Er nútímanum illa við börnin okkar? Geir Gunnar Markússon skrifar 30. maí 2022 11:00 Það er eins og nútíma borgarlíferni sé að reyna að granda blessuðum börnunum okkar (og okkur sjálfum í leiðinni). Allt of margt í okkar líferni er að gera okkur svo ótrúlega auðvelt að lifa, borða og tæknin er alltaf að „létta“ okkur lífið og skrefin. Undanfarin ár hef ég haldið fyrirlestra um heilbrigðan lífsstíl fyrir börn og ungmenni. Á einum slíkum fyrirlestri fyrir unglinga um daginn var ég alveg sleginn út af laginu. Það var varla að unglingarnir sem voru þarna á fræðslunni gætu haldið sér vakandi (þó reyndi ég að vera skemmtilegur), fæst þeirra sögðust borða morgunmat, allflest játuðu að nota orkudrykki og fáir voru í reglulegri hreyfingu. Það þarf vitundarvakningu og alvöru átak til að efla ungmenni þessa lands til heilbrigðis. Það er svo ótrúlega margt í þeirra umhverfi sem er að ýta undir óheilsusamlegan lífsstíl. Óholl fæða Þetta vitum við nú öll en nú til dags er framboð af sætindum, skyndibita, gosdrykkjum, „orkudrykkjum“ og annarri gervifæðu er svo yfirgengilegt og auglýsingum þessara „matvara“ er einnig beint að ungmennunum á samfélagsmiðlum. Fyrir 30-40 árum þegar ég var að alast upp var vissulega alveg eitthvað um sætindi en í svo miklu minna magni. Maður fékk t.d. nammi í lítinn grænan nammipoka í sjoppunni en ekki í risapoka í nammilandi þar sem hægt er að koma 2 kg af sætindum. Einnig voru reglulegri máltíðir og skyndibitastaðir voru mjög fáir fyrir nokkrum árum. Þrátt fyrir að ég fengi mér stundum sælgæti og sykraði Cheerios á morgnana þá drakk mikið af mjólk, borðaði fisk, kartöflur, kjöt, gulrætur, egg og alvöru fæðu. Skv. nýrri landskönnun á mataræði Íslendinga þá neyta einungis 1% ungra kvenna ráðleggingum að 2-3 fiskmáltíðum í viku. Hreyfingarleysi Ofan á allt framboðið af sætindunum, gosdrykkjunum og skyndibitanum bætist mikið hreyfingarleysi ungmenna nútímans. Af tali við félaga minn sem er íþróttakennari nemenda á unglingastigi í grunnskóla þá segir hann að leyfi/fjarvist í leikfimi vera sorglega algengt og eigi oft við um stóran hluta heilu bekkjanna. Börn og unglingar sjást mun minna úti að leika sér nú til dags því framboðið á afþreyingu í snjallsímum og tölvuleikjum er orðið svo mikið. Til að bæta gráu ofan á kolsvart þá er tæknigeirinn líka að reyna að fá börnin okkar til að hreyfa sig ekki neitt þegar þau fara utandyra með því að koma með á markað RAFMAGNShlaupahjól! Stundum mætti halda að nútímatækni væri að reyna að granda heilsu okkar. Koffínneysla Því miður er orkudrykkjaneysla ótrúlega töff í augum ungmenna okkar og því getum við þakkað íþróttastjörnum og áhrifavöldum sem auglýsa þessa drykki sem hollustudrykki í öllum miðlum. Koffín er örvandi og ávanabindandi efni, það þekkjum við sjálf hin fullorðnu og er fyrsti bollinn á morgnana oft góður Koffínneysla ungmenni eykur verulega líkur á kvíða og svefnleysi sem er eitthvað sem ungmenni okkar þurfa síst á að halda. Samkvæmt rannsóknum þá er kvíði unglinga að aukast og sérstaklega unglingsstúlkna. Þó að það sé kaldhæðið þá væri betra fyrir börnin okkar að setjast niður með okkur foreldrunum á morgnana með kaffibolla í stað þess að fá sér orkudrykkinn sinn. Kaffibaunin er með andoxunarefnum en orkudrykkurinn er með óæskilegri aukaefni s.s. sætuefni. Nikótínpúðar Það er eitt að börnin okkar og ungmenni séu orðin háð koffíni en nú hafa nikótínpúðar náð hæstu hæðum í vinsældum hjá ungmennum okkar. Svo ég vitni nú einu sinni enn í mína barnæsku þá voru það nokkrir „villingar“ í grunnskóla sem reyktu sígarettur og voru þannig að neyta nikótíns. Nú til dags er neyslan á nikótíni í formi hvítra nikótínpúða allt frá „villingunum“ til vinsælastu stelpunnar í bekknum. Nikótínpúðarnir eru auglýstir sem skaðlausir og eru fyrir framan ungmennin á miðlum þeirra og einnig eru foreldrar og fyrirmyndir þeirra að neyta þeirra. Þannig að það er ekkert skrítið að þau séu að neyta nikótíns á þennan hátt. Þessir púðar eru vissulega ekki með öll aukaefni sígarettu, veips eða íslenska neftóbaksins en það er ekki þar með sagt að þeir séu hollustuvara. Einn vinsælasti söluaðila nikótínpúða notar sænska tungu til auglýsing og auglýsir notkun á vörunni sem alltaf „brä“ eða alltaf hress! Þetta er siðlaus auglýsingamennska því nikótín er örvandi og ávanabindandi.Magnið af nikótíni sem er í púðum er líka oft mun meira en t.d. þegar fólk reykti, ekki það að við eigum samt að taka upp reykingar aftur í massavís.Í framtíðinni verður örugglega mikið af nikótínfíklum sem byrjuðu að neyta nikótíns í nikótínpúðum. Við ættum að kom af stað átaki þar sem nikótínpúðalausir 10. bekkir fá einhverja umbun frá skólayfirvöldum. Einnig þarf að kynna vel fyrir börnin og ungmennum skaðsemi af nikótíni. Hvað er til ráða? Ég biðla til þessa mikla tæknisamfélags sem við lifum í að gera eitthvað til að láta börnin okkar og ungmenni fara að hreyfa sig aftur, sofa betur, borða hollara og finnast orkudrykkir vera jafn ógeðslegir og fiskur í skólamötuneytinu. Við sem foreldrar verðum líka að fara að spyrna við og vera sjálf góðar fyrirmyndir. Það er engin von til að börnin hlusti á okkur ef við notum nikótínpúða, hreyfum okkur ekki, borðum ótæpilega af skyndibita og drekkum óhóflega af kaffi eða orkudrykkjum. Kosturinn við það vera fyrirmynd fyrir börnin sín er að heilsan mun einnig þakka okkur fyrir það. Höfundur er næringarfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Geir Gunnar Markússon Heilsa Börn og uppeldi Nikótínpúðar Mest lesið Kemur þín háskólagráða úr kornflakes pakka? Davíð Már Sigurðsson Skoðun Hinn óseðjandi Eiríkur Ólafsson Skoðun Þéttari byggð: Hver nýtur ábatans — og hver borgar brúsann? Daði Freyr Ólafsson Skoðun Ef þið þurfið að segja upphátt að þið séuð ekki rasistar... Nichole Leigh Mosty Skoðun NordAN: Vegið að norrænni forvarnarstefnu Siv Friðleifsdóttir Skoðun Af hverju byggjum við innan gróinna hverfa? Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Sýnum fordómum ekki umburðarlyndi Snorri Sturluson Skoðun 56.000 krónur í vasa Kópavogsbúa Ásdís Kristjánsdóttir Skoðun Það ætti ekki vera í boði að útskifa fólk úr viðtalstímum hjá geðlæknum Atli Már Haraldsson Zebitz Skoðun Hugleiðingar og skoðanaskipti um rasisma og útlendingahatur Ole Anton Bieltvedt Skoðun Skoðun Skoðun Kemur þín háskólagráða úr kornflakes pakka? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Hinn óseðjandi Eiríkur Ólafsson skrifar Skoðun Þéttari byggð: Hver nýtur ábatans — og hver borgar brúsann? Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Það ætti ekki vera í boði að útskifa fólk úr viðtalstímum hjá geðlæknum Atli Már Haraldsson Zebitz skrifar Skoðun Ef þið þurfið að segja upphátt að þið séuð ekki rasistar... Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Hugleiðingar og skoðanaskipti um rasisma og útlendingahatur Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun 56.000 krónur í vasa Kópavogsbúa Ásdís Kristjánsdóttir skrifar Skoðun NordAN: Vegið að norrænni forvarnarstefnu Siv Friðleifsdóttir skrifar Skoðun Af hverju byggjum við innan gróinna hverfa? Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Gigt, vinnumarkaðurinn, fjölgun hlutastarfa og viðeigandi aðlögun Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Er stríðsglæpamaður í rútunni? Ragnhildur Hólmgeirsdóttir, Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Til hamingju með sjómannadaginn Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Er ekki tími til kominn að tengja? Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Barnasáttmáli fyrir öll börn Guðný Björk Eydal,Paola Cardenas skrifar Skoðun Ójafnvægið sem heimurinn býr við – og skellur á Bakka Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Bensínstöðvardíll og Birkimelur Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Trollveiðar og veiðiráðgjöf Magnús Jónsson skrifar Skoðun Gríðarlegir hagsmunir í húfi Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Skynsamleg forgangsröðun fjár Ragnhildur Jónsdóttir skrifar Skoðun Eins skýrt og það verður Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að sameinast fjölskyldu sinni Guðrún Brynjólfsdóttir skrifar Skoðun Þögnin sem skapaði ótta – arfleifð Þórarins í Sameyki Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson skrifar Skoðun Eru forvarnir í hættu? Dagbjört Harðardóttir skrifar Skoðun Tveir alþingismenn og Gaza Sverrir Agnarsson skrifar Skoðun Hver borgar fyrir ódýrar lóðir? Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Erum við að lengja dauðann en ekki lífið? Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Mikill munur á aðgengi að líknarmeðferð í Evrópu Kristín Lára Ólafsdóttir skrifar Sjá meira
Það er eins og nútíma borgarlíferni sé að reyna að granda blessuðum börnunum okkar (og okkur sjálfum í leiðinni). Allt of margt í okkar líferni er að gera okkur svo ótrúlega auðvelt að lifa, borða og tæknin er alltaf að „létta“ okkur lífið og skrefin. Undanfarin ár hef ég haldið fyrirlestra um heilbrigðan lífsstíl fyrir börn og ungmenni. Á einum slíkum fyrirlestri fyrir unglinga um daginn var ég alveg sleginn út af laginu. Það var varla að unglingarnir sem voru þarna á fræðslunni gætu haldið sér vakandi (þó reyndi ég að vera skemmtilegur), fæst þeirra sögðust borða morgunmat, allflest játuðu að nota orkudrykki og fáir voru í reglulegri hreyfingu. Það þarf vitundarvakningu og alvöru átak til að efla ungmenni þessa lands til heilbrigðis. Það er svo ótrúlega margt í þeirra umhverfi sem er að ýta undir óheilsusamlegan lífsstíl. Óholl fæða Þetta vitum við nú öll en nú til dags er framboð af sætindum, skyndibita, gosdrykkjum, „orkudrykkjum“ og annarri gervifæðu er svo yfirgengilegt og auglýsingum þessara „matvara“ er einnig beint að ungmennunum á samfélagsmiðlum. Fyrir 30-40 árum þegar ég var að alast upp var vissulega alveg eitthvað um sætindi en í svo miklu minna magni. Maður fékk t.d. nammi í lítinn grænan nammipoka í sjoppunni en ekki í risapoka í nammilandi þar sem hægt er að koma 2 kg af sætindum. Einnig voru reglulegri máltíðir og skyndibitastaðir voru mjög fáir fyrir nokkrum árum. Þrátt fyrir að ég fengi mér stundum sælgæti og sykraði Cheerios á morgnana þá drakk mikið af mjólk, borðaði fisk, kartöflur, kjöt, gulrætur, egg og alvöru fæðu. Skv. nýrri landskönnun á mataræði Íslendinga þá neyta einungis 1% ungra kvenna ráðleggingum að 2-3 fiskmáltíðum í viku. Hreyfingarleysi Ofan á allt framboðið af sætindunum, gosdrykkjunum og skyndibitanum bætist mikið hreyfingarleysi ungmenna nútímans. Af tali við félaga minn sem er íþróttakennari nemenda á unglingastigi í grunnskóla þá segir hann að leyfi/fjarvist í leikfimi vera sorglega algengt og eigi oft við um stóran hluta heilu bekkjanna. Börn og unglingar sjást mun minna úti að leika sér nú til dags því framboðið á afþreyingu í snjallsímum og tölvuleikjum er orðið svo mikið. Til að bæta gráu ofan á kolsvart þá er tæknigeirinn líka að reyna að fá börnin okkar til að hreyfa sig ekki neitt þegar þau fara utandyra með því að koma með á markað RAFMAGNShlaupahjól! Stundum mætti halda að nútímatækni væri að reyna að granda heilsu okkar. Koffínneysla Því miður er orkudrykkjaneysla ótrúlega töff í augum ungmenna okkar og því getum við þakkað íþróttastjörnum og áhrifavöldum sem auglýsa þessa drykki sem hollustudrykki í öllum miðlum. Koffín er örvandi og ávanabindandi efni, það þekkjum við sjálf hin fullorðnu og er fyrsti bollinn á morgnana oft góður Koffínneysla ungmenni eykur verulega líkur á kvíða og svefnleysi sem er eitthvað sem ungmenni okkar þurfa síst á að halda. Samkvæmt rannsóknum þá er kvíði unglinga að aukast og sérstaklega unglingsstúlkna. Þó að það sé kaldhæðið þá væri betra fyrir börnin okkar að setjast niður með okkur foreldrunum á morgnana með kaffibolla í stað þess að fá sér orkudrykkinn sinn. Kaffibaunin er með andoxunarefnum en orkudrykkurinn er með óæskilegri aukaefni s.s. sætuefni. Nikótínpúðar Það er eitt að börnin okkar og ungmenni séu orðin háð koffíni en nú hafa nikótínpúðar náð hæstu hæðum í vinsældum hjá ungmennum okkar. Svo ég vitni nú einu sinni enn í mína barnæsku þá voru það nokkrir „villingar“ í grunnskóla sem reyktu sígarettur og voru þannig að neyta nikótíns. Nú til dags er neyslan á nikótíni í formi hvítra nikótínpúða allt frá „villingunum“ til vinsælastu stelpunnar í bekknum. Nikótínpúðarnir eru auglýstir sem skaðlausir og eru fyrir framan ungmennin á miðlum þeirra og einnig eru foreldrar og fyrirmyndir þeirra að neyta þeirra. Þannig að það er ekkert skrítið að þau séu að neyta nikótíns á þennan hátt. Þessir púðar eru vissulega ekki með öll aukaefni sígarettu, veips eða íslenska neftóbaksins en það er ekki þar með sagt að þeir séu hollustuvara. Einn vinsælasti söluaðila nikótínpúða notar sænska tungu til auglýsing og auglýsir notkun á vörunni sem alltaf „brä“ eða alltaf hress! Þetta er siðlaus auglýsingamennska því nikótín er örvandi og ávanabindandi.Magnið af nikótíni sem er í púðum er líka oft mun meira en t.d. þegar fólk reykti, ekki það að við eigum samt að taka upp reykingar aftur í massavís.Í framtíðinni verður örugglega mikið af nikótínfíklum sem byrjuðu að neyta nikótíns í nikótínpúðum. Við ættum að kom af stað átaki þar sem nikótínpúðalausir 10. bekkir fá einhverja umbun frá skólayfirvöldum. Einnig þarf að kynna vel fyrir börnin og ungmennum skaðsemi af nikótíni. Hvað er til ráða? Ég biðla til þessa mikla tæknisamfélags sem við lifum í að gera eitthvað til að láta börnin okkar og ungmenni fara að hreyfa sig aftur, sofa betur, borða hollara og finnast orkudrykkir vera jafn ógeðslegir og fiskur í skólamötuneytinu. Við sem foreldrar verðum líka að fara að spyrna við og vera sjálf góðar fyrirmyndir. Það er engin von til að börnin hlusti á okkur ef við notum nikótínpúða, hreyfum okkur ekki, borðum ótæpilega af skyndibita og drekkum óhóflega af kaffi eða orkudrykkjum. Kosturinn við það vera fyrirmynd fyrir börnin sín er að heilsan mun einnig þakka okkur fyrir það. Höfundur er næringarfræðingur.
Það ætti ekki vera í boði að útskifa fólk úr viðtalstímum hjá geðlæknum Atli Már Haraldsson Zebitz Skoðun
Skoðun Það ætti ekki vera í boði að útskifa fólk úr viðtalstímum hjá geðlæknum Atli Már Haraldsson Zebitz skrifar
Skoðun Gigt, vinnumarkaðurinn, fjölgun hlutastarfa og viðeigandi aðlögun Hrönn Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir skrifar
Það ætti ekki vera í boði að útskifa fólk úr viðtalstímum hjá geðlæknum Atli Már Haraldsson Zebitz Skoðun