Ábyrgð á hinu ósýnilega Þórlindur Kjartansson skrifar 14. júlí 2017 07:00 Sá er sagður reginmunur á hundum og köttum að þótt báðar tegundir upplifi á góðum heimilum svipað atlæti þá dragi þær ólíkar ályktanir. Ábyrgir gæludýraeigendur huga alúðlega að dýrum sínum og gæta þess að dýrin hafi húsaskjól, fái nægan mat, mátulegt frelsi og góða hreyfingu. Hundar sem njóta slíks atlætis verða afar hændir að eigendum sínum og fara nánast að líta á þá sem guði. Kettir, sem aldir eru upp við munað og þægindi, ljúflegar strokur og blíðmælgi komast hins vegar að þeirri niðurstöðu—sem er svosem ekkert vitlausari—að það sé ekkert merkilegt við hina þjónustulunduðu eigendur, heldur hljóti þeir sjálfir að vera guðirnir úr því nostrað er svona við þá.Hálfguðir í bleyjumÁ fyrstu æviárum barna gætir svipaðra tilfinninga. Fyrst um sinn er þakklætið í garð foreldranna ómengað og einlægt. Allt virðist gerast af sjálfu sér; máltíðir birtast á matmálstímum, föt raðast hrein í skúffur og öðru hverju tekst til í herberginu. Smám saman er þó hætt við því að börnin fari að sjá sig sömu augum og kettirnir, enda ekki skrýtið í ljósi þess hversu algengt er að farið sé með þau eins og hálfguði. Það er hlaupið á eftir öllum þeirra dyntum og hugdettum, krúttlegheitin og gáfumerkin eru skilmerkilega auglýst og þau kölluð snillingar þegar þau tileinka sér lágmarksfærni, svo sem eins og að drekka vatn úr glasi eða pissa í kopp. Eitt af því sem þau byrja þó að velta fyrir sér snemma er hvað gerist þegar sturtað er niður. Hingað til hafa þreyttir foreldrar í höfuðborginni líklega talið sig geta giskað á að allt heila klabbið fari út í sjó; en geta núna sagt með glotti að það sé sent út í fjöru svo allt hrausta útivistarfólkið geti baðað sig í því.Ósýnilegu kerfinÞað getur verið indælt algleymi að njóta afraksturs og öryggis sem aðrir tryggja. Og það er kannski skýrasta dæmið um hversu háþróað samfélag við byggjum að jafnvel fullorðið fólk þarf að hafa áhyggjur af sífellt færri grunnþörfum. Við treystum á maturinn birtist í hentugum neytendaumbúðum í hillum verslana, að pósturinn læðist inn um lúgurnar, að vatnið flæði af krafti úr krönum, að rafmagn streymi úr innstungum, að ruslið sé tæmt úr tunnum og að skólpið skolist út úr klósettum. En þótt við njótum þeirra forréttinda að geta tekið ýmsum flóknum hlutum sem sjálfsögðum, þá er það reginskyssa að leyfa sér að halda að þeir gerist sjálfkrafa. Á bak við öll þau kerfi sem við treystum á frá degi til dags liggur mikil vinna og þekking; og stundum viðkvæmt jafnvægi. Reyndar eru það einmitt þessi stóru, flóknu og ósýnilegu kerfi sem hafa líklega verið helsta ástæða þess að fólk í þéttbýli áttaði sig á því að það þyrfti að velja fólk til þess að bera ábyrgð á ákveðnum sameiginlegum viðfangsefnum. Brunavarnir, ásamt kerfum til þess að farga sorpi og skólpi eru nefnilega þess eðlis að það stoðar lítið fyrir einstaka heimili að hafa sitt á hreinu ef nágrannarnir eru í djúpum skít.Ábyrgðarhlutverk borgarfulltrúaÞað skal ekki dæmt um það hér hversu alvarlegar bilanirnar í skólpstöð Reykjavíkur voru. Það sem atvikið minnir okkur hins vegar á er að ástæða þess að við kjósum fulltrúa til að fara með sameiginleg mál í bæjum og borgum er einmitt að hafa vökult auga með þeim grundvallarkerfum sem allt okkar daglega líf byggist á. Það er óhjákvæmilegt að bilanir geti orðið en það er hins vegar óforsvaranlegt að þau yfirvöld sem kjörin eru í höfuðborginni telji sig hafa svo mörgum öðrum hnöppum að hneppa að þau hafi ekki tíma til þess að hafa fullkomna vitneskju um ástand allra þeirra grunnkerfa sem þeim er falin ábyrgð á. Í ljósi þess sem gerst hefur hljóta þeir að endurskoða ögn í hvað þeir verja tíma sínum og orku. Háþróað samfélag gerir flókna verkaskiptingu mögulega. Sá er hins vegar munur á fullorðnu fólki og ungbörnum að við vitum að þótt hlutir líti út fyrir að gerast sjálfkrafa þá gerum við okkur grein fyrir því að hin ósýnilegu kerfi byggjast á mikilli vinnu og viti. Fyrir þetta borgum við skatta og kjósum fólk til ábyrgðar. Og það er líka stór munur á okkur og gæludýrunum okkar. Viti borið fólk lætur sér ekki detta í hug að líta á borgarfulltrúa sem kraftaverkafólk eða hálfguði—hvað svo sem þeim kann sjálfum að finnast. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Þórlindur Kjartansson Mest lesið Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson Skoðun Skoðun Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Uppbygging hjúkrunarheimila Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Með skynsemina að vopni Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar Sjá meira
Sá er sagður reginmunur á hundum og köttum að þótt báðar tegundir upplifi á góðum heimilum svipað atlæti þá dragi þær ólíkar ályktanir. Ábyrgir gæludýraeigendur huga alúðlega að dýrum sínum og gæta þess að dýrin hafi húsaskjól, fái nægan mat, mátulegt frelsi og góða hreyfingu. Hundar sem njóta slíks atlætis verða afar hændir að eigendum sínum og fara nánast að líta á þá sem guði. Kettir, sem aldir eru upp við munað og þægindi, ljúflegar strokur og blíðmælgi komast hins vegar að þeirri niðurstöðu—sem er svosem ekkert vitlausari—að það sé ekkert merkilegt við hina þjónustulunduðu eigendur, heldur hljóti þeir sjálfir að vera guðirnir úr því nostrað er svona við þá.Hálfguðir í bleyjumÁ fyrstu æviárum barna gætir svipaðra tilfinninga. Fyrst um sinn er þakklætið í garð foreldranna ómengað og einlægt. Allt virðist gerast af sjálfu sér; máltíðir birtast á matmálstímum, föt raðast hrein í skúffur og öðru hverju tekst til í herberginu. Smám saman er þó hætt við því að börnin fari að sjá sig sömu augum og kettirnir, enda ekki skrýtið í ljósi þess hversu algengt er að farið sé með þau eins og hálfguði. Það er hlaupið á eftir öllum þeirra dyntum og hugdettum, krúttlegheitin og gáfumerkin eru skilmerkilega auglýst og þau kölluð snillingar þegar þau tileinka sér lágmarksfærni, svo sem eins og að drekka vatn úr glasi eða pissa í kopp. Eitt af því sem þau byrja þó að velta fyrir sér snemma er hvað gerist þegar sturtað er niður. Hingað til hafa þreyttir foreldrar í höfuðborginni líklega talið sig geta giskað á að allt heila klabbið fari út í sjó; en geta núna sagt með glotti að það sé sent út í fjöru svo allt hrausta útivistarfólkið geti baðað sig í því.Ósýnilegu kerfinÞað getur verið indælt algleymi að njóta afraksturs og öryggis sem aðrir tryggja. Og það er kannski skýrasta dæmið um hversu háþróað samfélag við byggjum að jafnvel fullorðið fólk þarf að hafa áhyggjur af sífellt færri grunnþörfum. Við treystum á maturinn birtist í hentugum neytendaumbúðum í hillum verslana, að pósturinn læðist inn um lúgurnar, að vatnið flæði af krafti úr krönum, að rafmagn streymi úr innstungum, að ruslið sé tæmt úr tunnum og að skólpið skolist út úr klósettum. En þótt við njótum þeirra forréttinda að geta tekið ýmsum flóknum hlutum sem sjálfsögðum, þá er það reginskyssa að leyfa sér að halda að þeir gerist sjálfkrafa. Á bak við öll þau kerfi sem við treystum á frá degi til dags liggur mikil vinna og þekking; og stundum viðkvæmt jafnvægi. Reyndar eru það einmitt þessi stóru, flóknu og ósýnilegu kerfi sem hafa líklega verið helsta ástæða þess að fólk í þéttbýli áttaði sig á því að það þyrfti að velja fólk til þess að bera ábyrgð á ákveðnum sameiginlegum viðfangsefnum. Brunavarnir, ásamt kerfum til þess að farga sorpi og skólpi eru nefnilega þess eðlis að það stoðar lítið fyrir einstaka heimili að hafa sitt á hreinu ef nágrannarnir eru í djúpum skít.Ábyrgðarhlutverk borgarfulltrúaÞað skal ekki dæmt um það hér hversu alvarlegar bilanirnar í skólpstöð Reykjavíkur voru. Það sem atvikið minnir okkur hins vegar á er að ástæða þess að við kjósum fulltrúa til að fara með sameiginleg mál í bæjum og borgum er einmitt að hafa vökult auga með þeim grundvallarkerfum sem allt okkar daglega líf byggist á. Það er óhjákvæmilegt að bilanir geti orðið en það er hins vegar óforsvaranlegt að þau yfirvöld sem kjörin eru í höfuðborginni telji sig hafa svo mörgum öðrum hnöppum að hneppa að þau hafi ekki tíma til þess að hafa fullkomna vitneskju um ástand allra þeirra grunnkerfa sem þeim er falin ábyrgð á. Í ljósi þess sem gerst hefur hljóta þeir að endurskoða ögn í hvað þeir verja tíma sínum og orku. Háþróað samfélag gerir flókna verkaskiptingu mögulega. Sá er hins vegar munur á fullorðnu fólki og ungbörnum að við vitum að þótt hlutir líti út fyrir að gerast sjálfkrafa þá gerum við okkur grein fyrir því að hin ósýnilegu kerfi byggjast á mikilli vinnu og viti. Fyrir þetta borgum við skatta og kjósum fólk til ábyrgðar. Og það er líka stór munur á okkur og gæludýrunum okkar. Viti borið fólk lætur sér ekki detta í hug að líta á borgarfulltrúa sem kraftaverkafólk eða hálfguði—hvað svo sem þeim kann sjálfum að finnast.
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar
Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun