Gengur þetta kerfi upp? 7. júní 2005 00:01 Fyrstu þingkosingar Líbana í háa herrans tíð sem haldnar eru án afskipta Sýrlendinga standa nú yfir. Búist var við að bandamönnum Sýrlendinga myndi vegna illa en eftir kosningar í suðurhluta landsins á sunnudaginn kom enn einu sinni í ljós að líbönsk stjórnmál eru flóknari en svo að hægt sé að gefa sér nokkuð í þessum efnum. Þversögnin í kerfinu er sú að kosningabandalögin ganga þvert á trúarbrotalínurnar sem þingsætum landsins er úthlutað eftir. Líbanon er ekki þjóðríki heldur teiknuðu sigurvegarar fyrri heimstyrjaldarinnar landamæri þess þegar þeir skiptu Tyrkjaveldi upp og núverandi ríkjaskipting Mið-Austurlanda komst á í aðalatriðum. Í gegnum aldirnar hafa ýmsir hópar búið á svæðinu sem síðan á þriðja áratugnum hefur kallast Líbanon: kristnir maronítar, súnníar, sjíar og drúsar en þeir síðastnefndu eru nokkuð skyldir sjíum. Þegar Líbanon fékk stjórnarskrá sína 1926 var komið á fót flóknu kerfi sem kvað á um að forseti landsins kæmi ávallt úr röðum kristinna, forsætisráðherrann yrði að vera súnníi og þingforseti sjíi. Þingsætunum 128 var upphaflega skipt á þann veg að kristnir fengu 60 prósent sætanna en múslimar aðeins 40 prósent. Borgarastyrjöldin sem stóð nánast látlaust yfir frá 1976-1989 á sér flóknar skýringar en ein þeirra er tvímælalaust óánægja múslima með hversu lítil völd þeir höfðu miðað við mannfjölda. Því leiðrétti Taif-samkomulagið frá 1989 valdajafnvægið á milli trúarhópanna örlítið þótt enn séu völd múslimanna í litlu samræmi við fjölda þeirra. Allt frá lokum borgarastyrjaldarinnar þar til fyrir örfáum vikum síðan hafa Sýrlendingar haft töglin og hagldirnar í líbönskum innanríkismálum en þeir tóku að sér á sínum tíma að sjá til þess að vopnahlé á milli stríðandi fylkinga í landinu yrði virt. Vatnaskil urðu hins vegar í febrúar þegar Rafik Hariri, fyrrverandi forsætisráðherra Líbanons, var ráðinn af dögum. Hann var svarinn andstæðingur Sýrlendinga og því gáfu flestir sér að stjórnin í Damaskus eða bandamenn hennar hefðu staðið fyrir tilræðinu. Í hönd fóru gríðarleg mótmæli þar sem andstæðingar og stuðningsmenn Sýrlendinga skiptust á að toppa hverjir aðra. Alþjóðlegur þrýstingur var hins vegar þeim fyrrnefndu í vil og því fór svo að Sýrlendingar sáu sæng sína í Líbanon uppreidda og kölluðu herlið sitt heim. Í ljósi atburðarásar síðustu vikna bjuggust flestir við að stemningin í kosningunum yrði á þann veg að þeir sem andæfðu veru Sýrlendinga í landinu myndi vegna vel. Fyrsta umferðin þar sem kosið var í Beirút um þarsíðustu helgi renndi stoðum undir þetta því þar fékk listi Saad Hariri, sonar Rafik, öll þingsætin sem í boði voru. Síðasta sunnudag var aftur á móti kosið í suðurhluta landsins þar sem sjíar eru í meirihluta en þeir hafa ætíð notið góðs af nábýlinu við Sýrlendinga. Sameiginlegt framboð Hizbollah og Amal, helstu hreyfinga sjía, unnu þar öll þingsætin, stjórnvöldum í Jerúsalem til lítillar ánægju. Eftir á að kjósa í austur- og miðhluta landsins en þar má búast við meiri spennu en í Beirút og í suðrinu. Hvað sem því líður þá endurspegla kosningaúrslit síðustu tveggja umferða nokkuð vel þær fylkingar sem skiptust á að úthrópa og vegsama Sýrlendinga í febrúar. Þótt gróflega megi segja að sjíar séu helstu stuðningsmenn Sýrlendinga á meðan kristnir, drúsar og súnníar finni þeim flest til foráttu sýna þessar kosningar að kerfið sem úthlutar þingsætum eftir því hvaða trúarhópi frambjóðendurnir tilheyra er orðið nánast merkingarlaust . Framboðslistarnir eru orðnir þvertrúarlegur bútasaumur eins og sjá má af sameinuðu framboði Amal og Hizbollah í suðrinu sem sjíar hafa sögulega fylkt sér á bak við. Af átján frambjóðendum voru fjórtán sjíar, tveir maronítar, tveir orþódoxar og einn drúsi. Skringileg kosningabandalög hafa jafnframt litið dagsins ljós. Á lista Saad Hariri í Beirút um þarsíðustu helgi var að finna Solange nokkra Gemayel, en hún er ekkja Bashir Gemayel sem var leiðtogi falangista og gegndi embætti forseta um skeið þar til hann var ráðinn af dögum 1982. Falangistar voru skæruher maroníta sem barðist við múslima á tímum borgarstyrjaldarinnar. George Adwan, annan leiðtoga skæruliðahóps maroníta frá því á tímum borgarastyrjaldarinnar var að finna á lista drúsaleiðtogans Walid Jumblatt í Shouf-héraðinu. Er þá komið að því að þessu kerfi verði einfaldlega kastað fyrir róða? Það er ólíklegt og ástæðan er andstaða maroníta. Á undanförnum áratugum hefur þeim fækkað í landinu, bæði raunverulega og sérstaklega hlutfallslega. Kristnir fluttu unnvörpum til Evrópu á meðan borgarastyrjöldinni stóð en á sama tíma fjölgaði múslimum talsvert. Sú þróun hefur haldið áfram síðustu ár þar sem fæðingatíðni er hærri hjá múslimunum en hinum kristnu löndum þeirra. Maronítar hafa hins vegar eftir sem áður helming þingsætanna á líbanska þinginu í samræmi við Taif-samkomulagið og þá stöðu munu þeir vitaskuld verja með kjafti og klóm. Til að ástandið í landinu verði ekki ennþá eldfimara hefur ekkert manntal verið tekið um áratuga skeið því þá yrðu lýðfræðilegar breytingar á samsetningu þjóðarinnar staðfestar. Þetta furðulega kerfi er því jafn fast í sessi og nokkru sinni fyrr. Sveinn Guðmarsson sveinng@frettabladid.is Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Í brennidepli Sveinn Guðmarsson Mest lesið Að hata einhvern sem þú þarft á að halda? Katrín Pétursdóttir Skoðun „Þessu er alltaf lofað fyrir kosningar en alltaf svikið“ Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Friður - í framsöguhætti eða viðtengingarhætti? Bryndís Schram Skoðun SFS, Exit og norska leiðin þeirra Jón Kaldal Skoðun Íslenskar pyndingar Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Halldór 26.04.2025 Halldór Mega bara íslenskir karlmenn nauðga konum á Íslandi? Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Til hamingju blaðamenn! Hjálmar Jónsson Skoðun Að sækja gullið (okkar) Þröstur Friðfinnsson Skoðun Það er ekki hægt að loka augunum fyrir þessum veruleika Davíð Bergmann Skoðun Skoðun Skoðun Að hata einhvern sem þú þarft á að halda? Katrín Pétursdóttir skrifar Skoðun Íslenskar pyndingar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun SFS, Exit og norska leiðin þeirra Jón Kaldal skrifar Skoðun Friður - í framsöguhætti eða viðtengingarhætti? Bryndís Schram skrifar Skoðun Næringarfræði er lykillinn að betri heilsu, viltu vera með? Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Löngu þarft samtal um hóp sem gleymist! Katarzyna Kubiś skrifar Skoðun Menntun fyrir öll – nema okkur Haukur Guðmundsson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að loka augunum fyrir þessum veruleika Davíð Bergmann skrifar Skoðun Kirkjugarðsballið: Eiga Íslendingar að mæta þar? Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Til hamingju blaðamenn! Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens skrifar Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Opið bréf til mennta- og barnamálaráðherra Gunnar Örn Vopnfjörð Þorsteinsson skrifar Skoðun Hvernig gerum við Grundarhverfi enn betra? Ævar Harðarson skrifar Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Valdið og samvinnuhugsjónin Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun NPA breytti lífinu mínu Sveinbjörn Eggertsson skrifar Skoðun Hefur þú tilkynnt um ofbeldi gegn barni? Alfa Jóhannsdóttir skrifar Sjá meira
Fyrstu þingkosingar Líbana í háa herrans tíð sem haldnar eru án afskipta Sýrlendinga standa nú yfir. Búist var við að bandamönnum Sýrlendinga myndi vegna illa en eftir kosningar í suðurhluta landsins á sunnudaginn kom enn einu sinni í ljós að líbönsk stjórnmál eru flóknari en svo að hægt sé að gefa sér nokkuð í þessum efnum. Þversögnin í kerfinu er sú að kosningabandalögin ganga þvert á trúarbrotalínurnar sem þingsætum landsins er úthlutað eftir. Líbanon er ekki þjóðríki heldur teiknuðu sigurvegarar fyrri heimstyrjaldarinnar landamæri þess þegar þeir skiptu Tyrkjaveldi upp og núverandi ríkjaskipting Mið-Austurlanda komst á í aðalatriðum. Í gegnum aldirnar hafa ýmsir hópar búið á svæðinu sem síðan á þriðja áratugnum hefur kallast Líbanon: kristnir maronítar, súnníar, sjíar og drúsar en þeir síðastnefndu eru nokkuð skyldir sjíum. Þegar Líbanon fékk stjórnarskrá sína 1926 var komið á fót flóknu kerfi sem kvað á um að forseti landsins kæmi ávallt úr röðum kristinna, forsætisráðherrann yrði að vera súnníi og þingforseti sjíi. Þingsætunum 128 var upphaflega skipt á þann veg að kristnir fengu 60 prósent sætanna en múslimar aðeins 40 prósent. Borgarastyrjöldin sem stóð nánast látlaust yfir frá 1976-1989 á sér flóknar skýringar en ein þeirra er tvímælalaust óánægja múslima með hversu lítil völd þeir höfðu miðað við mannfjölda. Því leiðrétti Taif-samkomulagið frá 1989 valdajafnvægið á milli trúarhópanna örlítið þótt enn séu völd múslimanna í litlu samræmi við fjölda þeirra. Allt frá lokum borgarastyrjaldarinnar þar til fyrir örfáum vikum síðan hafa Sýrlendingar haft töglin og hagldirnar í líbönskum innanríkismálum en þeir tóku að sér á sínum tíma að sjá til þess að vopnahlé á milli stríðandi fylkinga í landinu yrði virt. Vatnaskil urðu hins vegar í febrúar þegar Rafik Hariri, fyrrverandi forsætisráðherra Líbanons, var ráðinn af dögum. Hann var svarinn andstæðingur Sýrlendinga og því gáfu flestir sér að stjórnin í Damaskus eða bandamenn hennar hefðu staðið fyrir tilræðinu. Í hönd fóru gríðarleg mótmæli þar sem andstæðingar og stuðningsmenn Sýrlendinga skiptust á að toppa hverjir aðra. Alþjóðlegur þrýstingur var hins vegar þeim fyrrnefndu í vil og því fór svo að Sýrlendingar sáu sæng sína í Líbanon uppreidda og kölluðu herlið sitt heim. Í ljósi atburðarásar síðustu vikna bjuggust flestir við að stemningin í kosningunum yrði á þann veg að þeir sem andæfðu veru Sýrlendinga í landinu myndi vegna vel. Fyrsta umferðin þar sem kosið var í Beirút um þarsíðustu helgi renndi stoðum undir þetta því þar fékk listi Saad Hariri, sonar Rafik, öll þingsætin sem í boði voru. Síðasta sunnudag var aftur á móti kosið í suðurhluta landsins þar sem sjíar eru í meirihluta en þeir hafa ætíð notið góðs af nábýlinu við Sýrlendinga. Sameiginlegt framboð Hizbollah og Amal, helstu hreyfinga sjía, unnu þar öll þingsætin, stjórnvöldum í Jerúsalem til lítillar ánægju. Eftir á að kjósa í austur- og miðhluta landsins en þar má búast við meiri spennu en í Beirút og í suðrinu. Hvað sem því líður þá endurspegla kosningaúrslit síðustu tveggja umferða nokkuð vel þær fylkingar sem skiptust á að úthrópa og vegsama Sýrlendinga í febrúar. Þótt gróflega megi segja að sjíar séu helstu stuðningsmenn Sýrlendinga á meðan kristnir, drúsar og súnníar finni þeim flest til foráttu sýna þessar kosningar að kerfið sem úthlutar þingsætum eftir því hvaða trúarhópi frambjóðendurnir tilheyra er orðið nánast merkingarlaust . Framboðslistarnir eru orðnir þvertrúarlegur bútasaumur eins og sjá má af sameinuðu framboði Amal og Hizbollah í suðrinu sem sjíar hafa sögulega fylkt sér á bak við. Af átján frambjóðendum voru fjórtán sjíar, tveir maronítar, tveir orþódoxar og einn drúsi. Skringileg kosningabandalög hafa jafnframt litið dagsins ljós. Á lista Saad Hariri í Beirút um þarsíðustu helgi var að finna Solange nokkra Gemayel, en hún er ekkja Bashir Gemayel sem var leiðtogi falangista og gegndi embætti forseta um skeið þar til hann var ráðinn af dögum 1982. Falangistar voru skæruher maroníta sem barðist við múslima á tímum borgarstyrjaldarinnar. George Adwan, annan leiðtoga skæruliðahóps maroníta frá því á tímum borgarastyrjaldarinnar var að finna á lista drúsaleiðtogans Walid Jumblatt í Shouf-héraðinu. Er þá komið að því að þessu kerfi verði einfaldlega kastað fyrir róða? Það er ólíklegt og ástæðan er andstaða maroníta. Á undanförnum áratugum hefur þeim fækkað í landinu, bæði raunverulega og sérstaklega hlutfallslega. Kristnir fluttu unnvörpum til Evrópu á meðan borgarastyrjöldinni stóð en á sama tíma fjölgaði múslimum talsvert. Sú þróun hefur haldið áfram síðustu ár þar sem fæðingatíðni er hærri hjá múslimunum en hinum kristnu löndum þeirra. Maronítar hafa hins vegar eftir sem áður helming þingsætanna á líbanska þinginu í samræmi við Taif-samkomulagið og þá stöðu munu þeir vitaskuld verja með kjafti og klóm. Til að ástandið í landinu verði ekki ennþá eldfimara hefur ekkert manntal verið tekið um áratuga skeið því þá yrðu lýðfræðilegar breytingar á samsetningu þjóðarinnar staðfestar. Þetta furðulega kerfi er því jafn fast í sessi og nokkru sinni fyrr. Sveinn Guðmarsson sveinng@frettabladid.is
Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar
Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar