Áhrif blóðgjafar á hryssur Arnþór Guðlaugsson skrifar 3. janúar 2022 08:01 Forveri Ísteka ehf., lyfjaheildsölufyrirtækið G. Ólafsson hf., hóf söfnun á blóði úr fylfullum hryssum á grundvelli rannsókna sem gerðar voru í lok 8. áratugar seinustu aldar og byrjun þess níunda. Þessar rannsóknir voru birtar árið 1982 og hafa verið endurteknar reglulega hjá Ísteka frá upphafi. Niðurstöður rannsóknanna á áhrifum blóðgjafanna á hryssur og folöld benda ekki til neinna neikvæðra áhrifa á heilsufar þeirra. Meðalþungi stóðhryssa á fyrsta þriðjungi meðgöngu er rúm 400 kg og er hlutfall blóðgjafarinnar því um 1,2% af líkamsþyngd. Birtar rannsóknir sýna að allur gangur er á því hversu mikið blóð er tekið úr hrossum og getur það verið allt frá 0,6% og upp í 2% af líkamsþyngd. Aðalatriðið er að kerfin séu undir góðri stjórn og eftirliti og að hryssum sem eru ekki hæfar til blóðgjafar séu teknar frá. Blóðleysi er fátíður fylgikvilli blóðgjafar meðal fylfullra hryssa hér á landi, jafnvel ekki meðal þeirra sem gefa blóð vikulega. Meðalgildi blóðrauða fyrir blóðtökurnar er um 13,3 g/dl. Þau lækka í fyrstu en breytast svo ekki frekar þótt blóð sé tekið vikulega í allt að 8 skipti á ári. Samkvæmt birtum niðurstöðum rannsókna er náttúrulegt bil blóðrauða í íslenskum hrossum frá 8,5 til 16,9 g/dl og meðalgildið um 12,6 g/dl. Frekari upplýsingar um blóðgjafirnar og áhrif þeirra á blóðmynd hryssanna má nálgast á heimasíðu Ísteka, isteka.is. Hross eru hlaupadýr með öfluga blóðmyndun. Birtar rannsóknir sýna að fylfullar hryssur eru einungis tvær vikur að vinna upp blóðrauðagildin eftir seinustu blóðgjöf, mun fyrr en í dæmi sem tekið hefur verið á þessum vettvangi um menn. Þetta á við óháð því hversu oft hryssa gefur blóð en blóðgildi hryssa haldast í jafnvægi óháð gjafafjölda. Ekki er gengið óhóflega á blóðbirgðir hryssanna og hröð endurheimt blóðrauðagilda sýnir að enginn skortur er á nauðsynlegum byggingaefnum og járnií fæði þeirra. Hryssur sem gefa blóð eru mikilvæg erfðaauðlind fyrir íslenska hestinn. Þær geyma fjölbreyttar og stundum sjaldgæfar litasamsetningar auk margra annarra eiginleika sem gætu tapast úr erfðamenginu nyti þeirra ekki við. Frjósemi blóðgjafarhryssa er meiri en annarra hrossa eða um 85% í öllu safni íslensku hryssanna sem nýttar eru til blóðtöku. Í öllum framleiðslukerfum í landbúnaði er fetaður vegur þess að halda jafnvægi á milli velferðar húsdýranna og framleiðslu þeirra. Fulleðlilegt er að ekki séu sömu mörk notuð fyrir húsdýr annars vegar og mannfólk hins vegar. Hundruð þúsunda blóðtaka úr íslenskum hryssum um áratugaskeið hafa ítrekað sýnt fram á að þrátt fyrir marktæka breytingu á blóðmynd hryssanna þekkjast vart klínísk einkenni. Kerfið er því í góðu jafnvægi og síst verra en önnur framleiðslukerfi í landbúnaði. Afföll í þessari búgrein eru mjög fátíð og hryssurnar lifa vel og lengi við góða heilsu. Markmiðin skýr en ekki endilega rökrétt Í umræðunni undanfarnar vikur um þetta efni hefur gætt ýmissa sleggjudóma og gagnrýnin verið um margt óvægin og ómálefnaleg, þar sem ekki er byggt á þekkingu heldur stýrðri túlkun á stuttum myndbrotum. Rétt er að taka skýrt fram að sum myndbrotanna sýndu vissulega skýlaus brot á kröfum Ísteka sem félagið brást tafarlaust við. Önnur eiga sér eðlilegar skýringar sem ekki er víst að allur almenningur átti sig á. Yfirlýst markmið hörðustu gagnrýnendanna er að afurðanýting allra dýra verði lögð af og að gæludýrin ein verði eftir í umsjá manna. Það er að mínu mati nöturleg framtíð og næringarsnauð. Afurðir dýra eru mikilvægar og hafa verið frá árdögum mannkyns. Velferð dýra sem gefa ríkulega af sér hefur stóraukist á seinustu árum og áratugum og vafalaust mun sú þróun halda áfram, öllum til góðs. Að lokum Samfélagsumræðan að undanförnu um málefni Ísteka hefur lagst þungt á marga sem tengjast starfseminni bæði beint og óbeint. Málefnið varðar ekki aðeins starfsfólk Ísteka, heldur einnig á annað hundrað fjölskyldur hrossabænda og dýralækna. Umræðan hefur sært marga og vakið skömm, ekki síst meðal þeirra sem vita að þeir hafa ekki gert neitt rangt. Ég hvet þá sem hafa orðið fyrir aðkasti með einum eða öðrum hætti á samfélagsmiðlum og í raunheimum að bugast ekki. Aðkastið lýsir best höfundum þess en ekki þeim sem fyrir verða. Með þessari vefgrein ásamt þeim fyrri sem ég hef ritað að undanförnu hér á Vísi hefur upplýsingum og fróðleik um starfsemi Ísteka verið komið á framfæri ásamt því sem misskilningur og rangfærslur um nýtingu blóðs íslenskra hryssa hafa verið leiðréttar. Félagið og forverar þess hafa framleitt frjósemislyf um áratugaskeið en aldrei hefur önnur eins gagnrýni átt sér stað gegn félaginu og undanfarnar vikur. Upphafið má eins og flestir vita rekja til tiltekinna og skýlausra frávika frá kröfum Ísteka sem fyrirtækið brást án tafar við. Í kjölfarið hefur fyrirtækið að auki hrint í framkvæmd víðtækri umbótaáætlun eins og fram kom í grein minni 19. desember hér á Vísi. Hún felur m.a. í sér aukna fræðslu til bænda með frekara námskeiðahaldi og verklegri þjálfun, fjölgun eftirlitsfólks með framkvæmd allra blóðgjafa sem þegar í stað verða stöðvaðar komi upp frávik. Þá er stefnt að myndavélaeftirliti auk þess sem hryssur verða eftirleiðis sérvaldar með tilliti til skapgerðar. Hryssur sem ekki henta verða teknar úr stóðinu. Það er allra hagur að hér eftir sem hingað til verði velferð dýra, manna og náttúru höfð að leiðarljósi í fjölbreyttum greinum íslensks landbúnaðar. Höfundur er framkvæmdastjóri Ísteka. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Blóðmerahald Arnþór Guðlaugsson Mest lesið Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson Skoðun Skoðun Skoðun Skuggahliðar á þéttingu byggðar Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar Skoðun Jöfn skipting skulda og eigna í sambúð Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Samstaða - afl sem breytir samfélaginu Heiða Björg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ólögleg veðmálastarfsemi á Íslandi Hákon Skúlason skrifar Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Pyrrosar sigur Helgi Tómasson skrifar Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson skrifar Skoðun Allt fyrir Brussel og Nató, hitt reddast einhvern veginn Davíð Bergmann skrifar Skoðun Forljót grá hús Hjalti Andrason skrifar Skoðun Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson skrifar Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki mamman í hópnum - leiðtoginn í hópnum Katrín Ásta Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rannsóknarnefnd styrjalda Gunnar Einarsson skrifar Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Sjá meira
Forveri Ísteka ehf., lyfjaheildsölufyrirtækið G. Ólafsson hf., hóf söfnun á blóði úr fylfullum hryssum á grundvelli rannsókna sem gerðar voru í lok 8. áratugar seinustu aldar og byrjun þess níunda. Þessar rannsóknir voru birtar árið 1982 og hafa verið endurteknar reglulega hjá Ísteka frá upphafi. Niðurstöður rannsóknanna á áhrifum blóðgjafanna á hryssur og folöld benda ekki til neinna neikvæðra áhrifa á heilsufar þeirra. Meðalþungi stóðhryssa á fyrsta þriðjungi meðgöngu er rúm 400 kg og er hlutfall blóðgjafarinnar því um 1,2% af líkamsþyngd. Birtar rannsóknir sýna að allur gangur er á því hversu mikið blóð er tekið úr hrossum og getur það verið allt frá 0,6% og upp í 2% af líkamsþyngd. Aðalatriðið er að kerfin séu undir góðri stjórn og eftirliti og að hryssum sem eru ekki hæfar til blóðgjafar séu teknar frá. Blóðleysi er fátíður fylgikvilli blóðgjafar meðal fylfullra hryssa hér á landi, jafnvel ekki meðal þeirra sem gefa blóð vikulega. Meðalgildi blóðrauða fyrir blóðtökurnar er um 13,3 g/dl. Þau lækka í fyrstu en breytast svo ekki frekar þótt blóð sé tekið vikulega í allt að 8 skipti á ári. Samkvæmt birtum niðurstöðum rannsókna er náttúrulegt bil blóðrauða í íslenskum hrossum frá 8,5 til 16,9 g/dl og meðalgildið um 12,6 g/dl. Frekari upplýsingar um blóðgjafirnar og áhrif þeirra á blóðmynd hryssanna má nálgast á heimasíðu Ísteka, isteka.is. Hross eru hlaupadýr með öfluga blóðmyndun. Birtar rannsóknir sýna að fylfullar hryssur eru einungis tvær vikur að vinna upp blóðrauðagildin eftir seinustu blóðgjöf, mun fyrr en í dæmi sem tekið hefur verið á þessum vettvangi um menn. Þetta á við óháð því hversu oft hryssa gefur blóð en blóðgildi hryssa haldast í jafnvægi óháð gjafafjölda. Ekki er gengið óhóflega á blóðbirgðir hryssanna og hröð endurheimt blóðrauðagilda sýnir að enginn skortur er á nauðsynlegum byggingaefnum og járnií fæði þeirra. Hryssur sem gefa blóð eru mikilvæg erfðaauðlind fyrir íslenska hestinn. Þær geyma fjölbreyttar og stundum sjaldgæfar litasamsetningar auk margra annarra eiginleika sem gætu tapast úr erfðamenginu nyti þeirra ekki við. Frjósemi blóðgjafarhryssa er meiri en annarra hrossa eða um 85% í öllu safni íslensku hryssanna sem nýttar eru til blóðtöku. Í öllum framleiðslukerfum í landbúnaði er fetaður vegur þess að halda jafnvægi á milli velferðar húsdýranna og framleiðslu þeirra. Fulleðlilegt er að ekki séu sömu mörk notuð fyrir húsdýr annars vegar og mannfólk hins vegar. Hundruð þúsunda blóðtaka úr íslenskum hryssum um áratugaskeið hafa ítrekað sýnt fram á að þrátt fyrir marktæka breytingu á blóðmynd hryssanna þekkjast vart klínísk einkenni. Kerfið er því í góðu jafnvægi og síst verra en önnur framleiðslukerfi í landbúnaði. Afföll í þessari búgrein eru mjög fátíð og hryssurnar lifa vel og lengi við góða heilsu. Markmiðin skýr en ekki endilega rökrétt Í umræðunni undanfarnar vikur um þetta efni hefur gætt ýmissa sleggjudóma og gagnrýnin verið um margt óvægin og ómálefnaleg, þar sem ekki er byggt á þekkingu heldur stýrðri túlkun á stuttum myndbrotum. Rétt er að taka skýrt fram að sum myndbrotanna sýndu vissulega skýlaus brot á kröfum Ísteka sem félagið brást tafarlaust við. Önnur eiga sér eðlilegar skýringar sem ekki er víst að allur almenningur átti sig á. Yfirlýst markmið hörðustu gagnrýnendanna er að afurðanýting allra dýra verði lögð af og að gæludýrin ein verði eftir í umsjá manna. Það er að mínu mati nöturleg framtíð og næringarsnauð. Afurðir dýra eru mikilvægar og hafa verið frá árdögum mannkyns. Velferð dýra sem gefa ríkulega af sér hefur stóraukist á seinustu árum og áratugum og vafalaust mun sú þróun halda áfram, öllum til góðs. Að lokum Samfélagsumræðan að undanförnu um málefni Ísteka hefur lagst þungt á marga sem tengjast starfseminni bæði beint og óbeint. Málefnið varðar ekki aðeins starfsfólk Ísteka, heldur einnig á annað hundrað fjölskyldur hrossabænda og dýralækna. Umræðan hefur sært marga og vakið skömm, ekki síst meðal þeirra sem vita að þeir hafa ekki gert neitt rangt. Ég hvet þá sem hafa orðið fyrir aðkasti með einum eða öðrum hætti á samfélagsmiðlum og í raunheimum að bugast ekki. Aðkastið lýsir best höfundum þess en ekki þeim sem fyrir verða. Með þessari vefgrein ásamt þeim fyrri sem ég hef ritað að undanförnu hér á Vísi hefur upplýsingum og fróðleik um starfsemi Ísteka verið komið á framfæri ásamt því sem misskilningur og rangfærslur um nýtingu blóðs íslenskra hryssa hafa verið leiðréttar. Félagið og forverar þess hafa framleitt frjósemislyf um áratugaskeið en aldrei hefur önnur eins gagnrýni átt sér stað gegn félaginu og undanfarnar vikur. Upphafið má eins og flestir vita rekja til tiltekinna og skýlausra frávika frá kröfum Ísteka sem fyrirtækið brást án tafar við. Í kjölfarið hefur fyrirtækið að auki hrint í framkvæmd víðtækri umbótaáætlun eins og fram kom í grein minni 19. desember hér á Vísi. Hún felur m.a. í sér aukna fræðslu til bænda með frekara námskeiðahaldi og verklegri þjálfun, fjölgun eftirlitsfólks með framkvæmd allra blóðgjafa sem þegar í stað verða stöðvaðar komi upp frávik. Þá er stefnt að myndavélaeftirliti auk þess sem hryssur verða eftirleiðis sérvaldar með tilliti til skapgerðar. Hryssur sem ekki henta verða teknar úr stóðinu. Það er allra hagur að hér eftir sem hingað til verði velferð dýra, manna og náttúru höfð að leiðarljósi í fjölbreyttum greinum íslensks landbúnaðar. Höfundur er framkvæmdastjóri Ísteka.
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun
Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar
Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar
Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar
Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar
Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun