Delluathvarf Stefáns Konráð S. Guðjónsson skrifar 27. janúar 2023 15:00 Í átökum fólks á milli verður atburðarásin stundum furðuleg. Þegar mikið er undir skiptir miklu máli að geta sýnt fram á hvers vegna þitt sjónarmið skiptir máli. Stundum verður kappið of mikið og beinum eða óbeinum blekkingum er beitt, sem verða stundum til fyrir misskilning. Í upplýstu samfélagi er slíkt vanalega leiðrétt jafnharðan. En svo eru skýrar blekkingar sem birtast árum saman, þrátt fyrir að vera ítrekað hraktar á einfaldan hátt. Gott dæmi er röng notkun Eflingar, með Stefán Ólafsson í fararbroddi, á úreltum framfærsluviðmiðum. Krafa Eflingar var: Enginn undir miðgildi Förum fjögur ár aftur í tímann til janúar 2019. Þá stóðu yfir kjaraviðræður og Efling, þá í samfloti með öðru verkafólki í SGS, notaði svokallað „dæmigert framfærsluviðmið“ (einnig kallað dæmigert neysluviðmið) félag- og vinnumarkaðsráðuneytisins sem viðmið um nauðsynlegan framfærslukostnað. Vandamálið er bara að þetta viðmið er á engan hátt slíkur mælikvarði. Þá skrifaði undirritaður grein þar sem var útskýrt að tilgreint viðmið væri nánar tiltekið mælikvarði á miðgildi neyslu í ákveðnum neysluflokkum. Efnislega var því krafan sú að allir búi við framfærslu við miðgildi. Við blasir að eina leiðin til þess sé að tekjur allra séu þær sömu. Um viðmiðið má lesa á vef ráðuneytisins. Krafa Eflingar er enn: Enginn undir miðgildi Fjögur ár eru liðin og enn notar Efling sama gagnslausa mælikvarðann, ásamt vissulega öðrum, til að rökstyðja launahækkanir sinna félagsmanna. Til að gera ítrekaða notkun enn furðulegri hefur viðmiðið ekki verið uppfært í fjögur ár þar sem niðurstaða starfshóps ráðuneytisins árið 2020 var „að ýmsir annmarkar væru á samspili gagna sem notuð eru sem undirlag í útreikningum neysluviðmiða og þeirrar aðferðafræði sem notuð væri. Starfshópurinn komst einnig að þeirri niðurstöðu að það hvernig neysluviðmið eru nýtt í dag færi ekki saman við upprunaleg markmið um notkun þeirra.“ Þess vegna eru viðmiðin til endurskoðunar í ráðuneytinu. Líkt og árið 2019 vekur athygli að notað sé sífellt við „dæmigert viðmið“ en ekki „grunnviðmið“ þegar svo vill til að grunnviðmiðið „gaf vísbendingar um hvað fólk þyrfti að lágmarki til að framfleyta sér“ eins og segir á vef ráðuneytisins. Ef við leiðréttum útreikninga Eflingar, sem birst hafa í sjónvarpsauglýsingum, með viðmiði sem er sannarlega ætlað að mæla einhverskonar lágmarksframfærslu, þá er niðurstaðan ekki neikvæð afkoma upp á 40.000 kr. heldur jákvæð afkoma, afgangur, upp á 112.000 krónur. Hærri tekjur á höfuðborgarsvæðinu=Hærra framfærsluviðmið Miðað við það sem er helst í umræðunni nú, hvort rétt sé að Eflingarfélagar fái meiri launahækkanir en fólk sem vinnur nákvæmlega sömu störf annars staðar á landinu, hefur dæmigerða neysluviðmiðið verið blygðunarlaust notað. Viðmiðið sýnir hærri framfærslukostnað á höfuðborgarsvæðinu en á landsbyggðinni. Við engu öðru er að búast þar sem tekjur á mann voru 10% hærri á höfuðborgarsvæðinu árið 2019 þegar viðmiðið var síðast uppfært. Þeir sem hafa hærri tekjur neyta meira og því óhjákvæmilegt að dæmigerða neysluviðmiðið verði hærra í hóp þar sem tekjurnar eru hærri. Fyrir utan þetta er ýmislegt í málflutningnum um kostnað af framfærslu eftir landshlutum sem stenst illa skoðun, en það er önnur saga. Sorgleg vinnubrögð fyrrum fræðimanns Staðreyndir málsins eru einfaldar: Þau gögn sem Stefán Ólafsson og Efling leggja til grundvallar því að tekjur dugi ekki til framfærslu segja nákvæmlega ekkert um hvort að tekjur dugi til framfærslu. Ekkert. Margir kannast við að hafa óvart lesið tommur en ekki sentimetra af málbandi. Það er það sem Efling og Stefán eru að gera, nema ítrekað um árabil. Mjög ólíklegt er að það sé óvart. Ekki er hægt að álykta annað en að þessi framganga fyrrum fræðimanns sé sorgleg. Góður fræðimaður í félagsfræði á að kunna að fara með töluleg gögn og ekki leggjast svo lágt að villa ítrekað um fyrir almenningi á mjög skýran hátt. Stefán mætti gjarnan útskýra hvort um sé að ræða þekkingarleysi, misskilning eða vísvitandi blekkingar. Erfitt er að ímynda sér aðrar skýringar. Hingað og ekki lengra Það er svo afar umhugsunarvert að góður málstaður eins og hagsmunavarsla fyrir verkafólk þarfnist blekkinga. Hversu góður er raunverulegur málstaður ef hann þarfnast endurtekinna blekkinga? Snýst barátta Eflingar kannski um eitthvað allt annað en kjör félagsmanna? Nú er mál að linni. Sama hvað fólki finnst um deilur Eflingar og SA, og allt sem að þeim snýr, hljóta allir að vera sammála um að endurteknar blekkingar þurfi að stöðva. Þá fyrst má vonandi hefja uppbyggilega og gagnlega umræðu um framfærslu verkafólks á íslenskum vinnumarkaði. Höfundur er efnahagsráðgjafi Samtaka atvinnulífsins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Konráð S. Guðjónsson Vinnumarkaður Kjaraviðræður 2022-23 Kjaramál Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Viðskiptaþvinganir gegn Ísrael Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Taugatýpísk forréttindi Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er ég og hvert er ég að fara? Ellý Tómasdóttir skrifar Sjá meira
Í átökum fólks á milli verður atburðarásin stundum furðuleg. Þegar mikið er undir skiptir miklu máli að geta sýnt fram á hvers vegna þitt sjónarmið skiptir máli. Stundum verður kappið of mikið og beinum eða óbeinum blekkingum er beitt, sem verða stundum til fyrir misskilning. Í upplýstu samfélagi er slíkt vanalega leiðrétt jafnharðan. En svo eru skýrar blekkingar sem birtast árum saman, þrátt fyrir að vera ítrekað hraktar á einfaldan hátt. Gott dæmi er röng notkun Eflingar, með Stefán Ólafsson í fararbroddi, á úreltum framfærsluviðmiðum. Krafa Eflingar var: Enginn undir miðgildi Förum fjögur ár aftur í tímann til janúar 2019. Þá stóðu yfir kjaraviðræður og Efling, þá í samfloti með öðru verkafólki í SGS, notaði svokallað „dæmigert framfærsluviðmið“ (einnig kallað dæmigert neysluviðmið) félag- og vinnumarkaðsráðuneytisins sem viðmið um nauðsynlegan framfærslukostnað. Vandamálið er bara að þetta viðmið er á engan hátt slíkur mælikvarði. Þá skrifaði undirritaður grein þar sem var útskýrt að tilgreint viðmið væri nánar tiltekið mælikvarði á miðgildi neyslu í ákveðnum neysluflokkum. Efnislega var því krafan sú að allir búi við framfærslu við miðgildi. Við blasir að eina leiðin til þess sé að tekjur allra séu þær sömu. Um viðmiðið má lesa á vef ráðuneytisins. Krafa Eflingar er enn: Enginn undir miðgildi Fjögur ár eru liðin og enn notar Efling sama gagnslausa mælikvarðann, ásamt vissulega öðrum, til að rökstyðja launahækkanir sinna félagsmanna. Til að gera ítrekaða notkun enn furðulegri hefur viðmiðið ekki verið uppfært í fjögur ár þar sem niðurstaða starfshóps ráðuneytisins árið 2020 var „að ýmsir annmarkar væru á samspili gagna sem notuð eru sem undirlag í útreikningum neysluviðmiða og þeirrar aðferðafræði sem notuð væri. Starfshópurinn komst einnig að þeirri niðurstöðu að það hvernig neysluviðmið eru nýtt í dag færi ekki saman við upprunaleg markmið um notkun þeirra.“ Þess vegna eru viðmiðin til endurskoðunar í ráðuneytinu. Líkt og árið 2019 vekur athygli að notað sé sífellt við „dæmigert viðmið“ en ekki „grunnviðmið“ þegar svo vill til að grunnviðmiðið „gaf vísbendingar um hvað fólk þyrfti að lágmarki til að framfleyta sér“ eins og segir á vef ráðuneytisins. Ef við leiðréttum útreikninga Eflingar, sem birst hafa í sjónvarpsauglýsingum, með viðmiði sem er sannarlega ætlað að mæla einhverskonar lágmarksframfærslu, þá er niðurstaðan ekki neikvæð afkoma upp á 40.000 kr. heldur jákvæð afkoma, afgangur, upp á 112.000 krónur. Hærri tekjur á höfuðborgarsvæðinu=Hærra framfærsluviðmið Miðað við það sem er helst í umræðunni nú, hvort rétt sé að Eflingarfélagar fái meiri launahækkanir en fólk sem vinnur nákvæmlega sömu störf annars staðar á landinu, hefur dæmigerða neysluviðmiðið verið blygðunarlaust notað. Viðmiðið sýnir hærri framfærslukostnað á höfuðborgarsvæðinu en á landsbyggðinni. Við engu öðru er að búast þar sem tekjur á mann voru 10% hærri á höfuðborgarsvæðinu árið 2019 þegar viðmiðið var síðast uppfært. Þeir sem hafa hærri tekjur neyta meira og því óhjákvæmilegt að dæmigerða neysluviðmiðið verði hærra í hóp þar sem tekjurnar eru hærri. Fyrir utan þetta er ýmislegt í málflutningnum um kostnað af framfærslu eftir landshlutum sem stenst illa skoðun, en það er önnur saga. Sorgleg vinnubrögð fyrrum fræðimanns Staðreyndir málsins eru einfaldar: Þau gögn sem Stefán Ólafsson og Efling leggja til grundvallar því að tekjur dugi ekki til framfærslu segja nákvæmlega ekkert um hvort að tekjur dugi til framfærslu. Ekkert. Margir kannast við að hafa óvart lesið tommur en ekki sentimetra af málbandi. Það er það sem Efling og Stefán eru að gera, nema ítrekað um árabil. Mjög ólíklegt er að það sé óvart. Ekki er hægt að álykta annað en að þessi framganga fyrrum fræðimanns sé sorgleg. Góður fræðimaður í félagsfræði á að kunna að fara með töluleg gögn og ekki leggjast svo lágt að villa ítrekað um fyrir almenningi á mjög skýran hátt. Stefán mætti gjarnan útskýra hvort um sé að ræða þekkingarleysi, misskilning eða vísvitandi blekkingar. Erfitt er að ímynda sér aðrar skýringar. Hingað og ekki lengra Það er svo afar umhugsunarvert að góður málstaður eins og hagsmunavarsla fyrir verkafólk þarfnist blekkinga. Hversu góður er raunverulegur málstaður ef hann þarfnast endurtekinna blekkinga? Snýst barátta Eflingar kannski um eitthvað allt annað en kjör félagsmanna? Nú er mál að linni. Sama hvað fólki finnst um deilur Eflingar og SA, og allt sem að þeim snýr, hljóta allir að vera sammála um að endurteknar blekkingar þurfi að stöðva. Þá fyrst má vonandi hefja uppbyggilega og gagnlega umræðu um framfærslu verkafólks á íslenskum vinnumarkaði. Höfundur er efnahagsráðgjafi Samtaka atvinnulífsins.
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun