Við eigum rétt á að vita hvers við neytum 27. september 2012 06:00 Í janúar á þessu ári tók gildi reglugerð sem krefst merkingar á matvælum sem innihalda erfðabreytt efni. Núverandi ríkisstjórn á þakkir skyldar fyrir að setja þessar löngu tímabæru reglur. Þær tryggja valfrelsi neytenda en takmarka á engan hátt fjölbreytni matvæla sem innflytjendur geta boðið upp á. Ef þeir kaupa matvæli frá löndum sem merkja erfðabreytt matvæli (sem eru yfir 50 talsins, þ.m.t. 27 ríki ESB) geta þeir verið þess fullvissir að öll matvæli sem innihalda erfðabreytt efni séu merkt. Flytji þeir inn matvæli frá Bandaríkjunum (eða öðrum löndum sem ekki merkja erfðabreytt matvæli) þurfa þeir að láta greina hvort þau innihaldi erfðabreytt efni. En margar bandarískar matvörur eru framleiddar með leyfi í Evrópu sem gerir innflytjendum kleift að flytja þær inn án vandræða. Andstætt því sem haldið er fram er reglugerðin verslunum ekki til vandræða heldur skapar þeim markaðstækifæri. Matvörukaupmenn geta aflað sér trausts neytenda og styrkt stöðu sína með því að hætta að bjóða upp á erfðabreytt matvæli og lýst verslanir sínar lausar við slíkar vörur. Fyrir skömmu könnuðu Neytendasamtökin, NLFÍ og MATVÍS hvort bandarískar matvörur í verslunum með erfðabreyttum efnum væru merktar. Í ljós kom að níu af tólf vörum sem greindar voru innihéldu erfðabreytt efni og meðal þeirra voru morgunkorn, skyndifæði, bökunarmjöl og neysluvörur ætlaðar heilsuræktarfólki. Engin þessara níu vara reyndust merktar, og þrátt fyrir loforð verslana um að merkja eða innkalla þessar vörur virðist það enn ekki hafa gerst. Þurfum við að hafa áhyggjur af því hvort matvara innihaldi erfðabreytt efni? Líftækniiðnaðurinn hefur alltaf fullyrt að heilsu okkar stafi engin hætta af neyslu erfðabreyttra matvæla því meltingarkerfið sundri öllu erfðabreyttu DNA. Vísindarannsóknir hafa þó sýnt að DNA í erfðabreyttum matvælum komist í gegnum meltingarveg okkar, þarmabakteríur geti innbyrt það og það komist í blóð og einstök líffæri, ferli sem nefnt er flöt genafærsla. Fyrir meira en áratug (2001) leiddi bresk rannsókn í ljós að erfðabreytt soja fannst í smáþörmum manna sem neyttu einnar erfðabreyttrar sojamáltíðar og vísbendingar voru um flata genafærslu. Ný kanadísk rannsókn (2011) fann Bt-eitur, sem splæst er í erfðamengi nytjajurta (t.d. maís), í blóði þungaðra kvenna og í blóði ófæddra barna þeirra. Vísindamenn sem gerðu rannsóknina töldu mjög líklegt að Bt-eiturpróteinið Cry1Ab sem þeir greindu í blóði hefði borist þangað úr fæðunni sem konurnar neyttu, en kanadísk matvæli eru auðug af erfðabreyttum efnum og afurðum búfjár – kjöti, mjólk og eggjum – sem fóðrað er á erfðabreyttu fóðri. Ný frönsk ritrýnd vísindarannsókn hefur leitt í ljós niðurstöður sem árétta enn frekar hvers vegna við þurfum að vera á varðbergi fyrir erfðabreyttum matvælum. Rannsóknin sýndi að neysla tilraunadýra á erfðabreytta maísyrkinu NK603 og skordýraeitrinu Roundup (sem úðað er á maísakra) olli æxlismyndun, fjölþættu tjóni á líffærum og ótímabærum dauða. Vísindamennirnir leiddu í ljós að jafnvel rottur sem fengu minnstu skammta af NK603 maís mynduðu æxli í brjóstvöðvum og urðu fyrir alvarlegum lifrar- og nýrnaskaða, karldýrin eftir aðeins fjóra mánuði og kvenrottur eftir sjö mánuði (sbr. við 23 og 14 mánuði í samanburðarhópnum). Mikilvægi þessarar nýju rannsóknar er ótvírætt. Öryggi erfðabreyttra matvæla er metið á grundvelli tilrauna sem líftæknifyrirtækin sjálf gera og byggjast á fóðrun dýra í þrjá mánuði mest, sem jafngildir uppvaxtarskeiði í rottum, en þær lifa að jafnaði í tvö ár. Franska rannsóknin kannaði hins vegar langtímaáhrif (heilt æviskeið) og leiddi í ljós að rottur sem fengu erfðabreytta maísyrkið NK603 eða vatn með Roundup-eitri í magni sem leyft er í drykkjarvatni urðu fyrir skelfilegu líkamstjóni og dóu mun fyrr en rottur sem fengu venjulegt fóður. Rannsóknin vekur athygli á því að kerfi leyfisveitinga fyrir erfðabreyttar vörur er stórgallað – skammtímatilraunir á dýrum geta ekki skorið úr um öryggi erfðabreyttra afurða. Það er ekki síðra áhyggjuefni að grunngögnum dýratilrauna sem líftækniiðnaðurinn gerir er haldið leyndum, sem gerir sjálfstæðum vísindamönnum ókleift að ritrýna niðurstöður þeirra. Ef rottur sem fóðraðar eru á erfðabreyttu fóðri verða fyrir jafn alvarlegu heilsutjóni og rotturnar í frönsku rannsókninni, ímyndið ykkur hvað mundi gerast ef rottur væru fóðraðar á erfðabreytta lyfjabygginu sem Orf Líftækni ræktar í Gunnarsholti. Það er kominn tími til að stjórnvöld geri stöðvun útiræktunar á erfðabreyttum plöntum að forgangsmáli. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðanir Mest lesið 80.000 manna klóakrennsli í Dýrafjörð í boði Arctic Fish Jón Kaldal Skoðun Hvað er þetta græna? Karlinn er að spræna Jóhanna Jakobsdóttir Skoðun Að velja friðinn fram yfir réttlætið Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Ofurgróði sjávarútvegs? – Hættið að afvegaleiða! Elliði Vignisson Skoðun Heilbrigðisþjónusta á krossgötum? Einar Magnússon,Gunnar Alexander Ólafsson Skoðun Lífeyrir skal fylgja launum Jónína Björk Óskarsdóttir Skoðun Af hverju útiloka Ísrael frá Eurovision eins og Rússland? Stefán Jón Hafstein Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir Skoðun Með skynsemina að vopni Anton Guðmundsson Skoðun „Þú verður aldrei nóg“ - Ástæður þess að kerfið bregst innflytjendum Ian McDonald Skoðun Skoðun Skoðun Með skynsemina að vopni Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir skrifar Skoðun 80.000 manna klóakrennsli í Dýrafjörð í boði Arctic Fish Jón Kaldal skrifar Skoðun Malað dag eftir dag eftir dag Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Að velja friðinn fram yfir réttlætið Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Af nashyrningum og færni - hvernig sköpum við verðmæti til framtíðar? Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta græna? Karlinn er að spræna Jóhanna Jakobsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta á krossgötum? Einar Magnússon,Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Frestur til að skila athugasemdum við nýtt deiliskipulag Heiðmerkur að renna út Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan hindrar kjarabætur Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun Af hverju útiloka Ísrael frá Eurovision eins og Rússland? Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Lífeyrir skal fylgja launum Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Fánar, tákn og blómabreiður: „Enginn bjó á Íslandi fyrr en einhver kom“ Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Hvernig er staða lesblindra á Íslandi? Guðmundur S. Johnsen skrifar Skoðun Sakar aðra um það sem hún gerir sjálf Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun „Þú verður aldrei nóg“ - Ástæður þess að kerfið bregst innflytjendum Ian McDonald skrifar Skoðun Rafbíllinn er ekki bara umhverfisvænn – hann er líka hagkvæmari Óskar Páll Þorgilsson skrifar Skoðun Ofurgróði sjávarútvegs? – Hættið að afvegaleiða! Elliði Vignisson skrifar Skoðun Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun „Fáum við einkunn fyrir þetta?“ Hulda Dögg Proppé skrifar Skoðun Hrossakjöt, hroki og hleypidómar Kristján Logason skrifar Skoðun Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Að byggja upp á Bakka Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Fiskeldi og samfélagsábyrgð Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Pólitískt raunsæi og utanríkisstefna Íslands Ragnar Anthony Antonsson Gambrell skrifar Skoðun Vorstjarnan hans Gunnars Smára? Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Fylgið fór vegna fullveldismáls Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Er Ísrael ennþá útvalin þjóð Guðs? Ómar Torfason skrifar Skoðun Flokkurinn hans Gunnars Smára? Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Sjá meira
Í janúar á þessu ári tók gildi reglugerð sem krefst merkingar á matvælum sem innihalda erfðabreytt efni. Núverandi ríkisstjórn á þakkir skyldar fyrir að setja þessar löngu tímabæru reglur. Þær tryggja valfrelsi neytenda en takmarka á engan hátt fjölbreytni matvæla sem innflytjendur geta boðið upp á. Ef þeir kaupa matvæli frá löndum sem merkja erfðabreytt matvæli (sem eru yfir 50 talsins, þ.m.t. 27 ríki ESB) geta þeir verið þess fullvissir að öll matvæli sem innihalda erfðabreytt efni séu merkt. Flytji þeir inn matvæli frá Bandaríkjunum (eða öðrum löndum sem ekki merkja erfðabreytt matvæli) þurfa þeir að láta greina hvort þau innihaldi erfðabreytt efni. En margar bandarískar matvörur eru framleiddar með leyfi í Evrópu sem gerir innflytjendum kleift að flytja þær inn án vandræða. Andstætt því sem haldið er fram er reglugerðin verslunum ekki til vandræða heldur skapar þeim markaðstækifæri. Matvörukaupmenn geta aflað sér trausts neytenda og styrkt stöðu sína með því að hætta að bjóða upp á erfðabreytt matvæli og lýst verslanir sínar lausar við slíkar vörur. Fyrir skömmu könnuðu Neytendasamtökin, NLFÍ og MATVÍS hvort bandarískar matvörur í verslunum með erfðabreyttum efnum væru merktar. Í ljós kom að níu af tólf vörum sem greindar voru innihéldu erfðabreytt efni og meðal þeirra voru morgunkorn, skyndifæði, bökunarmjöl og neysluvörur ætlaðar heilsuræktarfólki. Engin þessara níu vara reyndust merktar, og þrátt fyrir loforð verslana um að merkja eða innkalla þessar vörur virðist það enn ekki hafa gerst. Þurfum við að hafa áhyggjur af því hvort matvara innihaldi erfðabreytt efni? Líftækniiðnaðurinn hefur alltaf fullyrt að heilsu okkar stafi engin hætta af neyslu erfðabreyttra matvæla því meltingarkerfið sundri öllu erfðabreyttu DNA. Vísindarannsóknir hafa þó sýnt að DNA í erfðabreyttum matvælum komist í gegnum meltingarveg okkar, þarmabakteríur geti innbyrt það og það komist í blóð og einstök líffæri, ferli sem nefnt er flöt genafærsla. Fyrir meira en áratug (2001) leiddi bresk rannsókn í ljós að erfðabreytt soja fannst í smáþörmum manna sem neyttu einnar erfðabreyttrar sojamáltíðar og vísbendingar voru um flata genafærslu. Ný kanadísk rannsókn (2011) fann Bt-eitur, sem splæst er í erfðamengi nytjajurta (t.d. maís), í blóði þungaðra kvenna og í blóði ófæddra barna þeirra. Vísindamenn sem gerðu rannsóknina töldu mjög líklegt að Bt-eiturpróteinið Cry1Ab sem þeir greindu í blóði hefði borist þangað úr fæðunni sem konurnar neyttu, en kanadísk matvæli eru auðug af erfðabreyttum efnum og afurðum búfjár – kjöti, mjólk og eggjum – sem fóðrað er á erfðabreyttu fóðri. Ný frönsk ritrýnd vísindarannsókn hefur leitt í ljós niðurstöður sem árétta enn frekar hvers vegna við þurfum að vera á varðbergi fyrir erfðabreyttum matvælum. Rannsóknin sýndi að neysla tilraunadýra á erfðabreytta maísyrkinu NK603 og skordýraeitrinu Roundup (sem úðað er á maísakra) olli æxlismyndun, fjölþættu tjóni á líffærum og ótímabærum dauða. Vísindamennirnir leiddu í ljós að jafnvel rottur sem fengu minnstu skammta af NK603 maís mynduðu æxli í brjóstvöðvum og urðu fyrir alvarlegum lifrar- og nýrnaskaða, karldýrin eftir aðeins fjóra mánuði og kvenrottur eftir sjö mánuði (sbr. við 23 og 14 mánuði í samanburðarhópnum). Mikilvægi þessarar nýju rannsóknar er ótvírætt. Öryggi erfðabreyttra matvæla er metið á grundvelli tilrauna sem líftæknifyrirtækin sjálf gera og byggjast á fóðrun dýra í þrjá mánuði mest, sem jafngildir uppvaxtarskeiði í rottum, en þær lifa að jafnaði í tvö ár. Franska rannsóknin kannaði hins vegar langtímaáhrif (heilt æviskeið) og leiddi í ljós að rottur sem fengu erfðabreytta maísyrkið NK603 eða vatn með Roundup-eitri í magni sem leyft er í drykkjarvatni urðu fyrir skelfilegu líkamstjóni og dóu mun fyrr en rottur sem fengu venjulegt fóður. Rannsóknin vekur athygli á því að kerfi leyfisveitinga fyrir erfðabreyttar vörur er stórgallað – skammtímatilraunir á dýrum geta ekki skorið úr um öryggi erfðabreyttra afurða. Það er ekki síðra áhyggjuefni að grunngögnum dýratilrauna sem líftækniiðnaðurinn gerir er haldið leyndum, sem gerir sjálfstæðum vísindamönnum ókleift að ritrýna niðurstöður þeirra. Ef rottur sem fóðraðar eru á erfðabreyttu fóðri verða fyrir jafn alvarlegu heilsutjóni og rotturnar í frönsku rannsókninni, ímyndið ykkur hvað mundi gerast ef rottur væru fóðraðar á erfðabreytta lyfjabygginu sem Orf Líftækni ræktar í Gunnarsholti. Það er kominn tími til að stjórnvöld geri stöðvun útiræktunar á erfðabreyttum plöntum að forgangsmáli.
Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar
Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir skrifar
Skoðun Af nashyrningum og færni - hvernig sköpum við verðmæti til framtíðar? Guðrún Högnadóttir skrifar
Skoðun Frestur til að skila athugasemdum við nýtt deiliskipulag Heiðmerkur að renna út Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Fánar, tákn og blómabreiður: „Enginn bjó á Íslandi fyrr en einhver kom“ Meyvant Þórólfsson skrifar
Skoðun Rafbíllinn er ekki bara umhverfisvænn – hann er líka hagkvæmari Óskar Páll Þorgilsson skrifar
Skoðun Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson skrifar