Börnin okkar og ábyrgð RÚV! Vilhjálmur Hjálmarsson og Gyða Haraldsdóttir skrifa 16. nóvember 2022 08:01 Um þessar mundir sýnir RÚV þáttaröðina „Börnin okkar“ sem byggir á hugmynd Gunnþórunnar Jónsdóttur og Hermundar Sigmundssonar. Fjórði þáttur [frumsýndur 6. nóvember] bar heitið „Greiningar“ og reyndist svo stútfullur af einhliða fullyrðingum og áróðri gegn greiningum og lyfjameðferð að mér varð orða vant. Hvergi í þættinum er rætt við fagaðila sem framkvæma greiningar eða taka ákvörðun um lyfjameðferð, heldur byggt á samtölum við ýmsa aðila sem flest virðast eiga það sameiginlegt að telja greiningar rót alls ills. Greining séu „bara útlistun á þínum takmörkum,“ skilaboð til barns séu röng og verið sé að stimpla það. Orðræða af þessu tagi sýnir fátt annað en vanþekkingu viðmælenda á framkvæmd og tilgangi greininga. Greining á vanda sem upp er kominn hjá barni felst í yfirgripsmikilli skoðun á þroska-, heilsu- og félagslegum bakgrunni barnsins, þróun og umfangi vandans, svo og ítarlegri kortlaggningu á styrkleikum barnsins og veikleikum þess. Niðurstöður greiningar gefa leiðbeiningu um hvaða meðferðir eða önnur úrræði séu líklegust til að skila árangri. Jafnframt á niðurstaða að minnka líkur á að gripið sé til gagnslausra úrræða. Ef einhver telur þetta vera stimplun og röng skilaboð til barns, þá þarf viðkomandi kannski fyrst og fremst að líta í eigin barm. Að byggja ákvarðanir á þekkingu á aldrei að vera neikvæð staða. Um þverbak keyrir þó þegar fjallað er um lyf. Þar nota viðmælendur orð á borð við „ofvirknislyf,“ eins og ADHD lyfjameðferð snúi eingöngu að líkamlegri ofvirkni, sem fer fjarri. Í annan stað er fullyrt að ADHD lyf eigi að „draga úr t.d. hvatvísi — dempar þig,“ sem klárlega staðfestir að viðmælandi hefur engan skilning á út á hvað ADHD gengur né virkni ADHD lyfja. Ítrekað er minnst á lyf vegna kvíða og þunglyndis, en hvergi tæpt á þeim möguleika að skortur á greiningu geti leitt til rangrar lyfjameðferðar, til dæmis þegar einkenni þunglyndis og/eða kvíða séu í raun merki um ógreint ADHD, einhverfu eða annað sem í raun er undirliggjandi ástæða. Þáttagerðarfólk undirbyggir þessar ranghugmyndir svo með ítrekaðri notkun á nærmyndyndum af marglitum lyfjahylkjum sem flæða um eins og sælgæti. Þetta er gamalt og ódýrt trix í sjónvarpsþáttagerð – iðulega notað til að vekja neikvæð hughrif hjá áhorfendum – það er hreinlega spurning hvort RÚV sæmi slík vinnubrögð. Hermundur kemur svo fram í einhvers lags vísindahorni, vitnar til kenninga Gilbert Gottlieb um stöðugt samspil þroski, vaxtar, reynslu og náms. Jafnframt að þroski einstaklings sé samspil erfða, taugakerfis, atferlis og umhverfis. Ég enga ástæðu til að draga þetta í efa, enda vel þekkt að t.d. ógreint eða vanmeðhöndlað ADHD – þar með talið viðbrögð innan skólakerfisins – hefur mikil áhrif á andlegan og félagslegan þroska barns. Því miður kýs Hermundur og hans samstarfsfólk að hunsa þessa hlið með öllu. Þess í stað spyr þáttaferðarfólk hvort lyf séu alltaf lausnin og ýjar þess í stað að því að „regluleg og góð hreyfing og hreint matarræði [geti] t.d. breytt ýmsu til hins betra.“ Eða eins og einn viðmælandi segir, að „[…] mæta bara [barni] með virðingu og ást …!“ Hvað ADHD varðar þá er hreyfing vissulega eitt lykilatriða – og reyndar gildir það um alla, börn og fullorðna, rétt eins og kemur skýrt fram í fimmta þætti sem frumsýndur var viku síðar. En hvað er átt við með „hreinu“ mataræði og hvers vegna telst sjálfsögð ‘virðing og ást’ sem einhver töfralausn. Það sem okkur fannst kannski undarlegast er að í seinni hluta þáttar bentu viðmælendur á ýmsa þætti sem vissulega útskýra hvar hinn raunverulegu vandi liggur. Í mistökum við framkvæmd og skort á fjármagni. En á síðustu metrunum drukknar sú umfjöllun í fabúleringum um lyf og fallegri dæmisögu um mann í frakka, sem túlka má á ólíkan máta. Fyrir hönd ADHD samtakanna viljum við árétta að niðurstöður fjölda rannsókna staðfesta gagnsemi og mikilvægi greininga, meðferðar og lyfja vegna ADHD. Ómálefnaleg umfjöllun og framsetning efnis sem er til þess fallið að ala á fordómum í garð greininga, meðferðar og notkunar lyfja fyrir fólk með ADHD, líkt og gert var í þessum þætti á RÚV er afar skaðleg og í fullkominni andstöðu við niðurstöður rannsókna. Greiningar, meðferð og lyf bjarga lífum! Þáttaröðin er framleidd fyrir RÚV, undir dagskrárstjórn Skarphéðins Guðmundssonar og liggur því beinast við að spyrja dagskrárstjóra RÚV hvort efnistök og framsetning í þessum þætti samræmist gæðakröfum þessarar mikilvægu menningarstofnunar, sem Ríkisútvarpið sannanlega er? Fyrir hönd ADHD samtakanna, Vilhjálmur Hjálmarsson og Gyða Haraldsdóttir, formaður og varaformaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Börn og uppeldi Ríkisútvarpið Vilhjálmur Hjálmarsson Mest lesið Á uppgjör frá TR að koma eldri borgurum á óvart? Björn Snæbjörnsson Skoðun Ekkert réttlætir þjóðarmorð Ísraela í Palestínu Sveinn Þórhallsson Skoðun Kallið þið þetta fjölbreytni? Hermann Borgar Jakobsson Skoðun Slúbbertar í skjóli BSRB Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Eitt eilífðar smáblóm með titrandi tár Katrín Matthíasdóttir Skoðun Bæjarstjórinn í Kópavogi hendir fyrir vagninn Gunnar Gylfason Skoðun Mannúðarkrísa af mannavöldum Ingólfur Gíslason Skoðun Guðmundur Hrafn Arngrímsson er maður sem hefur aldrei rúllað sexum Kristján Blöndal Skoðun Að vinda ofan af gullhúðun Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun Hvað þýðir það að vera úr sömu sveit? Margrét Ágústa Sigurðardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Sögulegur dómur Hæstaréttar – staðfestir sjálfstæði Alþingis Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Að vera fatlaður á Íslandi er full vinna Birna Ösp Traustadóttir skrifar Skoðun Sæluríkið Ísland Einar Helgason skrifar Skoðun Áskorun til Alþingis: Tryggið almannahagsmuni - afnemið samkeppnisundanþágu afurðastöðvanna Benedikt S. Benediktsson,Breki Karlsson,Halla Gunnarsdóttir,Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Stormurinn gegn stóðhryssunni Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Kallið þið þetta fjölbreytni? Hermann Borgar Jakobsson skrifar Skoðun Til varnar Eyjafjöllum - og Íslandi öllu Pétur Jónasson skrifar Skoðun Réttlætið sem refsar Jóni Hjálmar Vilhjálmsson skrifar Skoðun Guðmundur Hrafn Arngrímsson er maður sem hefur aldrei rúllað sexum Kristján Blöndal skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm með titrandi tár Katrín Matthíasdóttir skrifar Skoðun Á uppgjör frá TR að koma eldri borgurum á óvart? Björn Snæbjörnsson skrifar Skoðun Bæjarstjórinn í Kópavogi hendir fyrir vagninn Gunnar Gylfason skrifar Skoðun Ábyrg ferðamennska Hlynur Aðalsteinsson ,Josephine Lilian Roloff skrifar Skoðun Að vinda ofan af gullhúðun Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Hvað þýðir það að vera úr sömu sveit? Margrét Ágústa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Mannúðarkrísa af mannavöldum Ingólfur Gíslason skrifar Skoðun Ekkert réttlætir þjóðarmorð Ísraela í Palestínu Sveinn Þórhallsson skrifar Skoðun Slúbbertar í skjóli BSRB Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Ég er kominn heim Askur Hrafn Hannesson skrifar Skoðun Þetta með tungumálin eru ekki bara orðin Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Kennum innflytjendum íslensku! Kristjana Þórdís Jónsdóttir,Sigrún Eiríksdóttir,Sigrún Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skreytt með stolnum fjöðrum Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Er garðurinn þinn alveg grænn? Sigurður Friðleifsson skrifar Skoðun Allt að 29% starfsmannavelta – starfsumhverfi drauma þinna? Brynhildur Heiðar- og Ómarsdóttir skrifar Skoðun Fimm svikasögur úr raunveruleikanum Brynja María Ólafsdóttir skrifar Skoðun Atlagan að almenna íbúðakerfinu Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Umfang þjáningarinnar á Gasa langt umfram þau úrræði sem hjálparstofnanir hafa yfir að ráða Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ísrael – hundrað augu fyrir eitt auga Halldór Reynisson skrifar Skoðun Laxmenn Landsvirkjunar Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Eru samfélagsmiðlar að gera okkur narsissísk eða bara að sýna hverja við verðlaunum? Zoe Christi Ann Moulder skrifar Sjá meira
Um þessar mundir sýnir RÚV þáttaröðina „Börnin okkar“ sem byggir á hugmynd Gunnþórunnar Jónsdóttur og Hermundar Sigmundssonar. Fjórði þáttur [frumsýndur 6. nóvember] bar heitið „Greiningar“ og reyndist svo stútfullur af einhliða fullyrðingum og áróðri gegn greiningum og lyfjameðferð að mér varð orða vant. Hvergi í þættinum er rætt við fagaðila sem framkvæma greiningar eða taka ákvörðun um lyfjameðferð, heldur byggt á samtölum við ýmsa aðila sem flest virðast eiga það sameiginlegt að telja greiningar rót alls ills. Greining séu „bara útlistun á þínum takmörkum,“ skilaboð til barns séu röng og verið sé að stimpla það. Orðræða af þessu tagi sýnir fátt annað en vanþekkingu viðmælenda á framkvæmd og tilgangi greininga. Greining á vanda sem upp er kominn hjá barni felst í yfirgripsmikilli skoðun á þroska-, heilsu- og félagslegum bakgrunni barnsins, þróun og umfangi vandans, svo og ítarlegri kortlaggningu á styrkleikum barnsins og veikleikum þess. Niðurstöður greiningar gefa leiðbeiningu um hvaða meðferðir eða önnur úrræði séu líklegust til að skila árangri. Jafnframt á niðurstaða að minnka líkur á að gripið sé til gagnslausra úrræða. Ef einhver telur þetta vera stimplun og röng skilaboð til barns, þá þarf viðkomandi kannski fyrst og fremst að líta í eigin barm. Að byggja ákvarðanir á þekkingu á aldrei að vera neikvæð staða. Um þverbak keyrir þó þegar fjallað er um lyf. Þar nota viðmælendur orð á borð við „ofvirknislyf,“ eins og ADHD lyfjameðferð snúi eingöngu að líkamlegri ofvirkni, sem fer fjarri. Í annan stað er fullyrt að ADHD lyf eigi að „draga úr t.d. hvatvísi — dempar þig,“ sem klárlega staðfestir að viðmælandi hefur engan skilning á út á hvað ADHD gengur né virkni ADHD lyfja. Ítrekað er minnst á lyf vegna kvíða og þunglyndis, en hvergi tæpt á þeim möguleika að skortur á greiningu geti leitt til rangrar lyfjameðferðar, til dæmis þegar einkenni þunglyndis og/eða kvíða séu í raun merki um ógreint ADHD, einhverfu eða annað sem í raun er undirliggjandi ástæða. Þáttagerðarfólk undirbyggir þessar ranghugmyndir svo með ítrekaðri notkun á nærmyndyndum af marglitum lyfjahylkjum sem flæða um eins og sælgæti. Þetta er gamalt og ódýrt trix í sjónvarpsþáttagerð – iðulega notað til að vekja neikvæð hughrif hjá áhorfendum – það er hreinlega spurning hvort RÚV sæmi slík vinnubrögð. Hermundur kemur svo fram í einhvers lags vísindahorni, vitnar til kenninga Gilbert Gottlieb um stöðugt samspil þroski, vaxtar, reynslu og náms. Jafnframt að þroski einstaklings sé samspil erfða, taugakerfis, atferlis og umhverfis. Ég enga ástæðu til að draga þetta í efa, enda vel þekkt að t.d. ógreint eða vanmeðhöndlað ADHD – þar með talið viðbrögð innan skólakerfisins – hefur mikil áhrif á andlegan og félagslegan þroska barns. Því miður kýs Hermundur og hans samstarfsfólk að hunsa þessa hlið með öllu. Þess í stað spyr þáttaferðarfólk hvort lyf séu alltaf lausnin og ýjar þess í stað að því að „regluleg og góð hreyfing og hreint matarræði [geti] t.d. breytt ýmsu til hins betra.“ Eða eins og einn viðmælandi segir, að „[…] mæta bara [barni] með virðingu og ást …!“ Hvað ADHD varðar þá er hreyfing vissulega eitt lykilatriða – og reyndar gildir það um alla, börn og fullorðna, rétt eins og kemur skýrt fram í fimmta þætti sem frumsýndur var viku síðar. En hvað er átt við með „hreinu“ mataræði og hvers vegna telst sjálfsögð ‘virðing og ást’ sem einhver töfralausn. Það sem okkur fannst kannski undarlegast er að í seinni hluta þáttar bentu viðmælendur á ýmsa þætti sem vissulega útskýra hvar hinn raunverulegu vandi liggur. Í mistökum við framkvæmd og skort á fjármagni. En á síðustu metrunum drukknar sú umfjöllun í fabúleringum um lyf og fallegri dæmisögu um mann í frakka, sem túlka má á ólíkan máta. Fyrir hönd ADHD samtakanna viljum við árétta að niðurstöður fjölda rannsókna staðfesta gagnsemi og mikilvægi greininga, meðferðar og lyfja vegna ADHD. Ómálefnaleg umfjöllun og framsetning efnis sem er til þess fallið að ala á fordómum í garð greininga, meðferðar og notkunar lyfja fyrir fólk með ADHD, líkt og gert var í þessum þætti á RÚV er afar skaðleg og í fullkominni andstöðu við niðurstöður rannsókna. Greiningar, meðferð og lyf bjarga lífum! Þáttaröðin er framleidd fyrir RÚV, undir dagskrárstjórn Skarphéðins Guðmundssonar og liggur því beinast við að spyrja dagskrárstjóra RÚV hvort efnistök og framsetning í þessum þætti samræmist gæðakröfum þessarar mikilvægu menningarstofnunar, sem Ríkisútvarpið sannanlega er? Fyrir hönd ADHD samtakanna, Vilhjálmur Hjálmarsson og Gyða Haraldsdóttir, formaður og varaformaður.
Skoðun Áskorun til Alþingis: Tryggið almannahagsmuni - afnemið samkeppnisundanþágu afurðastöðvanna Benedikt S. Benediktsson,Breki Karlsson,Halla Gunnarsdóttir,Ólafur Stephensen skrifar
Skoðun Guðmundur Hrafn Arngrímsson er maður sem hefur aldrei rúllað sexum Kristján Blöndal skrifar
Skoðun Kennum innflytjendum íslensku! Kristjana Þórdís Jónsdóttir,Sigrún Eiríksdóttir,Sigrún Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Allt að 29% starfsmannavelta – starfsumhverfi drauma þinna? Brynhildur Heiðar- og Ómarsdóttir skrifar
Skoðun Umfang þjáningarinnar á Gasa langt umfram þau úrræði sem hjálparstofnanir hafa yfir að ráða Stella Samúelsdóttir skrifar
Skoðun Eru samfélagsmiðlar að gera okkur narsissísk eða bara að sýna hverja við verðlaunum? Zoe Christi Ann Moulder skrifar