Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar 1. október 2025 08:00 Konan á bak við afgreiðsluborðið þarf að kippa snúrunni úr sambandi. Sjoppan lokaði fyrir fimmtán mínútum, en spilakassinn blikkar enn. „Plís leyfðu mér bara að klára þennan leik,“ segir fastagesturinn. Hún slekkur, tekur á móti reiðinni – og kemur svo seint heim, úrvinda. Hún kemur seint heim vegna þess að fáein svokölluð almannaheillasamtök og stofnanir ákveða á hverjum degi að þeirra besta fjármögnunarleið sé að græða á fjárhættuspilum. Þau eru Háskóli Íslands, Rauði krossinn, Landsbjörg, og íþróttahreyfingin. Í síðustu viku urðu umræður á Alþingi um ólöglegar erlendar veðmálasíður og fóru þær fram eftir fyrirsjáanlegri formúlu: forræðishyggja gegn frelsi. Ein hliðin segir: þú stöðvar þetta ekki; ekki reyna. Hinni hliðinni er stillt upp sem bannglöðum siðapostulum. Á meintri miðju átakaássins eru svo þeir sem vilja banna „vondu,“ útlensku síðurnar og láta þá fjármuni sem nú renna um þær fara í gegnum innlend kerfi, og boða að þá sé peningurinn orðinn „góður.“ En þessi ás er í sjálfu sér pólitísk blekking. Íslenskur markaður fyrir fjárhættuspil hefur aldrei verið löglaus frumskógur. Honum hefur verið bróðurlega deilt á milli fyrrnefndra aðila sem fengu á sínum tíma leyfi til að skapa hér á landi eftirspurn eftir ákveðnum fjárhættuspilum, sem áður var engin. Í millitíðinni byrjuðu Íslendingar að spila á erlendum síðum fyrir einhverja milljarða á ári hverju (eða svo er okkur sagt). Og nú er það síendurtekið að samfélagið tapi því fé. Lógíkin er þessi: ef peningarnir héldust „heima“ væri hægt að nota þá til að leyfa ungmennum að æfa íþróttir og ganga í háskóla. Í einmitt slíku starfi felist jafnvel forvörn gegn spilafíkn. En spilavíti helgað göfugum málstað, hvort heldur er í spilasal eða á netinu, hvort heldur eigandinn er innlendur eða erlendur, verður aldrei annað en spilavíti. Á meðan skaðinn er sá sami þá felst engin raunveruleg bót fyrir íslenskt samfélag í slíkri breytingu. Hún verður aldrei annað en yfirtaka, valdaskipti á tilteknum hluta fjárhættuspilamarkaðarins. „Hófsama miðjan“ hefur sýnt í verki að hún er hvorki hófsöm né mitt á milli forræðishyggju og frelsis. Síðastliðna áratugi hafa þessi innlendu samtök og stofnanir ekkert viljað gera til að minnka þann skaða sem þau nefna nú sem sérstakt áhyggjuefni sem bregðast þurfi við. Enda er þeirra tilgangur að afla tekna, ekki að minnka umsvif fjárhættuspila. Tekjumódel sem byggist á gegndarlausri spilun gerir það að verkum að þessar stofnanir hafa aldrei verið varðmenn hófs og munu aldrei vera það. Þess í stað hefur skaðaminnkun á Íslandi verið ástunduð af afgreiðslukonum sem kippa spilakössum úr sambandi, kráareigendum sem sjá sóma sinn í því að skila kössum til föðurhúsanna, foreldrum sem taka síma af börnum sínum, fjölskyldum sem greiða niður spilaskuldir, og spilafíklum sem sjálfir finna upp leiðir til að takmarka eigin skaða. Þegar það eitt kemst að í pólitískri umræðu að spilapeningnum sé haldið innan íslensks hagkerfis verða niðurstöður vísindalegra rannsóknaum skaðsemi fjárhættuspila og stefnumótun ekki annað en bakþankar. Umræða um þessa gervilausn – að þjóðnýta veðmálin – kæfir þannig umræðu um raunverulegar lausnir og skynsamlega stefnu í málaflokknum í heild. Hvað á þá ríkisstjórnin, sem á endanum ræður, að gera? Hún verður að standast þrýsting þeirra sérhagsmunaafla sem stilla sér nú upp sem hinni „hófsömu miðju.“ Hún verður að standa með fólkinu í landinu gegn ásókninni í efnahag þeirra, líf og heilsu. Fyrsta skrefið á auðvitað að vera að klippa á lagalegu snúruna sem heldur spilakössum gangandi – þessum skaðlegustu tækjum fjárhættuspilaiðnaðarins. Auðvitað á svo að loka fyrir greiðslumiðlun erlendu fyrirtækjanna sem starfa hér ólöglega. Stjórnmál snúast um að skilgreina vettvang átaka. Þeir aðilar sem hér á landi græða á fjárhættuspilum vilja að sá vettvangur sé „frelsi gegn forræðishyggju,“ því þannig fá þeir að staðsetja sig í miðjunni. Réttara væri þó að tala um rótgróin sérhagsmunaöfl gegn fólkinu sem hinn raunverulega átakaás í þessu máli. Veljum fólkið. Veljum konuna í sjoppunni og karlinn við spilakassann. Útbúum stefnu þar sem hennar ólaunaða skaðaminnkunarstarf og hans sársauki heyra sögunni til. Höfundur situr í stjórn Samtaka áhugafólks um spilafíkn. Sjá einnig eftir höfund: Auðhumla í Hamraborg. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Tryggvi Rúnar Brynjarsson Fjárhættuspil Fíkn Mest lesið Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Leiðtogi sem nær árangri Birkir Jón Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Sjá meira
Konan á bak við afgreiðsluborðið þarf að kippa snúrunni úr sambandi. Sjoppan lokaði fyrir fimmtán mínútum, en spilakassinn blikkar enn. „Plís leyfðu mér bara að klára þennan leik,“ segir fastagesturinn. Hún slekkur, tekur á móti reiðinni – og kemur svo seint heim, úrvinda. Hún kemur seint heim vegna þess að fáein svokölluð almannaheillasamtök og stofnanir ákveða á hverjum degi að þeirra besta fjármögnunarleið sé að græða á fjárhættuspilum. Þau eru Háskóli Íslands, Rauði krossinn, Landsbjörg, og íþróttahreyfingin. Í síðustu viku urðu umræður á Alþingi um ólöglegar erlendar veðmálasíður og fóru þær fram eftir fyrirsjáanlegri formúlu: forræðishyggja gegn frelsi. Ein hliðin segir: þú stöðvar þetta ekki; ekki reyna. Hinni hliðinni er stillt upp sem bannglöðum siðapostulum. Á meintri miðju átakaássins eru svo þeir sem vilja banna „vondu,“ útlensku síðurnar og láta þá fjármuni sem nú renna um þær fara í gegnum innlend kerfi, og boða að þá sé peningurinn orðinn „góður.“ En þessi ás er í sjálfu sér pólitísk blekking. Íslenskur markaður fyrir fjárhættuspil hefur aldrei verið löglaus frumskógur. Honum hefur verið bróðurlega deilt á milli fyrrnefndra aðila sem fengu á sínum tíma leyfi til að skapa hér á landi eftirspurn eftir ákveðnum fjárhættuspilum, sem áður var engin. Í millitíðinni byrjuðu Íslendingar að spila á erlendum síðum fyrir einhverja milljarða á ári hverju (eða svo er okkur sagt). Og nú er það síendurtekið að samfélagið tapi því fé. Lógíkin er þessi: ef peningarnir héldust „heima“ væri hægt að nota þá til að leyfa ungmennum að æfa íþróttir og ganga í háskóla. Í einmitt slíku starfi felist jafnvel forvörn gegn spilafíkn. En spilavíti helgað göfugum málstað, hvort heldur er í spilasal eða á netinu, hvort heldur eigandinn er innlendur eða erlendur, verður aldrei annað en spilavíti. Á meðan skaðinn er sá sami þá felst engin raunveruleg bót fyrir íslenskt samfélag í slíkri breytingu. Hún verður aldrei annað en yfirtaka, valdaskipti á tilteknum hluta fjárhættuspilamarkaðarins. „Hófsama miðjan“ hefur sýnt í verki að hún er hvorki hófsöm né mitt á milli forræðishyggju og frelsis. Síðastliðna áratugi hafa þessi innlendu samtök og stofnanir ekkert viljað gera til að minnka þann skaða sem þau nefna nú sem sérstakt áhyggjuefni sem bregðast þurfi við. Enda er þeirra tilgangur að afla tekna, ekki að minnka umsvif fjárhættuspila. Tekjumódel sem byggist á gegndarlausri spilun gerir það að verkum að þessar stofnanir hafa aldrei verið varðmenn hófs og munu aldrei vera það. Þess í stað hefur skaðaminnkun á Íslandi verið ástunduð af afgreiðslukonum sem kippa spilakössum úr sambandi, kráareigendum sem sjá sóma sinn í því að skila kössum til föðurhúsanna, foreldrum sem taka síma af börnum sínum, fjölskyldum sem greiða niður spilaskuldir, og spilafíklum sem sjálfir finna upp leiðir til að takmarka eigin skaða. Þegar það eitt kemst að í pólitískri umræðu að spilapeningnum sé haldið innan íslensks hagkerfis verða niðurstöður vísindalegra rannsóknaum skaðsemi fjárhættuspila og stefnumótun ekki annað en bakþankar. Umræða um þessa gervilausn – að þjóðnýta veðmálin – kæfir þannig umræðu um raunverulegar lausnir og skynsamlega stefnu í málaflokknum í heild. Hvað á þá ríkisstjórnin, sem á endanum ræður, að gera? Hún verður að standast þrýsting þeirra sérhagsmunaafla sem stilla sér nú upp sem hinni „hófsömu miðju.“ Hún verður að standa með fólkinu í landinu gegn ásókninni í efnahag þeirra, líf og heilsu. Fyrsta skrefið á auðvitað að vera að klippa á lagalegu snúruna sem heldur spilakössum gangandi – þessum skaðlegustu tækjum fjárhættuspilaiðnaðarins. Auðvitað á svo að loka fyrir greiðslumiðlun erlendu fyrirtækjanna sem starfa hér ólöglega. Stjórnmál snúast um að skilgreina vettvang átaka. Þeir aðilar sem hér á landi græða á fjárhættuspilum vilja að sá vettvangur sé „frelsi gegn forræðishyggju,“ því þannig fá þeir að staðsetja sig í miðjunni. Réttara væri þó að tala um rótgróin sérhagsmunaöfl gegn fólkinu sem hinn raunverulega átakaás í þessu máli. Veljum fólkið. Veljum konuna í sjoppunni og karlinn við spilakassann. Útbúum stefnu þar sem hennar ólaunaða skaðaminnkunarstarf og hans sársauki heyra sögunni til. Höfundur situr í stjórn Samtaka áhugafólks um spilafíkn. Sjá einnig eftir höfund: Auðhumla í Hamraborg.
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun