Fréttastofa sendi dómsmálaráðuneytinu fyrirspurn þar sem óskað var eftir þeim gögnum sem dómsmálaráðherra væri að vísa í þegar hann talaði um aukinn fjölda slysa á lögreglumönnum og skýrslur um góða reynslu nágrannaþjóða Íslands af rafvopnum.
Hvað varðar slysin vísaði upplýsingafulltrúi ráðuneytisins á grein Fjölnis Sæmundssonar, formanns Landssambands lögreglumanna, á vefnum logreglumenn.is. Fjölnir vísaði fréttastofu áfram, á erindi sem fulltrúi Vinnueftirlitsins hélt á ráðstefnunni Löggæsla og samfélagið við Háskólann á Akureyri í október.
Umræddur starfsmaður Vinnueftirlitsins, Guðmundur Mar Magnússon, tók saman gögn fyrir fréttastofu sem ná tíu ár aftur í tímann. Hann staðfesti að umræddar upplýsingar hefðu ekki verið teknar saman áður, hvorki fyrir lögregluna né dómsmálaráðuneytið.
Á þessu tímabili, frá 2013 til 2022, fjölgaði lögreglumönnum úr 612 í 759 en á sama tíma voru slys á bilinu 109 til 126, að árinu 2020 undanskildu. Það ár voru tilkynnt slys 165 talsins, sem kann að mega rekja til kórónuveirufaraldursins.
Ef horft er til slysa af völdum annarra flokkast þau, samkvæmt upplýsingum frá Vinnueftirlitinu, undir „Bit, högg, spörk, stunga o.fl. (frá dýri eða manneskju). Þar voru slysin 48 til 65 á árunum 2013 til 2022, nema árið 2016 þegar þau voru 32 og 2022 þegar þau voru 36.
Þess ber að geta að á árunum 2013 til 2019 voru öll högg sett í einn flokk en árið 2020 var nýr flokkur tekinn í notkun; „Högg frá hlut á hreyfingu eða samstuð“.
Dómsmálaráðherra hefur orðið tíðrætt um aukinn fjölda slysa á lögreglumönnum í umræðunni um heimild lögreglu til að nota rafbyssur.
„Þessi ákvörðun er fyrst og fremst tekin á grundvelli þess að auka á öryggi lögreglumanna. Það er fullt tilefni til, virðulegur forseti. Staðan í þeirra störfum hefur orðið miklu alvarlegri á undanförnum fáum árum heldur en hún var fyrir nokkrum árum og afleiðingarnar eru augljósar. Það er mikið meira um slys á lögreglumönnum og meira um óhöpp gagnvart þeim sem þeir eru eiga við þar sem menn lenda í líkamlegum átökum,“ sagði Jón í óundirbúnum fyrirspurnatíma á Alþingi í janúar.
„Við erum því miður að horfa fram á mikla aukningu í slysatíðni meðal lögreglumanna vegna þeirra sem þeir eru að eiga við. Það fylgja því auðvitað slys á þeim sem er verið að eiga við hverju sinni líka. Við erum bara með þessi mál mjög ítrekuð á síðustu misserum og við þessu verður að bregðast,“ sagði ráðherrann í samtali við Reykjavík síðdegis á Bylgjunni fyrr í sama mánuði.
Vafasamt hvort rafbyssur draga úr slysum
Í svörum sínum við fyrirspurn fréttastofu um þau gögn sem ráðherra hefði vísað til í umræðunni benti ráðuneytið á tvær skýrslur.
Önnur þeirra er frá 2021 og fjallar um tveggja ára tilraunaverkefni í Noregi, þar sem gerður var samanburður á tveimur hópum lögreglumanna en annar þeirra hafði fengið rafbyssum úthlutað og hinn ekki.
Í skýrslunni er fjallað nokkuð ítarlega um rannsóknir á notkun rafbyssa víða um heim en þar segir meðal annars að niðurstöður er varða áhrif rafbyssa á slys á lögreglumönnum og þeim sem lögregla hefur afskipti af séu afar mismunandi og jafnvel mótsagnakenndar.
Þá er vitnað í tilraunverkefni í Svíþjóð, þar sem niðurstöður leiddu í ljós að lögreglumenn upplifðu minni hættu á ofbeldi og þar af leiðandi slysum þegar þeir báru rafbyssu en engar skýrar niðurstöður lágu fyrir um að notkun rafbyssa drægi raunverulega úr slysum.
Norðmennirnir virðast hafa komist að svipaðri niðurstöðu:
„Að geta tekið á málum af minna afli og það að búa að öðrum valkosti en að grípa til skotvopna virðist auka öryggistilfinningu lögreglumanna. [Rafbyssur] virðast ekki hafa áhrif á meiðsl meðal lögreglumanna eða viðfangsefna þeirra en niðurstöður viðtala við lögreglumennina bentu til minni áhættu á verulegum meiðslum og banvænni beitingu valds,“ segir í niðurstöðum skýrslunnar.
Hin skýrslan sem ráðuneytið vísar á var gefin út í Finnlandi árið 2017, fjallar um reynslu finnslu lögreglunnar af rafbyssum árið 2016 og var unnin af yfirlögregluþjóninum og prófessornum Henri Rikander. Ekki var um samanburðarrannsókn að ræða og því engar niðurstöður að finna um áhrif rafbyssa á slysatíðni.
