Verðtryggð húsnæðislán eru mun algengari hjá flestum lífeyrissjóðum en óverðtryggð, allt frá því að vera ríflega helmingur allra húsnæðislána einstakra sjóða í að vera um hundrað prósent þeirra. Athygli vekur að þó nokkur hluti þessara lána er með hærri en þriggja prósenta vexti sem er hærra vaxtarstig en hefur víða verið í boði á lánamarkaði undanfarin misseri.
Þannig eru öll öll verðtryggð húsnæðislán á þriggja komma fimm prósenta vöxtum hjá Lífeyrissjóði bankamanna, 32 prósent verðtryggðra lána eru með hærri en þriggja prósenta vexti hjá Lífeyrissjóði Vezslunarmanna og um 22,7 prósent hjá Gildi lífeyrissjóði. Það eru mun hærri vextir en til að mynda viðskiptabankarnir þrír hafa verið að bjóða á verðtryggðum lánum þar sem Arion banki býður nú 1,89% fasta vexti á verðtryggðum lánum, Landsbankinn 1,9% og Íslandsbanki 2,3%.
Fréttastofa óskaði eftir upplýsingar frá stærstu lífeyrissjóðum landsins og viðskiptabönkum um hversu stórt hlutfall húsnæðislána þeirra væru verðtryggð lán og hversu mörg þessara lána eru með hærri vexti en þrjú prósent. Lífeyrissjóðir og tveir af þremur viðskiptabönkum svöruðu fyrirspurn fréttastofu greiðlega en Arion banki tjáði fréttastofu að bankinn birti ekki upplýsingar um alla þá liði sem spurt var um. Vísaði bankinn í opinber gögn Seðlabankans.
Segja lánastofnanir þurfa að hafa frumkvæði að því að bjóða bestu kjör
Breki Karlsson formaður Neytendasamtakanna segir afar mikilvægt að fjármálastofnanir láti fólk vita ef það er með óhagstæð lánskjör.
„Auðvitað ættu allar lánastofnanir að láta viðskiptavini sína vera á bestu kjörum hverju sinni og láta þá vita ef þeir eru ekki á slíkum kjörum,“ segir Breki.
Umboðsmaður skuldara tekur undir með Neytendasamtökunum að fjármálastofnanir ættu að láta viðskiptavini sína vita af hagkvæmustu lánakjörunum hverju sinni.
„Mér finnst það bara alveg sjálfsagt. Mér finnst líka alveg sjálfsögð þjónusta að viðskiptavinir fjármálastofnana séu alltaf á bestu kjörum,“ segir Ásta Sigrún Helgadóttir umboðsmaður skuldara.
Gríðarlegur verðmunur í verðbólgu á verðtryggðum og óverðtryggðum lánum
Verðbólga hefur gríðarleg áhrif á verðtryggð íbúðalán því hún leggst ofan á höfuðstól þeirra. Í einföldu dæmi sem hægt er að gera á reiknivél Landsbankans þar sem fólk tekur tuttugu og átta milljóna króna verðtryggt húsnæðislán í þrjátíu ár á tveggja prósenta vöxtum og verðbólga er há eða 7,6 prósent á lánstímanum gæti það þurft að greiða um hundrað þrjátíu og átta milljónir í heild fyrir lánið. Miðað við núverandi verðbólgu sem mælist 8,8% hækkar þetta lán til dæmis um tvær komma fimm milljónir strax fyrsta árið. Ef sama upphæð eða tuttugu og átta milljónir er tekin í óverðtryggðu láni verður heildarupphæðin sem fólkið greiðir á lánstímanum hins vegar um fimmtíu og fimm milljónir. Fyrsta afborgun af verðtryggða láninu er lægri en þess óverðtryggða til að byrja með en það breytist er líður á lánstímann enda er verðtryggða lánið mun dýrara þegar upp er staðið. Tekið skal fram að í þessu dæmi er núverandi verðbólga og vaxtastig haft til hliðsjónar í forsendum reiknivélarinnar.
Ásta segir verðtryggð lán geta falið í sér áhættu
„Það veit engin hvað verðbólgan verður og þú ert að taka þessi lán til svo margra ára. Þannig að þetta er áhættutaka,“ segir Ásta.
Hún segir greiðslubyrði lána og framfærslukostnað heimilanna hafa hækkað, sem sé slæm blanda þegar kemur að hættu á auknum skuldavanda heimilanna.
„Það eru blikur á lofti,“ segir Ásta að lokum.
