Foreldravaktin Bryndís Guðmundsdóttir skrifar 31. desember 2020 10:04 Í aðdraganda jóla var athyglisverð umræða í fjölmiðlum um „þriðju vaktina", vakt sem konur hafa gjarna staðið í gegnum tíðina. Í kringum umfjöllunina varð mér hugsað til annarrar vaktar sem er ekki síður mikilvæg og foreldrar þurfa báðir að standa. Foreldrar eru oft aðframkomnir af þreytu í lok langra vinnudaga og brýnt að við sköpum samfélag sem gefur færi á auknum samverustundum fjölskyldunnar. Foreldrahlutverkið eða „foreldravaktin” er stærsta verkefni allra foreldra og samfélags. Sú vakt felur m.a. í sér ábyrgð foreldra á málörvun og eftirfylgni í læsi og þroska barna sinna. Rannsóknir sýna að það skiptir mjög miklu máli hversu mikið við tölum við börnin okkar og hversu innihaldsrík samskiptin eru svo stöðugt bætist í orðaforða og hugtakaskilning þeirra. Tungumálið okkar, íslenskan, á undir högg að sækja. Oft hefur slíkt verið fullyrt áður en nú þegar tungumálið, oftast enska, er orðið gagnvirkt á mörgum miðlum, þyngist höggið! Foreldrar þurfa að standa vaktina með skólasamfélaginu í að efla málþroska barna sinna. Það eru margar leiðir til sem allir foreldrar geta framkvæmt án mikils tilkostnaðar. Bókasöfnin okkar eru gulls ígildi og íslenskir barnabókahöfundar eru í vaxandi mæli að skrifa vandað efni fyrir börn. Í því annríki sem ungar fjölskyldur upplifa er mikilvægt að fastsetja tíma sem fjölskyldan á saman. Þar eru tækifæri til að efla þroska barnanna okkar. Mig langar að deila nokkrum hugmyndum sem einfalt er að tileinka sér þegar fjölskyldan á samveru. Gæðastundirnar Þegar litið er yfir farinn veg og börn okkar hjóna komin til manns þá ylja ýmsar minningar sem við lögðum áherslu á í uppeldi barna okkar. Á þessum tíma gerðum við okkur ekki endilega grein fyrir mikilvægi þessara þátta fyrir málþroskann. Okkar aðaláhersla var að skapa gæðastundir og styrkja fjölskylduböndin. Við kvöldverðarborðið öll uppvaxtarár barnanna okkar fórum við „hringinn” þar sem hver og einn fjölskyldumeðlimur sagði frá deginum sínum. Frásagnirnar tóku mið af aldri og getu hvers og eins. Það var stórkostlegt að fylgjast með því hvernig tjáningin styrktist hjá hverju og einu barni. Getan til að segja frá er mikilvæg og þjálfast með hverri frásögn. Við lögðum kapp á að setja form á frásagnirnar þ.e. segja frá í atburðarröð. Stöðugt bættist í orðaforða og útskýringar, setningamyndun efldist og hæfileikinn til að kveikja áhuga og samkennd hinna systkinanna og foreldranna margfaldaðist. Systkinahópurinn vissi ýmislegt um litlu og stóru sigrana sem hvert og eitt þeirra upplifði á dýrmætum augnablikum í lífinu, daglegu áskoranirnar, sorgir og gleði bernskunnar. Allt til að læra af. Aldrei var skortur á umræðuefni og tengslin sem mynduðust fylgdu inn í framtíðina. Sú regla var viðhöfð að einn talaði í einu. Á stundum töluðu unglingsstúlkurnar svo lengi við matarborðið að yngsti fjölskyldumeðlimurinn sló í borðið, hræddur um að fá ekki tíma til að segja frá sínum degi og sagði með grátstafinn í kverkunum: „Ég er líka í þessari fjölskyldu, hvenær má ég tala?”. Hann var þá fjögurra ára. Fjölskyldukvöld Önnur hugmynd sem mig langar að varpa til foreldra eru „fjölskyldukvöld”. Við fjölskyldan tókum frá eitt kvöld í viku þar sem við elduðum saman, undirbjuggum spil, upplestur, tónlist, sýndum eigin skemmtiatriði eða höfðum bíókvöld. Þessi kvöld voru heilög og enginn mátti trufla. Fjölskyldukvöldin þróuðust í að við skiptumst á að skipuleggja og velja hvað átti að vera í matinn og hvernig kvöldinu skyldi varið. Í byrjun kom auðvitað fyrir að einhver taldi sig þurfa að gera eitthvað annað með vinunum. Umkvartanirnar hættu þó mjög fljótt því það var ekkert sem toppaði fjölskyldukvöldin! Þegar ég lít til baka er ég þess fullviss að fjölskyldukvöldin okkar voru gott veganesti fyrir okkur öll inn í framtíðina. Það krefst góðrar þjálfunar í orðaforða, lesskilningi, skipulagi og hugmyndaauðgi að lesa mataruppskriftir, mæla efnin í uppskriftina, skrifa og búa til matseðil og dagskrá fyrir kvöldið, lesa og kynna spilareglur, búa til skemmtiatriði, skipuleggja hver gerir hvað o.s.frv. Það eru margar leiðir til að efla málþroskann og íslenskuna. Við getum lagt áherslu á upplifanir sem eru fyrst og fremst fólgnar í innihaldsríkri samveru sem þarf ekki að kosta mikið. Gönguferðir geta verið mikið ævintýri fyrir lítið barn. Ef foreldrarnir gæta þess að lýsa því sem fyrir augu ber, eru meðvituð um að endurtaka og bæta við skemmtilegri frásögn eða sögu sem styrkir og kennir orðaforða, þá festir það nýja reynslu í minni og örvar rökhugsun barnanna. Á sama tíma bæta þau í málþroska og hugtakaskilning sinn. Á þessum sérstöku tímum vil ég hvetja sveitarfélög til að efla foreldra og minna á svæði, staði og upplifanir sem þeir geta notið með börnum sínum í heimabyggð. Þá hvet ég foreldra til að hugsa hvaða leiðir henta þeim til að standa Foreldravaktina. Nýju orðin sem barn lærir á hverjum degi í gegnum upplifun og reynslu, leggja grunn að framtíð þess. Höfundur er talmeinafræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fjölskyldumál Mest lesið „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun Skoðun Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Sjá meira
Í aðdraganda jóla var athyglisverð umræða í fjölmiðlum um „þriðju vaktina", vakt sem konur hafa gjarna staðið í gegnum tíðina. Í kringum umfjöllunina varð mér hugsað til annarrar vaktar sem er ekki síður mikilvæg og foreldrar þurfa báðir að standa. Foreldrar eru oft aðframkomnir af þreytu í lok langra vinnudaga og brýnt að við sköpum samfélag sem gefur færi á auknum samverustundum fjölskyldunnar. Foreldrahlutverkið eða „foreldravaktin” er stærsta verkefni allra foreldra og samfélags. Sú vakt felur m.a. í sér ábyrgð foreldra á málörvun og eftirfylgni í læsi og þroska barna sinna. Rannsóknir sýna að það skiptir mjög miklu máli hversu mikið við tölum við börnin okkar og hversu innihaldsrík samskiptin eru svo stöðugt bætist í orðaforða og hugtakaskilning þeirra. Tungumálið okkar, íslenskan, á undir högg að sækja. Oft hefur slíkt verið fullyrt áður en nú þegar tungumálið, oftast enska, er orðið gagnvirkt á mörgum miðlum, þyngist höggið! Foreldrar þurfa að standa vaktina með skólasamfélaginu í að efla málþroska barna sinna. Það eru margar leiðir til sem allir foreldrar geta framkvæmt án mikils tilkostnaðar. Bókasöfnin okkar eru gulls ígildi og íslenskir barnabókahöfundar eru í vaxandi mæli að skrifa vandað efni fyrir börn. Í því annríki sem ungar fjölskyldur upplifa er mikilvægt að fastsetja tíma sem fjölskyldan á saman. Þar eru tækifæri til að efla þroska barnanna okkar. Mig langar að deila nokkrum hugmyndum sem einfalt er að tileinka sér þegar fjölskyldan á samveru. Gæðastundirnar Þegar litið er yfir farinn veg og börn okkar hjóna komin til manns þá ylja ýmsar minningar sem við lögðum áherslu á í uppeldi barna okkar. Á þessum tíma gerðum við okkur ekki endilega grein fyrir mikilvægi þessara þátta fyrir málþroskann. Okkar aðaláhersla var að skapa gæðastundir og styrkja fjölskylduböndin. Við kvöldverðarborðið öll uppvaxtarár barnanna okkar fórum við „hringinn” þar sem hver og einn fjölskyldumeðlimur sagði frá deginum sínum. Frásagnirnar tóku mið af aldri og getu hvers og eins. Það var stórkostlegt að fylgjast með því hvernig tjáningin styrktist hjá hverju og einu barni. Getan til að segja frá er mikilvæg og þjálfast með hverri frásögn. Við lögðum kapp á að setja form á frásagnirnar þ.e. segja frá í atburðarröð. Stöðugt bættist í orðaforða og útskýringar, setningamyndun efldist og hæfileikinn til að kveikja áhuga og samkennd hinna systkinanna og foreldranna margfaldaðist. Systkinahópurinn vissi ýmislegt um litlu og stóru sigrana sem hvert og eitt þeirra upplifði á dýrmætum augnablikum í lífinu, daglegu áskoranirnar, sorgir og gleði bernskunnar. Allt til að læra af. Aldrei var skortur á umræðuefni og tengslin sem mynduðust fylgdu inn í framtíðina. Sú regla var viðhöfð að einn talaði í einu. Á stundum töluðu unglingsstúlkurnar svo lengi við matarborðið að yngsti fjölskyldumeðlimurinn sló í borðið, hræddur um að fá ekki tíma til að segja frá sínum degi og sagði með grátstafinn í kverkunum: „Ég er líka í þessari fjölskyldu, hvenær má ég tala?”. Hann var þá fjögurra ára. Fjölskyldukvöld Önnur hugmynd sem mig langar að varpa til foreldra eru „fjölskyldukvöld”. Við fjölskyldan tókum frá eitt kvöld í viku þar sem við elduðum saman, undirbjuggum spil, upplestur, tónlist, sýndum eigin skemmtiatriði eða höfðum bíókvöld. Þessi kvöld voru heilög og enginn mátti trufla. Fjölskyldukvöldin þróuðust í að við skiptumst á að skipuleggja og velja hvað átti að vera í matinn og hvernig kvöldinu skyldi varið. Í byrjun kom auðvitað fyrir að einhver taldi sig þurfa að gera eitthvað annað með vinunum. Umkvartanirnar hættu þó mjög fljótt því það var ekkert sem toppaði fjölskyldukvöldin! Þegar ég lít til baka er ég þess fullviss að fjölskyldukvöldin okkar voru gott veganesti fyrir okkur öll inn í framtíðina. Það krefst góðrar þjálfunar í orðaforða, lesskilningi, skipulagi og hugmyndaauðgi að lesa mataruppskriftir, mæla efnin í uppskriftina, skrifa og búa til matseðil og dagskrá fyrir kvöldið, lesa og kynna spilareglur, búa til skemmtiatriði, skipuleggja hver gerir hvað o.s.frv. Það eru margar leiðir til að efla málþroskann og íslenskuna. Við getum lagt áherslu á upplifanir sem eru fyrst og fremst fólgnar í innihaldsríkri samveru sem þarf ekki að kosta mikið. Gönguferðir geta verið mikið ævintýri fyrir lítið barn. Ef foreldrarnir gæta þess að lýsa því sem fyrir augu ber, eru meðvituð um að endurtaka og bæta við skemmtilegri frásögn eða sögu sem styrkir og kennir orðaforða, þá festir það nýja reynslu í minni og örvar rökhugsun barnanna. Á sama tíma bæta þau í málþroska og hugtakaskilning sinn. Á þessum sérstöku tímum vil ég hvetja sveitarfélög til að efla foreldra og minna á svæði, staði og upplifanir sem þeir geta notið með börnum sínum í heimabyggð. Þá hvet ég foreldra til að hugsa hvaða leiðir henta þeim til að standa Foreldravaktina. Nýju orðin sem barn lærir á hverjum degi í gegnum upplifun og reynslu, leggja grunn að framtíð þess. Höfundur er talmeinafræðingur.
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun