Einskismannsland veitingareksturs Aðalgeir Ásvaldsson skrifar 11. janúar 2023 16:59 Veitingamenn, fjölskyldur þeirra og starfsfólk mæta nýju ári með hnút í maganum. Sumir hafa þegar tekið af sér svuntuna og hætt veitingarekstri en aðrir ætla að halda áfram störfum við fordæmalausar aðstæður. Himinhátt hráefnisverð, hæstu áfengisskatta í heimi, síhækkandi leiguverð, tíföldun stýrivaxta, hæstu álagsgreiðslur í heimi og ein mestu laun í heimi (reiknuð sem hlutfall af veltu). Svo bætast nú við áætluð verkföll Eflingar sem ná til stærsta hluta stafsmanna í veitingarekstri. Allt dynur þetta á rekstraraðilum sem neituðu að gefast upp í heimsfaraldri og komust aftur upp á hnén eftir langvarandi samkomubönn og kvaðir sem stjórnvöld lögðu á greinina yfir tveggja ára skeið. Lokum Covid-tímabilsins fögnuðu stjórnvöld svo með því að hækka skatta og opinber gjöld á atvinnugreinina frá og með síðustu áramótum, sem voru fyrir meðal þeirra hæstu í heimi. Er nema von, að fólki blöskri? HELMINGUR TEKNA FER BEINT Í LAUNAGREIÐSLUR Um 12 þúsund manns starfa í íslenska veitingageiranum, sem veltir um 100 milljörðum króna. Um helmingur þeirrar upphæðar fer í launakostnað, u.þ.b. 30-35% fer í kaup á hráefnum og 15-20% þurfa því að duga fyrir restinni; leigu, kaupum og viðhaldi á tækjum, tólum og húsbúnaði, tryggingum, gjöldum og þjónustu af ýmsu tagi o.s.frv. Meirihluti vinnustunda er utan hefðbundins vinnutíma og álagsgreiðslur eru því tvöfalt hærri en á almennum markaði, kvöld-, nætur- helgar- og stórhátíðarálag. Þá er 80% starfsfólks í hlutastörfum, samanborið við 22% á almennum markaði, og 65% starfsfólks í veitingageiranum er yngra en 25 ára. Helmingur starfsfólks hefur minna en árs starfsreynslu í greininni. Öllum má vera ljóst, að aðstæður í veitingageiranum hafa lengi verið afar erfiðar. Raunar svo, að Samtök fyrirtækja á veitingamarkaði (SVEIT) telja greinina ekki eiga samleið með öðrum og fulla ástæðu vera til að gera sérstaka kjarasamninga í stað þess að starfa eftir almennum kjarasamningum sem eru hannaðir fyrir allt annan veruleika. Verkalýðsfélögin, með Eflingu í fararbroddi, hafa hafnað slíkum hugmyndum og telja sérstakar aðstæður ekki kalla á sérstaka samninga, heldur skuli það sama ganga yfir allar atvinnugreinar sama þó að starfsumhverfi þeirra sé gjör ólíkt. Samtök atvinnulífsins (SA) halda auk þess uppi sama málflutningi sem eru ómæld vonbrigði, þar sem maður hefði haldið að forsvarar atvinnulífins hefðu betri skilning á atvinnulífinu. SVEIT eru samtök með 150 rekstraraðila sem reka 260 veitingastaði og eru með um 6000 manns í vinnu. Eðlilegt væri að svo umfangsmikil samtök kæmu með einhverjum hætti að því að móta rekstrarumhverfið og framtíð greinarinnar en verkalýðsfélögin hafa ekki viljað semja við SVEIT þrátt fyrir að vera stærstu hagsmunasamtök veitingahúsa. Því miður gefa nýjustu fréttir af kjaraviðræðum ekki tilefni til bjartsýni því Efling brýnir nú verkfallsvopnin sem myndu ótvírætt reynast fyrirtækjum í þröngri stöðu afar skaðleg. Vandséð er að blæðingin sem hlytist af beitingu þessa skæða vopns yrði stöðvuð. VIÐ ERUM ÖLL Í SAMA LIÐINU ... LIÐINU SEM VINNUR Í almennri umræðu er fyrirtækjum og launþegum stillt upp í andstæðar fylkingar. Það viðhorf er skiljanlegt í hörðum kjaraviðræðum en staðreyndin er sú að hagsmunir fylkinganna eru á margan hátt sameiginlegir. Því fyrr sem fyrirtæki, verkalýðshreyfingin og ríkið sýna ólíkum sjónarmiðum skilning, því fyrr komumst við að góðri niðurstöðu. Fyrirtæki þurfa samkeppnishæft starfsumhverfi til að borga laun og það segir sig sjálft að ósjálfbær rekstur er dauðadæmdur. Rekstrarumhverfið sem ríkið, SA og stéttarfélögin hafa búið til fyrir veitingarekstur virðist hafa það markmið að knésetja veitingarekstur. Á þessum tímapunkti, miðað við viðmót umræddra stofnanna í garð veitingareksturs, veltir maður því hreinlega fyrir sér hvort stofnanirnar séu ekki komin í mótsögn við tilgang sinn? Gjaldþrota fyrirtæki greiðir ekki skatta eða opinber gjöld og því þarf ríkið að halda í sér og gefa greininni tækifæri til að ná vopnum sínum aftur í stað þess að leggja nýjar álögur og hækka skatta á atvinnugrein sem stendur á brauðfótum – ekki síst vegna aðgerða ríkisins sem bannaði fyrirtækjunum að starfa um langt skeið í misheppnuðum tilraunum til að sporna gegn útbreiðslu veiru. Að óbreyttu mun fyrirtækjum í veitingarekstri fækka á næstunni. Framboðið mun minnka og störf munu tapast. Aukaverkanir af því gætu orðið verulegar því veitingaþjónusta er mikilvægur hornsteinn í þeirri atvinnugrein sem hefur vaxið hvað hraðast undanfarin ár og skapað ómældar tekjur fyrir land og þjóð; ferðaþjónustunni. Í greininni hefur byggst upp mikil fagþekking og margir íslenskir veitingastaðir eru í heimsklassa, líkt og ráða má af árangri íslenskra matreiðslumanna í alþjóðlegum keppnum. Hnitmiðaðir kjarasamningar sem taka mið af eðli stafsumhverfis og vinnutíma er enn sem áður krafa SVEIT. Leggjumst saman á árarnar og tryggjum vöxt og viðgang fyrirtækja í íslenskum veitingarekstri – þau gera samfélagið okkar betra. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Veitingastaðir Mest lesið Hvort er ánægjulegra, kynlíf eða verslunarleiðangur? Gró Einarsdóttir Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flýr Einar Jóhannes Guðnason Skoðun Beðið eftir orkumálaráðherra Eggert Valur Guðmundsson,Gunnar Aron Ólason Skoðun Eru sumir íslenskir stjórnmálamenn að bergmála áróður Kremlar? Guðni Freyr Öfjörð Skoðun Af hverju vilja lyfjafyrirtæki ekki að lyfjahampur verði lögleiddur? Sigurður Hólmar Jóhannesson Skoðun „Þetta reddast“ og heilsan að húfi? Alexander Aron Guðjónsson,Ásta Logadóttir Skoðun Ég er ekki alki Þorgerður María Þorbjarnardóttir Skoðun Mannréttindabrot á vinnumarkaði Helgi Brynjarsson Skoðun Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hinn stóri pakki ósýnilegrar reynslu Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun GOGG, GOGG, GOGG og aftur GOGG Guðrún Njálsdóttir skrifar Skoðun Eru sumir íslenskir stjórnmálamenn að bergmála áróður Kremlar? Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Beðið eftir orkumálaráðherra Eggert Valur Guðmundsson,Gunnar Aron Ólason skrifar Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flýr Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun „Við verðum að fylgja lögum“ Hópur listafólks skrifar Skoðun Ég er ekki alki Þorgerður María Þorbjarnardóttir skrifar Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun „Þetta reddast“ og heilsan að húfi? Alexander Aron Guðjónsson,Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Nauðsyn námsgagna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvort er ánægjulegra, kynlíf eða verslunarleiðangur? Gró Einarsdóttir skrifar Skoðun Fást engin svör Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Mannréttindabrot á vinnumarkaði Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Af hverju vilja lyfjafyrirtæki ekki að lyfjahampur verði lögleiddur? Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Hvað á ég að gera í því? María Rut Hinriksdóttir skrifar Skoðun Gætum við verið betri hvert við annað? Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Ríkisstjórnin seilist í sjóði erfiðisvinnufólks Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þar sem náttúran tapar Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Fjárfesting í háskólum Magnús Karl Magnússon skrifar Skoðun Orkunýlendan Ísland? Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Ég vil ekki þennan veruleika Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Skoðun Grímulaus grænþvottur Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason skrifar Skoðun Skortur á serótónín Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Þegar sorgin bankar upp á Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Látum þá hlæja því þeir tapa hvort sem er Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Alzheimer - mennska og mildi Ragnheiður Ríkharðsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsa bætt um 64 milljarða Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Er krónan að valda átökum á milli kynslóða? Guðmundur Ragnarsson skrifar Sjá meira
Veitingamenn, fjölskyldur þeirra og starfsfólk mæta nýju ári með hnút í maganum. Sumir hafa þegar tekið af sér svuntuna og hætt veitingarekstri en aðrir ætla að halda áfram störfum við fordæmalausar aðstæður. Himinhátt hráefnisverð, hæstu áfengisskatta í heimi, síhækkandi leiguverð, tíföldun stýrivaxta, hæstu álagsgreiðslur í heimi og ein mestu laun í heimi (reiknuð sem hlutfall af veltu). Svo bætast nú við áætluð verkföll Eflingar sem ná til stærsta hluta stafsmanna í veitingarekstri. Allt dynur þetta á rekstraraðilum sem neituðu að gefast upp í heimsfaraldri og komust aftur upp á hnén eftir langvarandi samkomubönn og kvaðir sem stjórnvöld lögðu á greinina yfir tveggja ára skeið. Lokum Covid-tímabilsins fögnuðu stjórnvöld svo með því að hækka skatta og opinber gjöld á atvinnugreinina frá og með síðustu áramótum, sem voru fyrir meðal þeirra hæstu í heimi. Er nema von, að fólki blöskri? HELMINGUR TEKNA FER BEINT Í LAUNAGREIÐSLUR Um 12 þúsund manns starfa í íslenska veitingageiranum, sem veltir um 100 milljörðum króna. Um helmingur þeirrar upphæðar fer í launakostnað, u.þ.b. 30-35% fer í kaup á hráefnum og 15-20% þurfa því að duga fyrir restinni; leigu, kaupum og viðhaldi á tækjum, tólum og húsbúnaði, tryggingum, gjöldum og þjónustu af ýmsu tagi o.s.frv. Meirihluti vinnustunda er utan hefðbundins vinnutíma og álagsgreiðslur eru því tvöfalt hærri en á almennum markaði, kvöld-, nætur- helgar- og stórhátíðarálag. Þá er 80% starfsfólks í hlutastörfum, samanborið við 22% á almennum markaði, og 65% starfsfólks í veitingageiranum er yngra en 25 ára. Helmingur starfsfólks hefur minna en árs starfsreynslu í greininni. Öllum má vera ljóst, að aðstæður í veitingageiranum hafa lengi verið afar erfiðar. Raunar svo, að Samtök fyrirtækja á veitingamarkaði (SVEIT) telja greinina ekki eiga samleið með öðrum og fulla ástæðu vera til að gera sérstaka kjarasamninga í stað þess að starfa eftir almennum kjarasamningum sem eru hannaðir fyrir allt annan veruleika. Verkalýðsfélögin, með Eflingu í fararbroddi, hafa hafnað slíkum hugmyndum og telja sérstakar aðstæður ekki kalla á sérstaka samninga, heldur skuli það sama ganga yfir allar atvinnugreinar sama þó að starfsumhverfi þeirra sé gjör ólíkt. Samtök atvinnulífsins (SA) halda auk þess uppi sama málflutningi sem eru ómæld vonbrigði, þar sem maður hefði haldið að forsvarar atvinnulífins hefðu betri skilning á atvinnulífinu. SVEIT eru samtök með 150 rekstraraðila sem reka 260 veitingastaði og eru með um 6000 manns í vinnu. Eðlilegt væri að svo umfangsmikil samtök kæmu með einhverjum hætti að því að móta rekstrarumhverfið og framtíð greinarinnar en verkalýðsfélögin hafa ekki viljað semja við SVEIT þrátt fyrir að vera stærstu hagsmunasamtök veitingahúsa. Því miður gefa nýjustu fréttir af kjaraviðræðum ekki tilefni til bjartsýni því Efling brýnir nú verkfallsvopnin sem myndu ótvírætt reynast fyrirtækjum í þröngri stöðu afar skaðleg. Vandséð er að blæðingin sem hlytist af beitingu þessa skæða vopns yrði stöðvuð. VIÐ ERUM ÖLL Í SAMA LIÐINU ... LIÐINU SEM VINNUR Í almennri umræðu er fyrirtækjum og launþegum stillt upp í andstæðar fylkingar. Það viðhorf er skiljanlegt í hörðum kjaraviðræðum en staðreyndin er sú að hagsmunir fylkinganna eru á margan hátt sameiginlegir. Því fyrr sem fyrirtæki, verkalýðshreyfingin og ríkið sýna ólíkum sjónarmiðum skilning, því fyrr komumst við að góðri niðurstöðu. Fyrirtæki þurfa samkeppnishæft starfsumhverfi til að borga laun og það segir sig sjálft að ósjálfbær rekstur er dauðadæmdur. Rekstrarumhverfið sem ríkið, SA og stéttarfélögin hafa búið til fyrir veitingarekstur virðist hafa það markmið að knésetja veitingarekstur. Á þessum tímapunkti, miðað við viðmót umræddra stofnanna í garð veitingareksturs, veltir maður því hreinlega fyrir sér hvort stofnanirnar séu ekki komin í mótsögn við tilgang sinn? Gjaldþrota fyrirtæki greiðir ekki skatta eða opinber gjöld og því þarf ríkið að halda í sér og gefa greininni tækifæri til að ná vopnum sínum aftur í stað þess að leggja nýjar álögur og hækka skatta á atvinnugrein sem stendur á brauðfótum – ekki síst vegna aðgerða ríkisins sem bannaði fyrirtækjunum að starfa um langt skeið í misheppnuðum tilraunum til að sporna gegn útbreiðslu veiru. Að óbreyttu mun fyrirtækjum í veitingarekstri fækka á næstunni. Framboðið mun minnka og störf munu tapast. Aukaverkanir af því gætu orðið verulegar því veitingaþjónusta er mikilvægur hornsteinn í þeirri atvinnugrein sem hefur vaxið hvað hraðast undanfarin ár og skapað ómældar tekjur fyrir land og þjóð; ferðaþjónustunni. Í greininni hefur byggst upp mikil fagþekking og margir íslenskir veitingastaðir eru í heimsklassa, líkt og ráða má af árangri íslenskra matreiðslumanna í alþjóðlegum keppnum. Hnitmiðaðir kjarasamningar sem taka mið af eðli stafsumhverfis og vinnutíma er enn sem áður krafa SVEIT. Leggjumst saman á árarnar og tryggjum vöxt og viðgang fyrirtækja í íslenskum veitingarekstri – þau gera samfélagið okkar betra.
Af hverju vilja lyfjafyrirtæki ekki að lyfjahampur verði lögleiddur? Sigurður Hólmar Jóhannesson Skoðun
Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir Skoðun
Skoðun Eru sumir íslenskir stjórnmálamenn að bergmála áróður Kremlar? Guðni Freyr Öfjörð skrifar
Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir skrifar
Skoðun Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Af hverju vilja lyfjafyrirtæki ekki að lyfjahampur verði lögleiddur? Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar
Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason skrifar
Af hverju vilja lyfjafyrirtæki ekki að lyfjahampur verði lögleiddur? Sigurður Hólmar Jóhannesson Skoðun
Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir Skoðun