Víxlhækkanir vaxta og verðlags Þorsteinn Sæmundsson skrifar 29. ágúst 2022 15:01 Nú er enn ein stýrivaxtahækkunin orðin að veruleika og eru stýrivextir á Íslandi orðnir fimm og hálft prósent. Í nágrannalöndum okkar þar sem verðbólga er svipuð og hér eru stýrivextir frá núll komma einu prósenti uppí tvö og hálft. Ýmsar ástæður eru tilgreindar vegna hárrar verðbólgu í heiminum en þær helstu lúta að áhrifum af nýliðnum heimsfaraldri og stríði Rússa á hendur Úkraínumönnum. Hér á landi eru ástæður hárrar verðbólgu nokkuð aðrar. Undanfarin allmörg ár hefur s.k. húsnæðisliður borið uppi verðlagshækkanir og lagst eins og farg á skuldara einkum þá sem fest hafa kaup á húsnæði í fyrsta sinn. Nú um stundir stendur húsnæðisliðurinn undir 40 hundraðshlutum verðlagshækkana. Án breytinga á þessum grunni mun sami húsnæðisliður viðhalda verðbólgu um fyrirsjáanlega framtíð. Engu mun skipta þó stríðsátökum linni og erlendar verðhækkanir dvíni húsnæðisliðurinn mun enn um stund sjá til þess að verðbólga verði hér hærri en í nágrannaríkjum. Rétt er að benda á að húsnæðisliðurinn eins og hann er reiknaður hér er ekki í fullu samræmi við samevrópskan útreikning. Miðflokkurinn lagði til árið 2018 að húsnæðisliður yrði felldur úr neysluvísitöluútreikningi og hefur ánýjað það síðan. Ríkjandi meirihluti á Alþingi hefur ekki tekið undir. Núverandi seðlabankastjóri og viðhengi hans virtust nokkuð undrandi við síðustu vaxtaákvörðun á því að innlend verðbólga færi vaxandi. Þeir vísu menn ættu að spyrja sig hvert fyrirtæki á Íslandi eigi að velta kostnaðarhækkunum sínum vegna fyrri vaxtaákvarðana S.Í. annað en út í verðlagið. Í því sambandi má benda á nýlegt sjónvarpsviðtal við byggingameistara sem sagði að þar sem fjármögnun yrði sífellt dýrari myndi það skila sér í hærra íbúðaverði. Það skilar sér svo í hækkun húsnæðisliðar í neysluvísitölu. Ákafar stýrivaxtahækkanir hér eru því líkar hundi sem eltist við skottið á sér. Seðlabankastjóri ætti einnig að spara sér að tala niður til íslenskra heimila með hvatningu um að eiga borð fyrir báru og setja upp svip vegna þess að heimilin hafa gengið á sparnað sinn. Sífellt fleiri ná ekki endum saman við hver mánaðamót nú en fyrr vegna aukinnar verðbólgu ekki síst þeir sem leigja á fákeppnisleigumarkaði. Nýjasta stýrivaxtahækkunin er ekki sprek heldur gildur lurkur á verðbólgubál komandi missera. Það þarf ekki seðlabankastjóra eða viðhengi hans til að spá 11 -12 prósent verðbólgu hér á næstunni. Sú verðbólga er skilgetið afkvæmi nýorðinnar vaxtahækkunar. Erfitt er að sjá fyrir sér að hægt verði að koma stýrivöxtum niður úr þeim hæðum sem þeir eru nú í vegna þess hversu ákafar hækkanir hafa verið undanfarandi. Undirritaður vísar ekki til orða fyrrum seðlabankastjóra á hverjum degi en sá sagði stýrivaxtahækkanir hafa áhrif fyrst eftir átján mánuði. Verum því undirbúin undir ofurverðbólgu næstu misseri. Einnig er vert að seðlabankastjóri útskýri hvers vegna metfjöldi ferðamanna fáheyrð verð á áli og sjávarafurðum styrki ekki gengi íslensku krónunnar nú um stundir. Það eru nokkur firn að sjá bandaríkjadal Evru og danska krónu í óbreyttri stöðu gagnvart íslensku krónunni mánuð eftir mánuð. Þessi handstýring krónunnar er til dæmis ekki hvatning til olíusala að lækka olíuverð þó það hafi lækkað umtalsvert á heimsmarkaði undanfarið. Í Danmörku er líterinn af bensíni og díselolíu um það bil tuttugu krónum lægri en lægsta verð hér. Eru Danir þó allröskir við skattheimtu af eldsneyti. Og olíukóngar góðir, það vita allir að birgðirnar í Örfirisey eru ekki eign íslensku olíufélaganna svo ekki móðga okkur með vísan til birgðastöðu þegar þið móist við og lækkið ekki verð. Með handstýringu krónunnar tekur Seðlabanki Íslands líka einarða afstöðu með útflutningsatvinnugreinum en gegn íslenskum heimilum og smáatvinnurekendum sem enn einusinni virðast eiga að vinna bug á verðbólgu upp á sitt einsdæmi. Vert er að gaumgæfa hverjir hagnist á núverandi verðbólguástandi. Þar ber fjármálakerfið hæst en nýjar tölur um hagnað bankanna eru ævintýralegar og erum við þó ýmsu vön í þeim efnum. Þjóðbankinn stendur sig einna síst að því er virðist vegna vondra fjárfestingarákvarðana. Einnig gæti kostnaður við byggingu monthúss bankans tekið í sérstaklega ef ríkið kemur bankanum ekki til bjargar með því að kaupa hluta hússins undir ráðuneyti. Fróðlegt verður að fylgjast með hvort einhver muni axla ábyrgð á klúðrinu. Verslunin virðist einnig pluma sig vel þessa dagana og stærstu fákeppniskeðjurnar keppast við að senda inn ,,jákvæðar” afkomuviðvaranir. Erlendis hafa stórar keðjur á smásölumarkaði boðað frystingu vöruverðs en minna fer fyrir því hér. Það er útaf fyrir sig merkilegt því stærstu keðjurnar á markaði hérlendis eru í meirihlutaeigu eftirlaunasjóða íslenskra erfiðismanna. Nú síðast steig fram forstjóri einnar stærstu matvöruverslunarinnar og kvaðst ófær um að frysta verð vegna markaðsráðandi stöðu. Rétt er að benda neytendum á að þeir geta sem best hjálpað forstjóranum í neyð hans með því að kaupa inn annars staðar og draga þannig úr markaðsráðandi stöðu fyrirtækis hans (lífeyrissjóðanna). Ég óttast mjög að síðasta stýrivaxtaákvörðun Seðlabankans sé misráðin og muni hafa þveröfug áhrif við það sem ætlast er til. Seðlabankastjóra er bent á að það er viturra manna háttur að skipta um skoðun. Höfundur situr í stjórn Miðflokksins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorsteinn Sæmundsson Efnahagsmál Verðlag Seðlabankinn Mest lesið Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson Skoðun Augnablikið Magnús Jóhann Hjartarson Skoðun Sættir þú þig við þetta? Jón Pétur Zimsen Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson Skoðun Tölum um stóra valdaframsalsmálið Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir Skoðun Gott frumvarp, en hvað með verklagið? Bogi Ragnarsson Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson Skoðun Alþingi gleymir aftur fötluðum börnum Lúðvík Júlíusson Skoðun Skoðun Skoðun Sættir þú þig við þetta? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Alþingi gleymir aftur fötluðum börnum Lúðvík Júlíusson skrifar Skoðun Lægri gjöld, fleiri tækifæri Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Tölum um stóra valdaframsalsmálið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar Skoðun Öflugar varnir krefjast stöndugra fréttamiðla Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Gott frumvarp, en hvað með verklagið? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Augnablikið Magnús Jóhann Hjartarson skrifar Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Lífeyrissjóðirnir og Íslandsbanki, hluthafafundur á mánudag Bolli Héðinsson skrifar Skoðun „Þegar arkitektinn fer á flug“ - opinber umræða á villigötum Eyrún Arnarsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfið þarf stjórnvöld með bein í nefinu Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Börn eru hvorki veiðigjöld né öryggis- og varnarmál Grímur Atlason skrifar Skoðun Í vörn gegn sjálfum sér? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Mig langar að byggja heim með frið og umlykja með ást Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks skrifar Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Veiðigjöld, gaslýsingar og valdníðsla Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar Skoðun Árið 2023 kemur aldrei aftur Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Trumpistar eru víða Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Fasteignagjöld eru lág í Reykjavík Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Gerræðisleg áform í anda Ráðstjórnarríkjanna Guðmundur Fertram Sigurjónsson skrifar Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar Skoðun Nýbakaðir foreldrar og óbökuð loforð Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þegar bráðamóttakan drepur þig hraðar Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Skoðun Samkeppnin tryggir hag neytenda Hanna Katrín Friðriksson skrifar Sjá meira
Nú er enn ein stýrivaxtahækkunin orðin að veruleika og eru stýrivextir á Íslandi orðnir fimm og hálft prósent. Í nágrannalöndum okkar þar sem verðbólga er svipuð og hér eru stýrivextir frá núll komma einu prósenti uppí tvö og hálft. Ýmsar ástæður eru tilgreindar vegna hárrar verðbólgu í heiminum en þær helstu lúta að áhrifum af nýliðnum heimsfaraldri og stríði Rússa á hendur Úkraínumönnum. Hér á landi eru ástæður hárrar verðbólgu nokkuð aðrar. Undanfarin allmörg ár hefur s.k. húsnæðisliður borið uppi verðlagshækkanir og lagst eins og farg á skuldara einkum þá sem fest hafa kaup á húsnæði í fyrsta sinn. Nú um stundir stendur húsnæðisliðurinn undir 40 hundraðshlutum verðlagshækkana. Án breytinga á þessum grunni mun sami húsnæðisliður viðhalda verðbólgu um fyrirsjáanlega framtíð. Engu mun skipta þó stríðsátökum linni og erlendar verðhækkanir dvíni húsnæðisliðurinn mun enn um stund sjá til þess að verðbólga verði hér hærri en í nágrannaríkjum. Rétt er að benda á að húsnæðisliðurinn eins og hann er reiknaður hér er ekki í fullu samræmi við samevrópskan útreikning. Miðflokkurinn lagði til árið 2018 að húsnæðisliður yrði felldur úr neysluvísitöluútreikningi og hefur ánýjað það síðan. Ríkjandi meirihluti á Alþingi hefur ekki tekið undir. Núverandi seðlabankastjóri og viðhengi hans virtust nokkuð undrandi við síðustu vaxtaákvörðun á því að innlend verðbólga færi vaxandi. Þeir vísu menn ættu að spyrja sig hvert fyrirtæki á Íslandi eigi að velta kostnaðarhækkunum sínum vegna fyrri vaxtaákvarðana S.Í. annað en út í verðlagið. Í því sambandi má benda á nýlegt sjónvarpsviðtal við byggingameistara sem sagði að þar sem fjármögnun yrði sífellt dýrari myndi það skila sér í hærra íbúðaverði. Það skilar sér svo í hækkun húsnæðisliðar í neysluvísitölu. Ákafar stýrivaxtahækkanir hér eru því líkar hundi sem eltist við skottið á sér. Seðlabankastjóri ætti einnig að spara sér að tala niður til íslenskra heimila með hvatningu um að eiga borð fyrir báru og setja upp svip vegna þess að heimilin hafa gengið á sparnað sinn. Sífellt fleiri ná ekki endum saman við hver mánaðamót nú en fyrr vegna aukinnar verðbólgu ekki síst þeir sem leigja á fákeppnisleigumarkaði. Nýjasta stýrivaxtahækkunin er ekki sprek heldur gildur lurkur á verðbólgubál komandi missera. Það þarf ekki seðlabankastjóra eða viðhengi hans til að spá 11 -12 prósent verðbólgu hér á næstunni. Sú verðbólga er skilgetið afkvæmi nýorðinnar vaxtahækkunar. Erfitt er að sjá fyrir sér að hægt verði að koma stýrivöxtum niður úr þeim hæðum sem þeir eru nú í vegna þess hversu ákafar hækkanir hafa verið undanfarandi. Undirritaður vísar ekki til orða fyrrum seðlabankastjóra á hverjum degi en sá sagði stýrivaxtahækkanir hafa áhrif fyrst eftir átján mánuði. Verum því undirbúin undir ofurverðbólgu næstu misseri. Einnig er vert að seðlabankastjóri útskýri hvers vegna metfjöldi ferðamanna fáheyrð verð á áli og sjávarafurðum styrki ekki gengi íslensku krónunnar nú um stundir. Það eru nokkur firn að sjá bandaríkjadal Evru og danska krónu í óbreyttri stöðu gagnvart íslensku krónunni mánuð eftir mánuð. Þessi handstýring krónunnar er til dæmis ekki hvatning til olíusala að lækka olíuverð þó það hafi lækkað umtalsvert á heimsmarkaði undanfarið. Í Danmörku er líterinn af bensíni og díselolíu um það bil tuttugu krónum lægri en lægsta verð hér. Eru Danir þó allröskir við skattheimtu af eldsneyti. Og olíukóngar góðir, það vita allir að birgðirnar í Örfirisey eru ekki eign íslensku olíufélaganna svo ekki móðga okkur með vísan til birgðastöðu þegar þið móist við og lækkið ekki verð. Með handstýringu krónunnar tekur Seðlabanki Íslands líka einarða afstöðu með útflutningsatvinnugreinum en gegn íslenskum heimilum og smáatvinnurekendum sem enn einusinni virðast eiga að vinna bug á verðbólgu upp á sitt einsdæmi. Vert er að gaumgæfa hverjir hagnist á núverandi verðbólguástandi. Þar ber fjármálakerfið hæst en nýjar tölur um hagnað bankanna eru ævintýralegar og erum við þó ýmsu vön í þeim efnum. Þjóðbankinn stendur sig einna síst að því er virðist vegna vondra fjárfestingarákvarðana. Einnig gæti kostnaður við byggingu monthúss bankans tekið í sérstaklega ef ríkið kemur bankanum ekki til bjargar með því að kaupa hluta hússins undir ráðuneyti. Fróðlegt verður að fylgjast með hvort einhver muni axla ábyrgð á klúðrinu. Verslunin virðist einnig pluma sig vel þessa dagana og stærstu fákeppniskeðjurnar keppast við að senda inn ,,jákvæðar” afkomuviðvaranir. Erlendis hafa stórar keðjur á smásölumarkaði boðað frystingu vöruverðs en minna fer fyrir því hér. Það er útaf fyrir sig merkilegt því stærstu keðjurnar á markaði hérlendis eru í meirihlutaeigu eftirlaunasjóða íslenskra erfiðismanna. Nú síðast steig fram forstjóri einnar stærstu matvöruverslunarinnar og kvaðst ófær um að frysta verð vegna markaðsráðandi stöðu. Rétt er að benda neytendum á að þeir geta sem best hjálpað forstjóranum í neyð hans með því að kaupa inn annars staðar og draga þannig úr markaðsráðandi stöðu fyrirtækis hans (lífeyrissjóðanna). Ég óttast mjög að síðasta stýrivaxtaákvörðun Seðlabankans sé misráðin og muni hafa þveröfug áhrif við það sem ætlast er til. Seðlabankastjóra er bent á að það er viturra manna háttur að skipta um skoðun. Höfundur situr í stjórn Miðflokksins.
Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir Skoðun
Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson Skoðun
Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar
Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar
Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar
Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar
Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir Skoðun
Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson Skoðun