Ísland er síðasta vígi Norður-Atlantshafslaxins Ingólfur Ásgeirsson skrifar 20. júní 2018 07:00 Mikil og þörf umræða stendur nú yfir um þær hættur sem villtum laxastofnum og náttúru landsins stafar af norskum eldislaxi sem alinn er í sjókvíum. Meðal annars hafa Dýraverndunarsamtök Íslands stigið fram og réttilega fordæmt meðferð eldislaxa í sjókvíum og vísa í því sambandi til gríðarlegs laxadauða í eldi hjá Arnarlaxi á dögunum. Samtökin hafa einnig gagnrýnt meðferð stangveiðimanna við fluguveiðar á villtum laxi og þá aðferð að „veiða og sleppa“ laxi. Við sem stundum stangveiði getum alveg skilið að þessi tiltekna aðferð veki spurningar um dýravelferð. Það að veiða og sleppa laxi þarfnast því frekari útskýringar enda ólíku saman að jafna, annars vegar því markmiði að halda dýri á lífi með sem minnstum skaða, og hins vegar sjókvíaeldi þar sem um og yfir 20 prósent af fiski lifir ekki af aðstæðurnar sem skepnunum eru búnar. Að veiða og sleppa er aðeins einn kafli – mikilvægur þó – í sögunni af því hvernig stangveiðimönnum tókst með harðfylgi að snúa við þróun sem stefndi villtum íslenskum laxastofnum í mikla hættu. Þeirri baráttu er hvergi nærri lokið. Áform um stórfellt laxeldi í sjókvíum eru stórkostleg ógn við innlenda laxastofna.Hlutverk stangveiðimanna Á sínum tíma voru stangveiðimenn undir forystu Orra Vigfússonar og NASF að baki því að netaveiðum á laxi í sjó var hætt við Færeyjar og Grænland, en þar var ætisslóð villtra laxa yfir vetrarmánuðina. Þessi veiði hafði mjög mikil og neikvæð áhrif á laxastofna og heimtur úr sjó. Stangveiðimenn sömdu líka um að netaveiðum á laxi yrði hætt við ósa helstu laxveiðiáa Íslands. Netaveiði hafði höggvið stór skörð í villta laxastofna. Þúsundir laxa rötuðu til dæmis í net í Hvítá og Ölfusá á leið sinni í bergvatnsárnar. Enn er ósamið um Ölfusá en samningar eru í gildi um kaup á óveiddum fiski í Hvítá svo net fara ekki þar niður. Það var flestum þeim sem stunda stangveiði og láta sig varða náttúru og umhverfi ljóst að það eitt að stöðva netaveiðar myndi ekki duga til ef rétta ætti við stofnana. Lax var enn veiddur í miklum mæli á stöng um land allt. Öll lögleg veiðarfæri voru leyfð, fluga, maðkur og spúnn. Á þessum árum þótti ekkert eðlilegra en að veiða mikið og drepa allt. Umræða um annað þótti framandi. Það var um og upp úr síðustu aldamótum að loks voru stigin stór skref í þá átt að tryggja hóflega nýtingu í stangveiði í ám landsins. Stærsti áfanginn í því verndarstarfi var þegar sátt náðist um að stöðva svokallaðar maðkaopnanir. Á þessum árum var veitt á maðk framan af sumri, fluguveiði tók við yfir hásumarið og svo var aftur veitt á maðk seinni hluta veiðitímabilsins. Maðkopnanirnar tóku skelfilegan toll af ánum. Hundruð laxa voru drepin í helstu ám landsins á örfáum dögum á hverju ári. Löxum gefið líf Þessi veiðiskapur heyrir nú sem betur fer sögunni til. Fluguveiði er nú allsráðandi, nýting stofnanna er hófleg og stórum hluta veiddra laxa er gefið líf. Veiðimálastofnun lagði til fyrir um áratug að sleppa skyldi öllum laxi 70 cm og stærri. Staða tveggja ára laxins var þá orðin mjög slæm og hann nánast horfinn úr veiði víða um land. Þessi aðgerð hefur skilað sér svo um munar. Tveggja ára laxinn er nú að koma hratt og örugglega til baka. Sést það hvað best í borgfirsku ánum þar sem hlutdeild stórlaxa hefur farið úr því að vera innan við 10 prósent (2004-2010) í 25-30 prósent (2013-2015). Í fyrra veiddist mesti fjöldi stórlaxa síðan 1990. Skylduslepping er á öllum laxi yfir 70 cm í öllum helstu ám landsins. Það er undantekningarlaust virt. Öllum stórlaxi er því sleppt ósködduðum út í náttúruna í sjálfbærum ám landsins. Með því að veiða og sleppa er hægt að sjá til þess að nægur lax verði eftir í ánum í lok veiðitíma til að styðja við góða hrygningu að hausti. Sjálfbærni stofnanna er því tryggð. Ábyrgð okkar er mikil. Ísland er síðasta vígi Atlantshafslaxins. Honum hefur verið eytt víðast annars staðar, eða stofnarnir eiga mjög undir högg að sækja. Þar á meðal skerðir erfðablöndunin við eldislax mjög getu þeirra til að komast af í náttúrunni.Höfundur er flugstjóri, stangveiðimaður og einn af stofnendum The Icelandic Wildlife Fund Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Fiskeldi Umhverfismál Mest lesið Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks Skoðun Árið 2023 kemur aldrei aftur Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Heilbrigðiskerfið þarf stjórnvöld með bein í nefinu Svandís Svavarsdóttir Skoðun Mig langar að byggja heim með frið og umlykja með ást Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Trumpistar eru víða Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Lífeyrissjóðirnir og Íslandsbanki, hluthafafundur á mánudag Bolli Héðinsson Skoðun Skoðun Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Lífeyrissjóðirnir og Íslandsbanki, hluthafafundur á mánudag Bolli Héðinsson skrifar Skoðun „Þegar arkitektinn fer á flug“ - opinber umræða á villigötum Eyrún Arnarsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfið þarf stjórnvöld með bein í nefinu Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Börn eru hvorki veiðigjöld né öryggis- og varnarmál Grímur Atlason skrifar Skoðun Í vörn gegn sjálfum sér? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Mig langar að byggja heim með frið og umlykja með ást Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks skrifar Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Veiðigjöld, gaslýsingar og valdníðsla Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar Skoðun Árið 2023 kemur aldrei aftur Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Trumpistar eru víða Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Fasteignagjöld eru lág í Reykjavík Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Gerræðisleg áform í anda Ráðstjórnarríkjanna Guðmundur Fertram Sigurjónsson skrifar Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar Skoðun Nýbakaðir foreldrar og óbökuð loforð Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þegar bráðamóttakan drepur þig hraðar Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Skoðun Samkeppnin tryggir hag neytenda Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Stóðhryssur ekki moldvörpur Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Við getum gert betur Einar Bárðarson skrifar Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Skoðun Hvernig hljómar 100.000 kr. mánaðarlegur samgöngustyrkur? Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Ábyrg stefna í útlendingamálum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Týndu hermennirnir okkar Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Gerist þetta aftur á morgun? Ísak Hilmarsson skrifar Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Staða þorpshálfvita er laus til umsóknar Jón Daníelsson skrifar Sjá meira
Mikil og þörf umræða stendur nú yfir um þær hættur sem villtum laxastofnum og náttúru landsins stafar af norskum eldislaxi sem alinn er í sjókvíum. Meðal annars hafa Dýraverndunarsamtök Íslands stigið fram og réttilega fordæmt meðferð eldislaxa í sjókvíum og vísa í því sambandi til gríðarlegs laxadauða í eldi hjá Arnarlaxi á dögunum. Samtökin hafa einnig gagnrýnt meðferð stangveiðimanna við fluguveiðar á villtum laxi og þá aðferð að „veiða og sleppa“ laxi. Við sem stundum stangveiði getum alveg skilið að þessi tiltekna aðferð veki spurningar um dýravelferð. Það að veiða og sleppa laxi þarfnast því frekari útskýringar enda ólíku saman að jafna, annars vegar því markmiði að halda dýri á lífi með sem minnstum skaða, og hins vegar sjókvíaeldi þar sem um og yfir 20 prósent af fiski lifir ekki af aðstæðurnar sem skepnunum eru búnar. Að veiða og sleppa er aðeins einn kafli – mikilvægur þó – í sögunni af því hvernig stangveiðimönnum tókst með harðfylgi að snúa við þróun sem stefndi villtum íslenskum laxastofnum í mikla hættu. Þeirri baráttu er hvergi nærri lokið. Áform um stórfellt laxeldi í sjókvíum eru stórkostleg ógn við innlenda laxastofna.Hlutverk stangveiðimanna Á sínum tíma voru stangveiðimenn undir forystu Orra Vigfússonar og NASF að baki því að netaveiðum á laxi í sjó var hætt við Færeyjar og Grænland, en þar var ætisslóð villtra laxa yfir vetrarmánuðina. Þessi veiði hafði mjög mikil og neikvæð áhrif á laxastofna og heimtur úr sjó. Stangveiðimenn sömdu líka um að netaveiðum á laxi yrði hætt við ósa helstu laxveiðiáa Íslands. Netaveiði hafði höggvið stór skörð í villta laxastofna. Þúsundir laxa rötuðu til dæmis í net í Hvítá og Ölfusá á leið sinni í bergvatnsárnar. Enn er ósamið um Ölfusá en samningar eru í gildi um kaup á óveiddum fiski í Hvítá svo net fara ekki þar niður. Það var flestum þeim sem stunda stangveiði og láta sig varða náttúru og umhverfi ljóst að það eitt að stöðva netaveiðar myndi ekki duga til ef rétta ætti við stofnana. Lax var enn veiddur í miklum mæli á stöng um land allt. Öll lögleg veiðarfæri voru leyfð, fluga, maðkur og spúnn. Á þessum árum þótti ekkert eðlilegra en að veiða mikið og drepa allt. Umræða um annað þótti framandi. Það var um og upp úr síðustu aldamótum að loks voru stigin stór skref í þá átt að tryggja hóflega nýtingu í stangveiði í ám landsins. Stærsti áfanginn í því verndarstarfi var þegar sátt náðist um að stöðva svokallaðar maðkaopnanir. Á þessum árum var veitt á maðk framan af sumri, fluguveiði tók við yfir hásumarið og svo var aftur veitt á maðk seinni hluta veiðitímabilsins. Maðkopnanirnar tóku skelfilegan toll af ánum. Hundruð laxa voru drepin í helstu ám landsins á örfáum dögum á hverju ári. Löxum gefið líf Þessi veiðiskapur heyrir nú sem betur fer sögunni til. Fluguveiði er nú allsráðandi, nýting stofnanna er hófleg og stórum hluta veiddra laxa er gefið líf. Veiðimálastofnun lagði til fyrir um áratug að sleppa skyldi öllum laxi 70 cm og stærri. Staða tveggja ára laxins var þá orðin mjög slæm og hann nánast horfinn úr veiði víða um land. Þessi aðgerð hefur skilað sér svo um munar. Tveggja ára laxinn er nú að koma hratt og örugglega til baka. Sést það hvað best í borgfirsku ánum þar sem hlutdeild stórlaxa hefur farið úr því að vera innan við 10 prósent (2004-2010) í 25-30 prósent (2013-2015). Í fyrra veiddist mesti fjöldi stórlaxa síðan 1990. Skylduslepping er á öllum laxi yfir 70 cm í öllum helstu ám landsins. Það er undantekningarlaust virt. Öllum stórlaxi er því sleppt ósködduðum út í náttúruna í sjálfbærum ám landsins. Með því að veiða og sleppa er hægt að sjá til þess að nægur lax verði eftir í ánum í lok veiðitíma til að styðja við góða hrygningu að hausti. Sjálfbærni stofnanna er því tryggð. Ábyrgð okkar er mikil. Ísland er síðasta vígi Atlantshafslaxins. Honum hefur verið eytt víðast annars staðar, eða stofnarnir eiga mjög undir högg að sækja. Þar á meðal skerðir erfðablöndunin við eldislax mjög getu þeirra til að komast af í náttúrunni.Höfundur er flugstjóri, stangveiðimaður og einn af stofnendum The Icelandic Wildlife Fund
Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar
Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar
Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar
Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir skrifar