Loftslagsbreytingar og vinnumarkaðurinn Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar 29. apríl 2021 10:31 Á næsta áratug verðum við á Íslandi að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda um nær helming. Ríkisstjórnin gaf út uppfærða útgáfu af aðgerðaáæltun í loftslagsmálum síðast liðið sumar með metnaðarfullum markmiðum. Margar af aðgerðunum eru þó óútfærðar og ekki vænlegar til árangurs nema ríkisvaldið taki til hendinni svo um munar. Það eru fyrst og fremst þeir sem eiga fjárhagslegra hagsmuna að gæta sem eru tregir til að gera nauðsynlegar breytingar. Þetta er skiljanlegt, en þó skammsýnt viðhorf. Kostnaður vegna hamfarahlýnuar er til lengdar miklu meiri en við nauðsynlegar aðgerðir til að koma í veg fyrir hana og þann kostnað munum við öll bera. Nauðsynlegar aðgerðir geta einnig valdið óvissu fyrir venjulegt fólk, meðal annars vegna breyttra atvinnuhátta og þar með breytinga á störfum. Þetta veldur skiljanlega ótta og jafnvel andstöðu við breytingarnar. Við þessu þurfa stjórnvöld að bregðast með sanngirni að leiðarljósi. Loftslagsmálin eru því bæði tæknilegt og félagslegt viðfangsefni. Verkalýðshreyfingin verður að sitja við borðið BSRB, ASÍ og BHM gáfu nýlega út skýrslu um verkalýðshreyfinguna og loftslagsmálin. Þar lýsum við yfir stuðningi við loftslagsmarkmið stjórnvalda en áréttum að þeim verði að ná á forsendum réttlátra umskipta. Réttlát umskipti fela í sér að við hámörkum áhrif loftslagsaðgerða til að ná kolefnishlutleysi en tryggjum um leið sanngjarna dreifingu kostnaðar og ávinnings. Áhersla er á sköpun grænna og góðra starfa sem eru launuð með sanngjörnum hætti, veita vinnumarkaðstengd réttindi og að tryggja starfsfólki áhrif á starfsaðstæður sínar. Grænar fjárfestingar þarf því að meta út frá áhrifum á fjölda og gæði starfa ekki síður en fyrirtæki. Gera þarf fólki kleift að efla þekkingu sína og færni fyrir ný eða breytt störf með sí- og endurmenntun og tryggja afkomu milli starfa. Í réttlátum umskiptum felst að verkalýðshreyfingin taki þátt í stefnumótun og útfærslu loftslagsaðgerða sem hafa munu áhrif á hag og aðstæður launafólks og almennings. Ný störf skapast vegna loftslagsaðgerða Þegar gerðar eru breytingar til að koma á kolefnishlutleysi er óhjákvæmilegt að sum störf muni breytast eða jafnvel hverfa, en önnur verða til á móti. Á sumardaginn fyrsta kynnti Carbfix, dótturfélag Orkuveitu Reykjavíkur, að þau ætluðu að opna móttöku- og förgunarstöð fyrir koltvíoxíð í Straumsvík. Þetta eru frábærar fréttir og sýna að hugvit og tækniframfarir skipta sköpum við að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda. Tilraunaborarnir hefjast á næsta ári og starfsemin á að hefjast árið 2025. Þetta metnaðarfulla verkefni er gott dæmi um hvernig loftslagsaðgerðir geta skapað ný störf en reiknað er með að 600 bein og afleidd störf skapist við uppbyggingu og rekstur stöðvarinnar. Losun frá íslenska hagkerfinu Hér á landi hefur ekki verið gerð greining á áhrifum loftslagsbreytinga á vinnumarkaðinn. Í töflunni eru upplýsingar Hagstofu Íslands úr bókahaldi um losun frá hagkerfinu (AEA) skoðaðar í samhengi við upplýsingar úr þjóðhagsreikningum og staðgreiðsluskrám til að sjá hvaða atvinnugreinar losa mest, hlutdeild þeirra í landsframleiðslu og fjölda starfandi í hverri grein. Hlutdeild atvinnugreina í losun gróðurhúsalofttegunda frá hagkerfi Íslands (AEA bókhald), landsframleiðslu og hlutfall af heildarfjölda starfandi árið 2019. Heimild: Hagstofa Íslands. Þær fjórar atvinnugreinar sem valda um 75% af losun íslenska hagkerfisins, leggja um 12% til landsframleiðslunnar og um 10% af starfandi vinna í þessum greinum. Þar með er ekki öll sagan sögð. Þrjár þessara greina, flutningar með flugi, framleiðsla málma og sjávarútvegur eru burðargreinar þegar kemur að því að skapa útflutningsverðmæti og hafa mikil áhrif á afkomu í öðrum atvinnugreinum landsins. Það er því mikið í húfi að þessar greinar nái að draga úr losun án þess að það dragi úr framleiðsluvirði þeirra. Til þess þarf miklu markvissari aðgerðir, fjárfestingu og starfsfólk sem getur tekist á við breytingar innan greinanna. Rétt er að taka fram að flug heyrir undir alþjóðlegt kerfi flugsins um samdrátt í losun og málmframleiðsla undir Evrópska viðskiptakerfið með losunarheimildir. Stuðningur verkalýðshreyfingarinnar er mikilvægur Verkalýðshreyfingin beitir sér fyrir réttlátum umskiptum í opinberri umræðu en fyrst og fremst með samtali við stjórnvöld. Stjórnvöld verða að taka stuðningi okkar og áherslum á réttlát umskipti fagnandi til að verja hagsmuni almennings og skapa um leið betri sátt um þær lífsnauðsynlegu og umfangsmiklu breytingar sem við verðum að ráðast í á næstu árum. Höfundur er hagfræðingur BSRB. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Vinnumarkaður Loftslagsmál Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Mest lesið Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal Skoðun Skoðun Skoðun Lénsherratímabilið er hafið Einar G Harðarson skrifar Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Bras og brall við gerð Brákarborgar Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Auðlindarentan heim í hérað Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Héraðsvötn og Kjalölduveitu í nýtingarflokk Jens Garðar Helgason,Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson skrifar Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Setjum kraft í íslenskukennslu fullorðinna Anna Linda Sigurðardóttir skrifar Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir skrifar Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar Skoðun RÚV - ljósritunarstofa ríkisins? Birgir Finnsson skrifar Skoðun Að vera hvítur og kristinn Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta í heimabyggð – loksins orðin að veruleika Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Komum heil heim eftir hvítasunnuhelgina Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Leiðin til Parísar (bókstaflega) Ólafur St. Arnarsson skrifar Skoðun Ósnertanlegir eineltisseggir og óhæfir starfsmenn Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Opinber skýring til Sigurjóns Þórðarsonar Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ekkert kerfi lifir af pólitískan geðþótta Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar Skoðun Hoppað yfir girðingarnar Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Þegar ég fékk séns Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Verður greinilega að vera Ísrael Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Evrópumet! Háskólamenntun minnst metin á Íslandi Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Sjá meira
Á næsta áratug verðum við á Íslandi að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda um nær helming. Ríkisstjórnin gaf út uppfærða útgáfu af aðgerðaáæltun í loftslagsmálum síðast liðið sumar með metnaðarfullum markmiðum. Margar af aðgerðunum eru þó óútfærðar og ekki vænlegar til árangurs nema ríkisvaldið taki til hendinni svo um munar. Það eru fyrst og fremst þeir sem eiga fjárhagslegra hagsmuna að gæta sem eru tregir til að gera nauðsynlegar breytingar. Þetta er skiljanlegt, en þó skammsýnt viðhorf. Kostnaður vegna hamfarahlýnuar er til lengdar miklu meiri en við nauðsynlegar aðgerðir til að koma í veg fyrir hana og þann kostnað munum við öll bera. Nauðsynlegar aðgerðir geta einnig valdið óvissu fyrir venjulegt fólk, meðal annars vegna breyttra atvinnuhátta og þar með breytinga á störfum. Þetta veldur skiljanlega ótta og jafnvel andstöðu við breytingarnar. Við þessu þurfa stjórnvöld að bregðast með sanngirni að leiðarljósi. Loftslagsmálin eru því bæði tæknilegt og félagslegt viðfangsefni. Verkalýðshreyfingin verður að sitja við borðið BSRB, ASÍ og BHM gáfu nýlega út skýrslu um verkalýðshreyfinguna og loftslagsmálin. Þar lýsum við yfir stuðningi við loftslagsmarkmið stjórnvalda en áréttum að þeim verði að ná á forsendum réttlátra umskipta. Réttlát umskipti fela í sér að við hámörkum áhrif loftslagsaðgerða til að ná kolefnishlutleysi en tryggjum um leið sanngjarna dreifingu kostnaðar og ávinnings. Áhersla er á sköpun grænna og góðra starfa sem eru launuð með sanngjörnum hætti, veita vinnumarkaðstengd réttindi og að tryggja starfsfólki áhrif á starfsaðstæður sínar. Grænar fjárfestingar þarf því að meta út frá áhrifum á fjölda og gæði starfa ekki síður en fyrirtæki. Gera þarf fólki kleift að efla þekkingu sína og færni fyrir ný eða breytt störf með sí- og endurmenntun og tryggja afkomu milli starfa. Í réttlátum umskiptum felst að verkalýðshreyfingin taki þátt í stefnumótun og útfærslu loftslagsaðgerða sem hafa munu áhrif á hag og aðstæður launafólks og almennings. Ný störf skapast vegna loftslagsaðgerða Þegar gerðar eru breytingar til að koma á kolefnishlutleysi er óhjákvæmilegt að sum störf muni breytast eða jafnvel hverfa, en önnur verða til á móti. Á sumardaginn fyrsta kynnti Carbfix, dótturfélag Orkuveitu Reykjavíkur, að þau ætluðu að opna móttöku- og förgunarstöð fyrir koltvíoxíð í Straumsvík. Þetta eru frábærar fréttir og sýna að hugvit og tækniframfarir skipta sköpum við að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda. Tilraunaborarnir hefjast á næsta ári og starfsemin á að hefjast árið 2025. Þetta metnaðarfulla verkefni er gott dæmi um hvernig loftslagsaðgerðir geta skapað ný störf en reiknað er með að 600 bein og afleidd störf skapist við uppbyggingu og rekstur stöðvarinnar. Losun frá íslenska hagkerfinu Hér á landi hefur ekki verið gerð greining á áhrifum loftslagsbreytinga á vinnumarkaðinn. Í töflunni eru upplýsingar Hagstofu Íslands úr bókahaldi um losun frá hagkerfinu (AEA) skoðaðar í samhengi við upplýsingar úr þjóðhagsreikningum og staðgreiðsluskrám til að sjá hvaða atvinnugreinar losa mest, hlutdeild þeirra í landsframleiðslu og fjölda starfandi í hverri grein. Hlutdeild atvinnugreina í losun gróðurhúsalofttegunda frá hagkerfi Íslands (AEA bókhald), landsframleiðslu og hlutfall af heildarfjölda starfandi árið 2019. Heimild: Hagstofa Íslands. Þær fjórar atvinnugreinar sem valda um 75% af losun íslenska hagkerfisins, leggja um 12% til landsframleiðslunnar og um 10% af starfandi vinna í þessum greinum. Þar með er ekki öll sagan sögð. Þrjár þessara greina, flutningar með flugi, framleiðsla málma og sjávarútvegur eru burðargreinar þegar kemur að því að skapa útflutningsverðmæti og hafa mikil áhrif á afkomu í öðrum atvinnugreinum landsins. Það er því mikið í húfi að þessar greinar nái að draga úr losun án þess að það dragi úr framleiðsluvirði þeirra. Til þess þarf miklu markvissari aðgerðir, fjárfestingu og starfsfólk sem getur tekist á við breytingar innan greinanna. Rétt er að taka fram að flug heyrir undir alþjóðlegt kerfi flugsins um samdrátt í losun og málmframleiðsla undir Evrópska viðskiptakerfið með losunarheimildir. Stuðningur verkalýðshreyfingarinnar er mikilvægur Verkalýðshreyfingin beitir sér fyrir réttlátum umskiptum í opinberri umræðu en fyrst og fremst með samtali við stjórnvöld. Stjórnvöld verða að taka stuðningi okkar og áherslum á réttlát umskipti fagnandi til að verja hagsmuni almennings og skapa um leið betri sátt um þær lífsnauðsynlegu og umfangsmiklu breytingar sem við verðum að ráðast í á næstu árum. Höfundur er hagfræðingur BSRB.
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun
Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir Skoðun
Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir Skoðun
Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar
Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar
Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar
Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar
Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun
Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir Skoðun
Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir Skoðun