Er ekki tímabært að tengja? Stefán Ólafsson skrifar 13. febrúar 2023 15:01 Deila Eflingar og Samtaka atvinnulífsins (SA) hefur harðnað og engar viðræður hafa verið milli aðilanna um nokkurt skeið. Raunar hefur það einkennt þessa deilu frá byrjun að engar alvöru viðræður hafa farið fram við Eflingu að hálfu SA-manna. Enda var það þeirra ásetningur frá byrjun að láta aðra semja fyrir Eflingu. Þessi strategía SA er einmitt helsta rótin að þeim vanda sem nú blasir við. Skoðum það nánar. Halldór Benjamín bjó til vandann Herfræði SA-manna var frá upphafi hugsuð þannig, að ná samningi fyrst við þá sem voru líklegri til að vera auðveldari viðfangs en Efling og stilla Eflingu svo upp við vegg með annarra félaga samning (samning Starfsgreinasambandsins – SGS) og útiloka nokkur frávik frá honum. Þetta er ígildi þess að neita Eflingu, langstærsta félagi verkafólks í landinu, um þann sjálfstæða samningsrétt sem Eflingarfólk sannarlega hefur. Þetta var ekki vegna þess að upphaflegar kröfur Eflingar væru út úr öllu korti eða að Efling sýndi engan samningsvilja. Þvert á móti hefur Efling þrisvar sinnum fært niður kröfur sínar (sem upphaflega voru einfaldlega byggðar á uppfærslu Lífskjarasamningsins með tilliti til hærra verðbólgustigs), í endurteknum tilboðum til SA-manna. Efling hefur þannig ítrekað nálgast SA en þau hafa hins vegar ekki hreyft sig um millimetra – og beinlínis neitað að ræða um efnisatriði. Þetta er þeim mun alvarlegra fyrir þá sök að óbreyttur samningur SGS myndi skila Eflingarfólki lægri meðallaunum og minni raunhækkunum en almennt er hjá öðrum félögum SGS, vegna þess að samsetning Eflingarfélaga er ólík með tilliti til röðunar í launaflokka og starfsaldursþrep, auk þess sem misjafnt er hvernig álög og bónusar skila sér til félagsmanna. Þess vegna hefur Efling frá byrjun farið fram á breytta launatöflu, með annarri útfærslu en er í SGS-samningnum, og einnig að tillit væri tekið til þess að húsnæðiskostnaður er óvenju þungur á svæði Eflingarfólks (höfuðborgarsvæðinu). Í aðra röndina hafa SA-menn sagst vera tilbúnir til að ræða aðra útfærslu launatöflunnar og þá innan svipaðs kostnaðarmats og SGS-samningurinn, en hins vegar hafa þau ekki enn fengist til að ræða þessi mál. Hvers vegna skyldi það vera? Jú, svo virðist sem SA-menn hafi verið vissir um að Eflingu væri um megn að beita nokkrum þrýstingi í kjarabaráttu sinni, eftir að búið var að einangra félagið án raunverulegra samningaviðræðna og stilla upp óbreyttum SGS-samningi sem eina valkostinum sem í boði væri. Markmiðið var að þvinga Eflingu og smala félagsmönnum hennar í dilka Starfsgreinasambandsins, með lakari uppskeru en aðrir. Og gáið að því að Eflingarfólk er almennt með lægstu launin í samfélaginu og býr við hæsta húsnæðiskostnaðinn. Síðan þegar sáttasemjari gerði óbreytt tilboð SA-manna að „miðlunartillögu“ sinni, í þeirri von að aftra verkföllum, þá var þessi víðtæka tilraun til að afnema sjálfstæðan samningsrétt Eflingar orðin öllum ljós. Þetta var auðvitað óþolandi fyrir Eflingarfólk. SA-menn eru hins vegar enn við sama heygarðshornið og hvika hvergi, virðast stóla á að með atkvæðagreiðslu um „miðlunartillöguna“ verði hægt að þvinga fram lausn samkvæmt upphaflegu plani þeirra. Nú blasir við að Efling hefur alvöru slagkraft og í það stefnir að áhrif verkfalla geta orðið víðtæk á næstunni. Enginn skyldi heldur vanmeta getu Eflingarfólks til að fella „miðlunartillögu“ sáttasemjara. Er þá ekki tímabært fyrir SA-menn að tengja sig við veruleikann og koma að samningaborðinu og leita lausna? Vilja þeir láta óbilgjarna málsmeðferð sína leiða deiluna í algjörar ógöngur? Húsnæðisstuðningur: Ríkið getur hjálpað til Til viðbótar við ósk um breytta launatöflu hefur Efling lagt ríka áherslu á að tekið sé tillit til óvenju mikils húsnæðiskostnaðar hjá Eflingarfólki, sem einkum býr á höfuðborgarsvæðinu, þar sem bæði íbúðaverð og leiga eru með allra hæsta móti á landinu. Eðli máls samkvæmt er hægt að mæta þessu með launahækkunum eða með lagfæringum á húsnæðisstuðningi opinbera velferðarkerfisins (leigubótum og vaxtabótum). Að mörgu leyti er einfaldara að leysa þetta á vettvangi stjórnmálanna. Megin markmið húsnæðisstuðningskerfa er yfirleitt þannig í grannríkjunum að þeir sem búa við mest íþyngjandi húsnæðiskostnað fá mestan stuðning. Íslenska kerfið er hins vegar ekki þannig. Það tekur raunar lítið sem ekkert tillit til raunverulegs húsnæðiskostnaðar. Þannig eru til dæmis greiddar húsaleigubætur til láglaunafólks lægri á höfuðborgarsvæðinu en annars staðar á landinu (skv. gögnum í Tekjusögu forsætisráðuneytisins frá 2020). Efling hefur unnið greiningu á virkni húsnæðisstuðningskerfisins sem sýnir mikla galla núverandi kerfis, einmitt hvað snertir það markmið að létta sérstaklega mest íþyngjandi húsnæðiskostnaðinn. Þessir gallar eru einnig nefndir í nýrri grænbók Innviðaráðuneytisins um húsnæðismál (sjá hér, bls. 31-38). Ef stjórnvöld fengjust til að endurskoða úthlutunarreglur húsnæðisstuðningsins þannig að kerfið skilaði umtalsvert meiri stuðningi til þeirra sem búa við mest íþyngjandi húsnæðiskostnað og jafnframt með aukinni reglun í formi leigubremsu o.fl. í anda þess sem víða tíðkast í grannríkjunum þá gæti það verið mikilvægt framlag til lausnar deilunni. Samantekt Halldór Benjamín Þorbergsson, framkvæmdastjóri SA, hefur ítrekað fullyrt í fjölmiðlum að Efling hafi ekki ætlað sér að semja heldur fyrst og fremst að fara í verkföll. Það er eins rangt og nokkuð getur verið, eins og hér hefur verið sýnt. Efling hefur unnið tilboð sín faglega og hóflega og ítrekað nálgast SA-menn en ekki einu sinni fengið umræður um efnisatriði nýrrar launatöflu né aðrar útfærslur. Þetta er auðvitað með ólíkindum. Einmitt þess vegna er deilan komin á þann stað sem nú blasir við. Er ekki tímabært að tengja? Höfundur er prófessor emeritus við HÍ og starfar sem sérfræðingur hjá Eflingu-stéttarfélagi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Stefán Ólafsson Kjaraviðræður 2022-23 Kjaramál Mest lesið Svargrein: Ísland á víst að íhuga aðild að ESB Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun „Er allt í lagi?“ Olga Björt Þórðardóttir Skoðun Úr skotgröfum í netkerfin: Netárásir á innviði Vesturlanda Ýmir Vigfússon Skoðun Ákall til íslenskra stjórnmálamanna Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Sumarfríinu aflýst Sigurður Helgi Pálmason Skoðun Einmanaleiki: Skortir þig tengsl við þig eða aðra? Sigrún Þóra Sveinsdóttir Skoðun Köstum ekki verðmætum á glæ Ingvar Jónsson Skoðun Gerir háskólanám þig að grunnskólakennara? Davíð Már Sigurðsson Skoðun Fordómar gagnvart hinsegin fólki – Reynslusaga Geir Gunnar Markússon Skoðun Verkafólk kaupir aðgang að íslenskum auðlindum af Norðmönnum Arndís Kristjánsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Þegar fjölbreytileikinn verður ógn: Afneitun, andstaða og ótti við hið mannlega Haukur Logi Jóhannsson skrifar Skoðun Einmanaleiki: Skortir þig tengsl við þig eða aðra? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Svargrein: Ísland á víst að íhuga aðild að ESB Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Fjölbreytni í endurhæfingu skiptir máli Hólmfríður Einarsdóttir skrifar Skoðun Sumarfríinu aflýst Sigurður Helgi Pálmason skrifar Skoðun Úr skotgröfum í netkerfin: Netárásir á innviði Vesturlanda Ýmir Vigfússon skrifar Skoðun Fordómar gagnvart hinsegin fólki – Reynslusaga Geir Gunnar Markússon skrifar Skoðun „Er allt í lagi?“ Olga Björt Þórðardóttir skrifar Skoðun Göngum í Haag hópinn Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Kirkjuklukkur hringja Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Gerir háskólanám þig að grunnskólakennara? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Stríð skapar ekki frið Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenska stóðhryssan og Evrópa Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Hvammsvirkjun – Skyldur ráðherra og réttur samfélagsins Eggert Valur Guðmundsson skrifar Skoðun Norska leiðin er fasismi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Um mýkt, menntun og von Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Höfum alla burði til þess Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Tímabær rannsókn dómsmálaráðuneytisins Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Umsókn krefst ákvörðunar – ekki ákalls Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Hjálp, barnið mitt spilar Roblox! Kristín Magnúsdóttir skrifar Skoðun Líkindi með guðstrú og djöflatrú Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Ævinlega þakkláti flóttamaðurinn Zeljka Kristín Klobucar skrifar Skoðun Vér vesalingar Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Leikrit Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Svona eða hinsegin, hvert okkar verður næst? Unnar Geir Unnarsson skrifar Skoðun Reynisfjara og mannréttindasáttmáli Evrópu Róbert R. Spanó skrifar Skoðun Að hlúa að foreldrum: Forvörn sem skiptir máli Áróra Huld Bjarnadóttir skrifar Skoðun Ákall til íslenskra stjórnmálamanna Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Þurfum við virkilega „leyniþjónustu”? Helen Ólafsdóttir skrifar Sjá meira
Deila Eflingar og Samtaka atvinnulífsins (SA) hefur harðnað og engar viðræður hafa verið milli aðilanna um nokkurt skeið. Raunar hefur það einkennt þessa deilu frá byrjun að engar alvöru viðræður hafa farið fram við Eflingu að hálfu SA-manna. Enda var það þeirra ásetningur frá byrjun að láta aðra semja fyrir Eflingu. Þessi strategía SA er einmitt helsta rótin að þeim vanda sem nú blasir við. Skoðum það nánar. Halldór Benjamín bjó til vandann Herfræði SA-manna var frá upphafi hugsuð þannig, að ná samningi fyrst við þá sem voru líklegri til að vera auðveldari viðfangs en Efling og stilla Eflingu svo upp við vegg með annarra félaga samning (samning Starfsgreinasambandsins – SGS) og útiloka nokkur frávik frá honum. Þetta er ígildi þess að neita Eflingu, langstærsta félagi verkafólks í landinu, um þann sjálfstæða samningsrétt sem Eflingarfólk sannarlega hefur. Þetta var ekki vegna þess að upphaflegar kröfur Eflingar væru út úr öllu korti eða að Efling sýndi engan samningsvilja. Þvert á móti hefur Efling þrisvar sinnum fært niður kröfur sínar (sem upphaflega voru einfaldlega byggðar á uppfærslu Lífskjarasamningsins með tilliti til hærra verðbólgustigs), í endurteknum tilboðum til SA-manna. Efling hefur þannig ítrekað nálgast SA en þau hafa hins vegar ekki hreyft sig um millimetra – og beinlínis neitað að ræða um efnisatriði. Þetta er þeim mun alvarlegra fyrir þá sök að óbreyttur samningur SGS myndi skila Eflingarfólki lægri meðallaunum og minni raunhækkunum en almennt er hjá öðrum félögum SGS, vegna þess að samsetning Eflingarfélaga er ólík með tilliti til röðunar í launaflokka og starfsaldursþrep, auk þess sem misjafnt er hvernig álög og bónusar skila sér til félagsmanna. Þess vegna hefur Efling frá byrjun farið fram á breytta launatöflu, með annarri útfærslu en er í SGS-samningnum, og einnig að tillit væri tekið til þess að húsnæðiskostnaður er óvenju þungur á svæði Eflingarfólks (höfuðborgarsvæðinu). Í aðra röndina hafa SA-menn sagst vera tilbúnir til að ræða aðra útfærslu launatöflunnar og þá innan svipaðs kostnaðarmats og SGS-samningurinn, en hins vegar hafa þau ekki enn fengist til að ræða þessi mál. Hvers vegna skyldi það vera? Jú, svo virðist sem SA-menn hafi verið vissir um að Eflingu væri um megn að beita nokkrum þrýstingi í kjarabaráttu sinni, eftir að búið var að einangra félagið án raunverulegra samningaviðræðna og stilla upp óbreyttum SGS-samningi sem eina valkostinum sem í boði væri. Markmiðið var að þvinga Eflingu og smala félagsmönnum hennar í dilka Starfsgreinasambandsins, með lakari uppskeru en aðrir. Og gáið að því að Eflingarfólk er almennt með lægstu launin í samfélaginu og býr við hæsta húsnæðiskostnaðinn. Síðan þegar sáttasemjari gerði óbreytt tilboð SA-manna að „miðlunartillögu“ sinni, í þeirri von að aftra verkföllum, þá var þessi víðtæka tilraun til að afnema sjálfstæðan samningsrétt Eflingar orðin öllum ljós. Þetta var auðvitað óþolandi fyrir Eflingarfólk. SA-menn eru hins vegar enn við sama heygarðshornið og hvika hvergi, virðast stóla á að með atkvæðagreiðslu um „miðlunartillöguna“ verði hægt að þvinga fram lausn samkvæmt upphaflegu plani þeirra. Nú blasir við að Efling hefur alvöru slagkraft og í það stefnir að áhrif verkfalla geta orðið víðtæk á næstunni. Enginn skyldi heldur vanmeta getu Eflingarfólks til að fella „miðlunartillögu“ sáttasemjara. Er þá ekki tímabært fyrir SA-menn að tengja sig við veruleikann og koma að samningaborðinu og leita lausna? Vilja þeir láta óbilgjarna málsmeðferð sína leiða deiluna í algjörar ógöngur? Húsnæðisstuðningur: Ríkið getur hjálpað til Til viðbótar við ósk um breytta launatöflu hefur Efling lagt ríka áherslu á að tekið sé tillit til óvenju mikils húsnæðiskostnaðar hjá Eflingarfólki, sem einkum býr á höfuðborgarsvæðinu, þar sem bæði íbúðaverð og leiga eru með allra hæsta móti á landinu. Eðli máls samkvæmt er hægt að mæta þessu með launahækkunum eða með lagfæringum á húsnæðisstuðningi opinbera velferðarkerfisins (leigubótum og vaxtabótum). Að mörgu leyti er einfaldara að leysa þetta á vettvangi stjórnmálanna. Megin markmið húsnæðisstuðningskerfa er yfirleitt þannig í grannríkjunum að þeir sem búa við mest íþyngjandi húsnæðiskostnað fá mestan stuðning. Íslenska kerfið er hins vegar ekki þannig. Það tekur raunar lítið sem ekkert tillit til raunverulegs húsnæðiskostnaðar. Þannig eru til dæmis greiddar húsaleigubætur til láglaunafólks lægri á höfuðborgarsvæðinu en annars staðar á landinu (skv. gögnum í Tekjusögu forsætisráðuneytisins frá 2020). Efling hefur unnið greiningu á virkni húsnæðisstuðningskerfisins sem sýnir mikla galla núverandi kerfis, einmitt hvað snertir það markmið að létta sérstaklega mest íþyngjandi húsnæðiskostnaðinn. Þessir gallar eru einnig nefndir í nýrri grænbók Innviðaráðuneytisins um húsnæðismál (sjá hér, bls. 31-38). Ef stjórnvöld fengjust til að endurskoða úthlutunarreglur húsnæðisstuðningsins þannig að kerfið skilaði umtalsvert meiri stuðningi til þeirra sem búa við mest íþyngjandi húsnæðiskostnað og jafnframt með aukinni reglun í formi leigubremsu o.fl. í anda þess sem víða tíðkast í grannríkjunum þá gæti það verið mikilvægt framlag til lausnar deilunni. Samantekt Halldór Benjamín Þorbergsson, framkvæmdastjóri SA, hefur ítrekað fullyrt í fjölmiðlum að Efling hafi ekki ætlað sér að semja heldur fyrst og fremst að fara í verkföll. Það er eins rangt og nokkuð getur verið, eins og hér hefur verið sýnt. Efling hefur unnið tilboð sín faglega og hóflega og ítrekað nálgast SA-menn en ekki einu sinni fengið umræður um efnisatriði nýrrar launatöflu né aðrar útfærslur. Þetta er auðvitað með ólíkindum. Einmitt þess vegna er deilan komin á þann stað sem nú blasir við. Er ekki tímabært að tengja? Höfundur er prófessor emeritus við HÍ og starfar sem sérfræðingur hjá Eflingu-stéttarfélagi.
Skoðun Þegar fjölbreytileikinn verður ógn: Afneitun, andstaða og ótti við hið mannlega Haukur Logi Jóhannsson skrifar
Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar