Alþingi 22. október 2010 06:00 Stjórnarskrá Íslands segir til um verkaskiptingu Alþingis og annarra stjórnvalda: 1. gr.: Ísland er lýðveldi með þingbundinni stjórn. 2. gr.: Alþingi og forseti fara saman með löggjafarvaldið. Forseti og önnur stjórnvöld samkvæmt stjórnarskrá þessari og öðrum landslögum fara með framkvæmdavaldið. Dómendur fara með dómsvaldið. Enn fremur segir um þingmenn: 48. gr. Alþingismenn eru eingöngu bundnir við sannfæringu sína og eigi við neinar reglur frá kjósendum sínum. Því mætti gera ráð fyrir að verkgangurinn væri sá, að alþingismenn, einn eða fleiri, leggi fram hugmynd og frumdrög að lögum og ræði það við aðra þingmenn. Eftir efni, gæti verið að ein af fastanefndum þingsins fjallaði um frumvarpið. Síðan færi það til 1. umræðu og svo áfram til 2. umræðu. Þingmenn gætu kallað eftir rannsóknum. Í dag er líklegra að ráðherra feli lögfræðingum í ráðuneyti sínu að semja frumvarp. Síðan er fjallað um það í þingflokki ráðherrans. Eftir það ber ráðherrann það undir ríkisstjórnina. Því næst er það tekið til umræðu í þingflokki samstarfsflokksins í ríkisstjórn. Eftir það sjá þessir tveir þingflokkar um að frumvarpið verði að lögum. Þó þingmenn stjórnarandstöðu beri fram fyrirspurnir, leggi fram breytingar- eða frávísunartillögur, verða lögin samþykkt. Af þessu sést að þátttaka þingmanna er einskorðuð við umræður, fyrst innan þingflokkanna og síðan í þingsal. Svokölluð „þingmannafrumvörp" eru fá. Því er hægt að líta svo á að 2. grein stjórnarskrárinnar sem fjallar um verkaskiptingu stjórnvalda sé alltaf brotin, þegar „stjórnarfrumvörp" verða til. Sú röksemd hefur komið fram að í ráðuneytum sé þekking og reynsla sem gagnist við samningu lagafrumvarpa. Þau rök eru þó léttvæg þegar 2. grein Stjórnarskrárinnar er höfð í huga. Handhafar framkvæmdavaldins eru þeir sem eiga að framkvæma vilja Alþingis. Það er því alls ekki við hæfi að þeir setji þær reglur, sem þeir eiga sjálfir að fara eftir. Eðlilegra væri að Alþingi hefði mannafla til að aðstoða þingmenn við lagasmíð og á móti mætti fækka því starfsfólki ráðuneytanna sem nú vinnur að samningu laga. Alþingi gegnir ekki því hlutverki sem því er ætlað skv. 2. grein stjórnarskárinnar og fremur stjórnarskrárbrot í hvert sinn sem stjórnarfrumvarp verður að lögum. Alþingi Íslendinga er því ekki heilbrigt. Skoðanakannanir hafa margoft sýnt að Alþingi nýtur ekki trausts þjóðarinnar. Þetta sjúklega ástand hefur verið lengi að þróast. Tvær gagnmerkar rannsóknir hafa verið gerðar á efnahgashruninu 2008. Sú síðari var skipuð 9 þingmönnum og fjallaði um hlut Alþingis. Skýrsla um störf hennar er nýútkomin. Þar eru margar góðar úrbótatillögur og margt gagnrýnt og stundum kveðið fast að orði t.d.: "Alþingi má ekki vera verkfæri í höndum framkvæmdarvalds og oddvitaræðis." Lesendum er eindregið bent á þessa skýrslu og sérstakleg á grein 2.1.Hverjir veljast sem þingmenn?Alþingi var endurreist samkvæmt tilskipun konungs frá 1834. Þingmenn gátu verið mest 26, 20 þjóðkjörnir, en konungur gat skipað allt að sex þingmennmenn.Breytingar hafa oft verið gerðar, yfirleitt til að fjölga þingmönnum og breyta einmenningskjördæmum í tvimenniskjördæmi, en mikilsverð breyting var gerð 1915, þegar konungkjör var lagt niður, en í stað stofnað til landskjörs þingmanna.Næstu mikilvægu breytingar urðu árið 1934 þegar landskjör alþingismanna var lagt niður og þjóðkjörnum þingmönnum fjölgað úr 36 í 38. Auk þess skyldi úthlutað allt að 11 þingsætum til jöfnunar milli þingflokka svo að hver flokkur hefði þingsæti í sem fyllstu samræmi við atkvæðatölu sína við almennar kosningar. Í þau sæti var 11 frambjóðendum, sem hlutu ekki kosningu í kjördæmum, raðað eftir ákveðnum reglum og þingmennirnir nefndir landskjörnir.Árið 1959 var kjördæmaskipun gjörbreytt. Þingmönnum var fjölgað í 60 og landinu skipt í átta kjördæmi. 25 þingmenn skyldu kosnir hlutbundinni kosningu, listakosningu, í fimm manna kjördæmum, 12 þingmenn skyldu kosnir hlutbundinni kosningu í sex manna kjördæmum. 12 þingmenn skyldu kosnir hlutbundinni kosningu í Reykjavík. 11 landskjörnir þingmenn bættust síðan við til jöfnunar milli þingflokka.Ì rúm 60 àr hafa allir alþingismenn hlotið kosningu einungis vegna þess að á skrifstofu stjórnmálaflokks var nafni þeirra raðað í „öruggt" sæti á lista flokksins. Af því leiðir að trúnaður þeirra er ekki við samviskuna, ekki við stjórnarskrána og ekki einu sinn við þjóðina, heldur við flokkinn. Það má halda því fram að þetta sé ein aðal orsök heilsuleysis Alþingis.Lækningin hlýtur að beinast að því rjúfa þetta vald flokkanna og koma kjörinu aftur til þjóðarinnar. Beinast virðist liggja fyrir að skipta landinu í einmenningskjördæmi, t.d. 30. Breytingin í einmenningskjördæmi, ein sér, nægir tæplega til að hnekkja valdi stjórnmálaflokkanna nægilegs. Fleira þarf að koma til og má m.a. benda á eftirfarandi:Kosningar til Alþingis eru nú að 4 ára fresti. Kosningar í öllum kjördæmum að fjögurra ára fresti eru heppilegar fyrir áróðursvélar flokkanna vegna þess að á vikunum fyrir kjördag eru allir kjósendur landsins að ákveða meðferð atkvæðis síns. Til að breyta þessu má hafa kosningar hvenær sem þingsæti losnar. Ennfremur má hafa kjörtímann mislangan til að kosningar dreifist enn meir.Upplýsingar um þróun kosningafyrirkomulags eru úr Skýrslu forsætisráðherra um endurskoðun á kjördæmaskipun og tilhögun kosninga til Alþingis sem var lögð fyrir Alþingi á 123. löggjafarþingi 1998-99. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðanir Skoðun Mest lesið Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson Skoðun Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson Skoðun Gagnsæi og inntak Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Hagkvæmur kostur utan friðlands Jóna Bjarnadóttir Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson Skoðun Morðæðið á Gaza - Vitfirringin má ekki eyðileggja mennskuna Jón Baldvin Hannesson Skoðun Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hagkvæmur kostur utan friðlands Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og inntak Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hannað fyrir miklu stærri markaði Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Menntastefna 2030 Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson skrifar Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Sjá meira
Stjórnarskrá Íslands segir til um verkaskiptingu Alþingis og annarra stjórnvalda: 1. gr.: Ísland er lýðveldi með þingbundinni stjórn. 2. gr.: Alþingi og forseti fara saman með löggjafarvaldið. Forseti og önnur stjórnvöld samkvæmt stjórnarskrá þessari og öðrum landslögum fara með framkvæmdavaldið. Dómendur fara með dómsvaldið. Enn fremur segir um þingmenn: 48. gr. Alþingismenn eru eingöngu bundnir við sannfæringu sína og eigi við neinar reglur frá kjósendum sínum. Því mætti gera ráð fyrir að verkgangurinn væri sá, að alþingismenn, einn eða fleiri, leggi fram hugmynd og frumdrög að lögum og ræði það við aðra þingmenn. Eftir efni, gæti verið að ein af fastanefndum þingsins fjallaði um frumvarpið. Síðan færi það til 1. umræðu og svo áfram til 2. umræðu. Þingmenn gætu kallað eftir rannsóknum. Í dag er líklegra að ráðherra feli lögfræðingum í ráðuneyti sínu að semja frumvarp. Síðan er fjallað um það í þingflokki ráðherrans. Eftir það ber ráðherrann það undir ríkisstjórnina. Því næst er það tekið til umræðu í þingflokki samstarfsflokksins í ríkisstjórn. Eftir það sjá þessir tveir þingflokkar um að frumvarpið verði að lögum. Þó þingmenn stjórnarandstöðu beri fram fyrirspurnir, leggi fram breytingar- eða frávísunartillögur, verða lögin samþykkt. Af þessu sést að þátttaka þingmanna er einskorðuð við umræður, fyrst innan þingflokkanna og síðan í þingsal. Svokölluð „þingmannafrumvörp" eru fá. Því er hægt að líta svo á að 2. grein stjórnarskrárinnar sem fjallar um verkaskiptingu stjórnvalda sé alltaf brotin, þegar „stjórnarfrumvörp" verða til. Sú röksemd hefur komið fram að í ráðuneytum sé þekking og reynsla sem gagnist við samningu lagafrumvarpa. Þau rök eru þó léttvæg þegar 2. grein Stjórnarskrárinnar er höfð í huga. Handhafar framkvæmdavaldins eru þeir sem eiga að framkvæma vilja Alþingis. Það er því alls ekki við hæfi að þeir setji þær reglur, sem þeir eiga sjálfir að fara eftir. Eðlilegra væri að Alþingi hefði mannafla til að aðstoða þingmenn við lagasmíð og á móti mætti fækka því starfsfólki ráðuneytanna sem nú vinnur að samningu laga. Alþingi gegnir ekki því hlutverki sem því er ætlað skv. 2. grein stjórnarskárinnar og fremur stjórnarskrárbrot í hvert sinn sem stjórnarfrumvarp verður að lögum. Alþingi Íslendinga er því ekki heilbrigt. Skoðanakannanir hafa margoft sýnt að Alþingi nýtur ekki trausts þjóðarinnar. Þetta sjúklega ástand hefur verið lengi að þróast. Tvær gagnmerkar rannsóknir hafa verið gerðar á efnahgashruninu 2008. Sú síðari var skipuð 9 þingmönnum og fjallaði um hlut Alþingis. Skýrsla um störf hennar er nýútkomin. Þar eru margar góðar úrbótatillögur og margt gagnrýnt og stundum kveðið fast að orði t.d.: "Alþingi má ekki vera verkfæri í höndum framkvæmdarvalds og oddvitaræðis." Lesendum er eindregið bent á þessa skýrslu og sérstakleg á grein 2.1.Hverjir veljast sem þingmenn?Alþingi var endurreist samkvæmt tilskipun konungs frá 1834. Þingmenn gátu verið mest 26, 20 þjóðkjörnir, en konungur gat skipað allt að sex þingmennmenn.Breytingar hafa oft verið gerðar, yfirleitt til að fjölga þingmönnum og breyta einmenningskjördæmum í tvimenniskjördæmi, en mikilsverð breyting var gerð 1915, þegar konungkjör var lagt niður, en í stað stofnað til landskjörs þingmanna.Næstu mikilvægu breytingar urðu árið 1934 þegar landskjör alþingismanna var lagt niður og þjóðkjörnum þingmönnum fjölgað úr 36 í 38. Auk þess skyldi úthlutað allt að 11 þingsætum til jöfnunar milli þingflokka svo að hver flokkur hefði þingsæti í sem fyllstu samræmi við atkvæðatölu sína við almennar kosningar. Í þau sæti var 11 frambjóðendum, sem hlutu ekki kosningu í kjördæmum, raðað eftir ákveðnum reglum og þingmennirnir nefndir landskjörnir.Árið 1959 var kjördæmaskipun gjörbreytt. Þingmönnum var fjölgað í 60 og landinu skipt í átta kjördæmi. 25 þingmenn skyldu kosnir hlutbundinni kosningu, listakosningu, í fimm manna kjördæmum, 12 þingmenn skyldu kosnir hlutbundinni kosningu í sex manna kjördæmum. 12 þingmenn skyldu kosnir hlutbundinni kosningu í Reykjavík. 11 landskjörnir þingmenn bættust síðan við til jöfnunar milli þingflokka.Ì rúm 60 àr hafa allir alþingismenn hlotið kosningu einungis vegna þess að á skrifstofu stjórnmálaflokks var nafni þeirra raðað í „öruggt" sæti á lista flokksins. Af því leiðir að trúnaður þeirra er ekki við samviskuna, ekki við stjórnarskrána og ekki einu sinn við þjóðina, heldur við flokkinn. Það má halda því fram að þetta sé ein aðal orsök heilsuleysis Alþingis.Lækningin hlýtur að beinast að því rjúfa þetta vald flokkanna og koma kjörinu aftur til þjóðarinnar. Beinast virðist liggja fyrir að skipta landinu í einmenningskjördæmi, t.d. 30. Breytingin í einmenningskjördæmi, ein sér, nægir tæplega til að hnekkja valdi stjórnmálaflokkanna nægilegs. Fleira þarf að koma til og má m.a. benda á eftirfarandi:Kosningar til Alþingis eru nú að 4 ára fresti. Kosningar í öllum kjördæmum að fjögurra ára fresti eru heppilegar fyrir áróðursvélar flokkanna vegna þess að á vikunum fyrir kjördag eru allir kjósendur landsins að ákveða meðferð atkvæðis síns. Til að breyta þessu má hafa kosningar hvenær sem þingsæti losnar. Ennfremur má hafa kjörtímann mislangan til að kosningar dreifist enn meir.Upplýsingar um þróun kosningafyrirkomulags eru úr Skýrslu forsætisráðherra um endurskoðun á kjördæmaskipun og tilhögun kosninga til Alþingis sem var lögð fyrir Alþingi á 123. löggjafarþingi 1998-99.
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar