margir sem höfðu þekkt Eyvöru vel sátu grátandi á fremstu bekkjunum. Margir aðrir grétu líka og fullorðna fólkinu virtist ekki líða betur en krökkunum. Sorgin var næstum því áþreifanleg. Hún hékk í loftinu og teygði sig óvægin inn í hjartað á öllum sem voru á staðnum. Loforðið hefur verið notuð í sálgæslunámi við Háskóla Íslands sem dæmi um fyrirmyndar sögu til að ræða um sorg við börn. Þegar rætt er við börn um sorg þarf að taka mið af aldri þeirra, mikilvægt er að tala af hreinskilni, að gefa frá upphafi réttar upplýsingar um hvernig andlát bar að og að forðast myndmál sem getur ruglað börn. Undan sorginni sleppur enginn og sorgin vitjar okkar á ólíkum æviskeiðum. Í gegnum sögur getum við átt dýrmæt samtöl við börnin okkar um sorg og missi og þannig búið þau undir þá reynslu þegar að henni kemur. Barn sem veit að dauðinn er hluti af lífinu og að sorgin eru eðlileg viðbrögð, lærir að því sé óhætt að leita til uppalenda og ástvina þegar sorgin kveður dyra. Það er dýrmæt lífsleikni í því fólgin að kannast við sorgina og jafnframt að sorgin er afleiðing ástar, við syrgjum og söknum þess sem við höfum elskað og þekkt. Á föstudaginn langa kl. 17.00 býður Fríkirkjan í Reykjavík upp á stund er nefnist Börn, sögur og sorg og þar mun Hrund Þórsdóttir tala um bók sína Loforðið og Sara Gríms um að tala við leikskólabörn um dauðann. Höfundur er prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sigurvin Lárus Jónsson Mest lesið Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir Skoðun Leiðtogi sem nær árangri Birkir Jón Jónsson Skoðun Græðgin sem hlífir engum Snæbjörn Brynjarsson og Þórólfur Júlían Dagsson Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason Skoðun Fjör á fjármálamarkaði Fastir pennar Kennitala á blaði Jón Viðar Pálsson Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson Skoðun Skoðun Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Sjá meira
Sorg varðar okkur öll og enginn kemst í gegnum lífið án þess að upplifa sorg. Börn sem verða fyrir missi þurfa mikinn stuðning, sem fagaðilar og samtök á borð við Ljónshjarta og Örninn geta stutt við að veita, en öll börn þurfa fræðslu um sorg og sorgarviðbrögð sem hæfa þeirra aldri. Sögur gegna þar veigamiklu hlutverki og hafa misjöfn áhrif á börn. Sögur geta frætt eða hrætt börn um dauðann en þær veita uppalendum dýrmæt tækifæri til samtals. Hver man ekki eftir að hafa upplifað sorg Bamba og Simba í teiknimyndunum þekktu en merkilega mörg Disney ævintýri fjalla um foreldramissi. Erlendar bækur þýddar á íslensku hafa gagnast mörgum í að ræða um sorg og missi. Má þar nefna bók Astrid Lindgren Bróðir minn Ljónshjarta og bók Eyvind Skeie Sumarlandið, en báðar nálgast vonina um framhaldslíf í myndmáli Nangiala og sumarlandsins. Sorg og missir eru stef í íslenskum bókmenntum frá upphafi og Dagný Kristjánsdóttir nefnir í bók sinni Bókabörn að forvígismenn íslenskra barnabókmennta hafi átt það sameiginlegt að upplifa föðurmissi ungir: „Jónas Hallgrímsson missti föður sinn níu ára og Sigurbjörn [Sveinsson] sinn átta ára en Nonni [Jón Sveinsson] missti sinn föður 12 ára gamall. Í öllum tilfellum voru fjölskyldurnar leystar upp“ (bls. 257). Þau áföll lita frásagnir þessara höfunda með ólíkum hætti. Guðrún Helgadóttir nálgast sorg og missi í íslenskum veruleika í bókum sínum með augum félagslegs raunsæis og hispursleysi hennar hefur hjálpað mörgum við að greina og vinna úr eigin áfallasögu. Í þríleiknum Sitji Guðs englar er m.a. fjallað um alkóhólisma og lífsbaráttu almennings en í annarri bókinni Saman í hring er dýrmæt lýsing á sorgarferli barns. „Aldrei á ævi sinni hafði hún fundið svona einkennilega til“ (bls. 134). Samskipti barnanna við fullorðna fólkið bera einkenni sem margir uppalendur þekkja af börnum í sorg og börnin fá rými til að spyrja spurninga, gráta og njóta skjóls frá aðstandendum sínum. Ef maður er alveg drukknaður, er maður þá dáinn? spurði Abba hin.Já, þá er maður dáinn, sagði amma.Ég held að það sé fjólublátt að deyja, sagði Abba hin þá.Það held ég geti verið, sagði amma. Farðu nú upp að sofa. (Bls. 136) Af unglingabókum sem ræða sorg má nefna Tár bros og takkaskór eftir Þorgrím Þráinsson. Þar verður 14 ára stúlka fyrir bíl og sagan lýsir með dýrmætum hætti því sorgarferli sem vinahópurinn gengur í gegnum í kjölfarið af fráfalli hennar. Við sorgina blandast reiði því ökumaðurinn finnst ekki. Við andlát Agnesar lamaðist starfsemi Langholtsskóla að nokkru leiti. Það var eins og einhver hulin slæða hefði lagst yfir skólann. Nemendur gengu hljóðlegar um bygginguna, öll samskipti báru vott um tillitssemi, raddir voru lágværari, þögnin í tímum virtist stundum óbærileg. (Bls. 155) Af nýrri íslenskum barnabókum hefur bókin Loforðið eftir Hrund Þórsdóttur vakið verðskuldaða athygli en hún hlaut íslensku barnabókaverðlaunin 2007. Bókin fjallar um vináttu og missi 11 ára stelpna og lýsir með dýrmætum hætti sorgarferli barns. Næsta dag var haldin minningarathöfn um Eyvöru í skólanum og mamma fór með Ástu. Það var skrýtið að koma í skólann á laugardegi og hitta alla undir öðrum kringumstæðum en venjulega. Samkomusalurinn var troðfullur af krökkum og foreldrum. Allir voru alvarlegir á svipinn og margir sem höfðu þekkt Eyvöru vel sátu grátandi á fremstu bekkjunum. Margir aðrir grétu líka og fullorðna fólkinu virtist ekki líða betur en krökkunum. Sorgin var næstum því áþreifanleg. Hún hékk í loftinu og teygði sig óvægin inn í hjartað á öllum sem voru á staðnum. Loforðið hefur verið notuð í sálgæslunámi við Háskóla Íslands sem dæmi um fyrirmyndar sögu til að ræða um sorg við börn. Þegar rætt er við börn um sorg þarf að taka mið af aldri þeirra, mikilvægt er að tala af hreinskilni, að gefa frá upphafi réttar upplýsingar um hvernig andlát bar að og að forðast myndmál sem getur ruglað börn. Undan sorginni sleppur enginn og sorgin vitjar okkar á ólíkum æviskeiðum. Í gegnum sögur getum við átt dýrmæt samtöl við börnin okkar um sorg og missi og þannig búið þau undir þá reynslu þegar að henni kemur. Barn sem veit að dauðinn er hluti af lífinu og að sorgin eru eðlileg viðbrögð, lærir að því sé óhætt að leita til uppalenda og ástvina þegar sorgin kveður dyra. Það er dýrmæt lífsleikni í því fólgin að kannast við sorgina og jafnframt að sorgin er afleiðing ástar, við syrgjum og söknum þess sem við höfum elskað og þekkt. Á föstudaginn langa kl. 17.00 býður Fríkirkjan í Reykjavík upp á stund er nefnist Börn, sögur og sorg og þar mun Hrund Þórsdóttir tala um bók sína Loforðið og Sara Gríms um að tala við leikskólabörn um dauðann. Höfundur er prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík.
Ef maður er alveg drukknaður, er maður þá dáinn? spurði Abba hin.Já, þá er maður dáinn, sagði amma.Ég held að það sé fjólublátt að deyja, sagði Abba hin þá.Það held ég geti verið, sagði amma. Farðu nú upp að sofa. (Bls. 136)
Við andlát Agnesar lamaðist starfsemi Langholtsskóla að nokkru leiti. Það var eins og einhver hulin slæða hefði lagst yfir skólann. Nemendur gengu hljóðlegar um bygginguna, öll samskipti báru vott um tillitssemi, raddir voru lágværari, þögnin í tímum virtist stundum óbærileg. (Bls. 155)
Næsta dag var haldin minningarathöfn um Eyvöru í skólanum og mamma fór með Ástu. Það var skrýtið að koma í skólann á laugardegi og hitta alla undir öðrum kringumstæðum en venjulega. Samkomusalurinn var troðfullur af krökkum og foreldrum. Allir voru alvarlegir á svipinn og margir sem höfðu þekkt Eyvöru vel sátu grátandi á fremstu bekkjunum. Margir aðrir grétu líka og fullorðna fólkinu virtist ekki líða betur en krökkunum. Sorgin var næstum því áþreifanleg. Hún hékk í loftinu og teygði sig óvægin inn í hjartað á öllum sem voru á staðnum.
Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar