Íslenskir hvítflibbakrimmar sleppa við þungar refsingar Björn Þorfinnsson skrifar 14. september 2019 10:00 Innheimta sekta dómstóla hefur verið í miklum ólestri um árabil. Nú í sumar lagði starfshópur fram tillögur til úrbóta í nýrri skýrslu. Þær byggja á sambærilegum eldri tillögum sem aldrei hafa komist í framkvæmd. Flestir sem dæmdir eru til greiðslu sekta hjá dómstólum kjósa að afplána fangelsisdóm frekar en að borga margar milljónir til ríkisins. Hæstu sektirnar eru vegna hvítflibbaglæpa, til dæmis vegna margs konar skattalagabrota. Hinir dæmdu fá þó fæstir að kynnast lífinu á bak við lás og slá. Fangelsiskerfið er svo gott sem sprungið og því engin pláss fyrir afplánun vegna sekta. Sektarrefsingar eru oftast fullnustaðar með ólaunaðri samfélagsþjónustu ef þær eru fullnustaðar yfir höfuð. Það er ekki svo að einstaklingur sem er dæmdur til sektar upp á 100 milljónir króna þurfi að vinna launalaust til lengri tíma fyrir samfélagið. Hámark samfélagsþjónustu í dag er 480 klukkustundir og því er hinn stórskuldugi hvítflibbakrimmi laus allra mála eftir rúma tvo mánuði miðað við hefðbundinn átta tíma vinnudag. Tímakaupið er því gott. Þá hefur andvirði rúmra tveggja milljarða af sektum verið afskrifað á undanförnum árum. Óhætt er því að draga þá ályktun að hvítflibbaglæpamenn sleppi vel. Þetta er í einfölduðu máli sú sviðsmynd sem er dregin upp í skýrslu starfshóps um innheimtuhlutfall sekta og sakarkostnaðar. Hópurinn skilaði skýrslunni inn í sumar og bíður hún nú afgreiðslu í dómsmálaráðuneytinu. Þetta er þó ekki fyrsta skýrslan um slæmt ástand í málaflokknum. Slík skýrsla var líka unnin árið 2009 og tvær eftirfylgniskýrslur fylgdu í kjölfarið árið 2012 og 2015. Niðurstaðan var alltaf sú sama. Ástandið er óboðlegt en vilji til úrlausna virðist afar lítill. Ef kafað er dýpra í skýrsluna skýrist af hverju innheimta sekta gengur svo illa. Yfirvöld hafa engin tæki til innheimtu sem virka. Í stuttu máli geta yfirvöld aðeins gert fjárnám í eignum hins dæmda og skráð hann á vanskilaskrá ef slíkt fjárnám reynist árangurslaust. Vandamálið er hins vegar að meirihluti þeirra sem eru dæmdir til greiðslu sekta eru eignalausir og því hvatinn til þess að greiða háar sektir lítill sem enginn. Ef svo ólíklega vill til að viðkomandi eigi eignir þá eru þær yfirleitt yfirveðsettar. Starfshópurinn leggur til margs konar lausnir. Það sem gefur þó ekki tilefni til bjartsýni er að þær eru flestar ekki nýjar af nálinni. Lausnirnar felast í launaafdrátti, heimild til skuldajöfnunar við inneignir á opinberum gjöldum, heimild til kyrrsetningar eigna, að fyrningartími sekta verði lengdur og að ekki megi fullnusta sektir yfir 10 milljónir króna með samfélagsþjónustu. Þá er lagt til að hámark klukkustunda í samfélagsþjónustu verði tvöfaldaður og verði 960 klukkustundir. Samkvæmt upplýsingum frá dómsmálaráðuneytinu er skýrsla starfshópsins komin í farveg innan ráðuneytisins. Það mun koma í hlut nýskipaðs dómsmálaráðherra, Áslaugar Örnu Sigurbjörnsdóttur, að tryggja að hún dagi ekki uppi eins og þær fyrri. Birtist í Fréttablaðinu Dómsmál Stjórnsýsla Mest lesið Skjálfti fannst á höfuðborgarsvæðinu Innlent Gufunesmálið: „Þetta átti aldrei að fara svona“ Innlent Finna áhugann dvína á meðan vinir berjast og deyja á vígvellinum Innlent Mun funda með Pútín þó fundur með Selenskí sé hvergi í sjónmáli Erlent „Það fer enginn lífvörður út í“ Innlent Reyndi að kaupa glás af nammi og kom upp um tíu ára bankaræningja Innlent Gefur sig fram fimmtíu árum eftir bankarán í Kópavogi Innlent „Yfirgangur gyðingahataranna er algerlega óþolandi“ Innlent Hvarf fyrir tæpum þrjátíu árum og fannst í hopandi jökli Erlent Demókratar setja sig í stellingar fyrir forsetaframboð Erlent Fleiri fréttir Skjálfti fannst á höfuðborgarsvæðinu Finna áhugann dvína á meðan vinir berjast og deyja á vígvellinum „Það fer enginn lífvörður út í“ Reyndi að kaupa glás af nammi og kom upp um tíu ára bankaræningja Gufunesmálið: „Þetta átti aldrei að fara svona“ Lygilegar tilraunir til að hafa áhrif á sakborning, Reynisfjara og tollar Trumps Olíuleit á teikniborðinu og býst við tíðindum í vetur Smokkamaðurinn enn ófundinn Sjúkrabíllinn bilaður og kemst ekki með sjúkling úr Þakgili Þrír á þaki jeppa á kafi í Jökulsá í Lóni Gefur sig fram fimmtíu árum eftir bankarán í Kópavogi Alvarlegt vinnuslys í Skagafirði Undirbúa steypuvinnu fyrir nýju Ölfusárbrúna Þungar áhyggjur af „síversnandi stöðu Íslands“ „Yfirgangur gyðingahataranna er algerlega óþolandi“ Af hættustigi á óvissustig vegna eldgoss Sálfræðingar rukka hátt í 26 þúsund krónur Tollar, höfundarréttur og þögn lögreglu í kynferðisbrotamálum Engin málaferli vegna slyss á Breiðamerkurjökli Tveir skjálftar um 3,3 að stærð Fundur hafinn í utanríkismálanefnd Mat á skólastarfi „algjört fúsk“: Eins og fyrirtæki sem „vona að þau endi ekki í blöðunum“ Ráðin nýr forstöðumaður Háskólaseturs Vestfjarða Íslendingur grunaður um heimilisofbeldi handtekinn í Grikklandi „Norska leiðin“ sé leið Sjálfstæðisflokksins Eigandi bíls fullur af bensínbrúsum handtekinn Tollarnir tilefni til hvorra tveggja örvæntingar og léttis Simmi lýsir áralöngu umsáturseinelti: Sat um hann í bílakjallara Tveir fluttir með þyrlunni og fjórir með sjúkrabíl Vörðuóðir ferðamenn fremji náttúruspjöll Sjá meira
Flestir sem dæmdir eru til greiðslu sekta hjá dómstólum kjósa að afplána fangelsisdóm frekar en að borga margar milljónir til ríkisins. Hæstu sektirnar eru vegna hvítflibbaglæpa, til dæmis vegna margs konar skattalagabrota. Hinir dæmdu fá þó fæstir að kynnast lífinu á bak við lás og slá. Fangelsiskerfið er svo gott sem sprungið og því engin pláss fyrir afplánun vegna sekta. Sektarrefsingar eru oftast fullnustaðar með ólaunaðri samfélagsþjónustu ef þær eru fullnustaðar yfir höfuð. Það er ekki svo að einstaklingur sem er dæmdur til sektar upp á 100 milljónir króna þurfi að vinna launalaust til lengri tíma fyrir samfélagið. Hámark samfélagsþjónustu í dag er 480 klukkustundir og því er hinn stórskuldugi hvítflibbakrimmi laus allra mála eftir rúma tvo mánuði miðað við hefðbundinn átta tíma vinnudag. Tímakaupið er því gott. Þá hefur andvirði rúmra tveggja milljarða af sektum verið afskrifað á undanförnum árum. Óhætt er því að draga þá ályktun að hvítflibbaglæpamenn sleppi vel. Þetta er í einfölduðu máli sú sviðsmynd sem er dregin upp í skýrslu starfshóps um innheimtuhlutfall sekta og sakarkostnaðar. Hópurinn skilaði skýrslunni inn í sumar og bíður hún nú afgreiðslu í dómsmálaráðuneytinu. Þetta er þó ekki fyrsta skýrslan um slæmt ástand í málaflokknum. Slík skýrsla var líka unnin árið 2009 og tvær eftirfylgniskýrslur fylgdu í kjölfarið árið 2012 og 2015. Niðurstaðan var alltaf sú sama. Ástandið er óboðlegt en vilji til úrlausna virðist afar lítill. Ef kafað er dýpra í skýrsluna skýrist af hverju innheimta sekta gengur svo illa. Yfirvöld hafa engin tæki til innheimtu sem virka. Í stuttu máli geta yfirvöld aðeins gert fjárnám í eignum hins dæmda og skráð hann á vanskilaskrá ef slíkt fjárnám reynist árangurslaust. Vandamálið er hins vegar að meirihluti þeirra sem eru dæmdir til greiðslu sekta eru eignalausir og því hvatinn til þess að greiða háar sektir lítill sem enginn. Ef svo ólíklega vill til að viðkomandi eigi eignir þá eru þær yfirleitt yfirveðsettar. Starfshópurinn leggur til margs konar lausnir. Það sem gefur þó ekki tilefni til bjartsýni er að þær eru flestar ekki nýjar af nálinni. Lausnirnar felast í launaafdrátti, heimild til skuldajöfnunar við inneignir á opinberum gjöldum, heimild til kyrrsetningar eigna, að fyrningartími sekta verði lengdur og að ekki megi fullnusta sektir yfir 10 milljónir króna með samfélagsþjónustu. Þá er lagt til að hámark klukkustunda í samfélagsþjónustu verði tvöfaldaður og verði 960 klukkustundir. Samkvæmt upplýsingum frá dómsmálaráðuneytinu er skýrsla starfshópsins komin í farveg innan ráðuneytisins. Það mun koma í hlut nýskipaðs dómsmálaráðherra, Áslaugar Örnu Sigurbjörnsdóttur, að tryggja að hún dagi ekki uppi eins og þær fyrri.
Birtist í Fréttablaðinu Dómsmál Stjórnsýsla Mest lesið Skjálfti fannst á höfuðborgarsvæðinu Innlent Gufunesmálið: „Þetta átti aldrei að fara svona“ Innlent Finna áhugann dvína á meðan vinir berjast og deyja á vígvellinum Innlent Mun funda með Pútín þó fundur með Selenskí sé hvergi í sjónmáli Erlent „Það fer enginn lífvörður út í“ Innlent Reyndi að kaupa glás af nammi og kom upp um tíu ára bankaræningja Innlent Gefur sig fram fimmtíu árum eftir bankarán í Kópavogi Innlent „Yfirgangur gyðingahataranna er algerlega óþolandi“ Innlent Hvarf fyrir tæpum þrjátíu árum og fannst í hopandi jökli Erlent Demókratar setja sig í stellingar fyrir forsetaframboð Erlent Fleiri fréttir Skjálfti fannst á höfuðborgarsvæðinu Finna áhugann dvína á meðan vinir berjast og deyja á vígvellinum „Það fer enginn lífvörður út í“ Reyndi að kaupa glás af nammi og kom upp um tíu ára bankaræningja Gufunesmálið: „Þetta átti aldrei að fara svona“ Lygilegar tilraunir til að hafa áhrif á sakborning, Reynisfjara og tollar Trumps Olíuleit á teikniborðinu og býst við tíðindum í vetur Smokkamaðurinn enn ófundinn Sjúkrabíllinn bilaður og kemst ekki með sjúkling úr Þakgili Þrír á þaki jeppa á kafi í Jökulsá í Lóni Gefur sig fram fimmtíu árum eftir bankarán í Kópavogi Alvarlegt vinnuslys í Skagafirði Undirbúa steypuvinnu fyrir nýju Ölfusárbrúna Þungar áhyggjur af „síversnandi stöðu Íslands“ „Yfirgangur gyðingahataranna er algerlega óþolandi“ Af hættustigi á óvissustig vegna eldgoss Sálfræðingar rukka hátt í 26 þúsund krónur Tollar, höfundarréttur og þögn lögreglu í kynferðisbrotamálum Engin málaferli vegna slyss á Breiðamerkurjökli Tveir skjálftar um 3,3 að stærð Fundur hafinn í utanríkismálanefnd Mat á skólastarfi „algjört fúsk“: Eins og fyrirtæki sem „vona að þau endi ekki í blöðunum“ Ráðin nýr forstöðumaður Háskólaseturs Vestfjarða Íslendingur grunaður um heimilisofbeldi handtekinn í Grikklandi „Norska leiðin“ sé leið Sjálfstæðisflokksins Eigandi bíls fullur af bensínbrúsum handtekinn Tollarnir tilefni til hvorra tveggja örvæntingar og léttis Simmi lýsir áralöngu umsáturseinelti: Sat um hann í bílakjallara Tveir fluttir með þyrlunni og fjórir með sjúkrabíl Vörðuóðir ferðamenn fremji náttúruspjöll Sjá meira