Allt mun fara vel Bjarni Karlsson skrifar 13. ágúst 2025 09:30 Á þeim trylltu tímum sem við erum að lifa er mikilvægt að halda yfirsýn til þess að missa ekki móðinn andspænis allri þeirri heimsku og grimmd sem við blasir í veröldinni. Þrátt fyrir allt og allt lifum við nú það skeið í sögu mannkyns sem klárlega er það skásta sem verið hefur. Nefna má þá staðreynd að umliðin þrjátíu ár hefur sárafátækt, ólæsi, ungbarnadauði og önnur óáran minkað um helming á heimsvísu ásamt tíðni alls kyns kvilla sem hægt er að bólusetja gegn. Allt er þetta þakkarvert og sýnir okkur hvað máttur skipulagningarinnar og samhjálparinnar er mikill. Sameinuðu þjóðirnar hafa mælt lífskjör heimsbúa með kerfisbundnum hætti frá árinu 1990 og gefið út árlega lífskjaravístitölu (Human Development Index) fyrir hvert ríki heims. Lífskjör fólks eru þá metin út frá þrennslags opinberum upplýsingum; Langlífi, menntunarstigi og svo nefndum Gini-stuðli sem mælir innbyrðis ójöfnuð í hverju ríki. Samkvæmt þessu mati hafa samanlögð lífskjör heimsbúa vaxið hægt og bítandi þau 35 ár sem mælingar hafa staðið og ánægjulegt er að sjá að einmitt á þessu sumri stöndum við Íslendingar best að vígi samanborið við öll ríki heims í þeim mælingum.[1] Valdið sem safnar sjálfu sér Það að lífsgæði almennings hafi þokast upp á við umliðin ár á heimsvísu merkir þó ekki að ranglæti og misskiptingu hafi linnt eða að allt stefni sjálfkrafa í réttar áttir. Bresku hjálparsamtökin Oxfam hafa bent á að aldrei fyrr í sögunni hafi efnahagslegur ójöfnuður náð viðlíka hæðum sem hin síðustu ár og tölur sem sýna samþjöppun auðs og valda í heiminum síðustu fimm ár eru sláandi.[2] Valdið sem safnar sjálfu sér á öllum tímum er nú orðið að yfirþjóðlegum samsteypum sem fara sínu fram með þeim hætti að þjóðkjörnar ríkisstjórnir mega sín iðulega lítils í samanburði. Lýðræði á undir högg að sækja, Sameinuðu þjóðirnar eru ítrekað virtar að vettugi og Alþjóðadómstóllinn er markvisst hundsaður. Annað stórt áhyggjuefni er sívaxandi skautun innan samfélaga á heimsvísu sem veldur glundroða og rænir athygli frá mikilvægum úrlausnarefnum sem varða almannahag, svo sem fátækt, heilbrigðis- og menntamálum og sjálfum vistkerfisvandanum. Andúð sem tæki Þeir koma til yðar í sauðaklæðum en innra eru þeir gráðugir vargar, mælti Jesús þegar hann lýsti valdsmönnum samtíma síns. Svo gaf hann ráð sem gildir á öllum öldum: Af ávöxtum þeirra skuluð þér þekkja þá.[3] Einkennis-ávöxtur flest allra þjóðfélagsþjösnara er sá að þeir útnefna einhvern sérstakan óvin innan samfélagsins sem þeir hyggjast ná tökum á. Gagnlegir hópar í sögulegu ljósi hafa verið gyðingar, hommar, sígaunar, þeldökkt fólk, ólíkir trúar- og menningarhópar eftir atvikum og nú síðast múslimar, innflytjendur og flóttafólk. Erindið snýr þó ekki í raun að völdum hópum hverju sinni heldur eru þeir nýttir sem tæki til að gefa lágstétt viðkomandi samfélags tilfinningu fyrir því að vera obbolítið ofan á svo hægt sé að ganga enn frekar á lífsgæði hennar. Að ógleymdu ríki nasista á síðustu öld eru þrjú dæmi fyrir augum okkar í dag: Hið glórulausa stjórnarfar í Bandaríkjunum þar sem andúð á minnihlutahópum eru kerfisbundið nýtt við stjórnun. Innrásarstríðið sem geysar í Evrópu af hálfu Rússa undir því yfirskyni að verið sé að berjast við nasista í Úkraínu. Loks er tryllt, rasísk nýlenduhrollvekja sýnd í beinu raunveruleikastreymi frá Gaza með vanvirkum stuðningi vesturvelda. Kveðjum óttann Á öllum öldum, allt frá því menn fóru að geta reist múra og safnað korni í hlöður hefur yfirráðahyggjan verið við stjórnvölinn. Enn lætur almenningur glepjast í óttablöndnum feginleika yfir því að vera þó ekki gyðingur eða hommi, eða palestínumaður eða sígauni eða múslimi eða flótamaður eða heimilislaus eða hvað annað sem valdasjúklingunum dettur í hug þá stundina. Þvert á alla skynsemi og reynslu ástundar mannkyn yfirráð í stað samráðs. Við beitum ásökunum í stað ábyrgðar, trúum á forréttindi fárra í stað almannahags og sjáum hvert annað sem keppnauta vitandi þó ofur vel að við erum ekkert annað en fjölskylda. Í raun og sannleika vitum við að jörðin er máttug og rík og býður öllu lífi faðm sinn. Við vitum líka að mannkyn er eitt fjölbreytt kyn og landamæri eru seinni tíma föndur. Allt mun fara vel þegar við kveðjum óttann og tökum höndum saman á forsendum lífsins. Höfundur er prestur og siðfræðingur. [1] https://hdr.undp.org/data-center/human-development-index#/indicies/HDI [2] https://www.oxfam.org.uk/media/press-releases/wealth-of-five-richest-men-doubles-since-2020-as-wealth-of-five-billion-people-falls/ [3] Matt. 7.15-16 Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Bjarni Karlsson Mest lesið Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson Skoðun Skoðun Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Sjá meira
Á þeim trylltu tímum sem við erum að lifa er mikilvægt að halda yfirsýn til þess að missa ekki móðinn andspænis allri þeirri heimsku og grimmd sem við blasir í veröldinni. Þrátt fyrir allt og allt lifum við nú það skeið í sögu mannkyns sem klárlega er það skásta sem verið hefur. Nefna má þá staðreynd að umliðin þrjátíu ár hefur sárafátækt, ólæsi, ungbarnadauði og önnur óáran minkað um helming á heimsvísu ásamt tíðni alls kyns kvilla sem hægt er að bólusetja gegn. Allt er þetta þakkarvert og sýnir okkur hvað máttur skipulagningarinnar og samhjálparinnar er mikill. Sameinuðu þjóðirnar hafa mælt lífskjör heimsbúa með kerfisbundnum hætti frá árinu 1990 og gefið út árlega lífskjaravístitölu (Human Development Index) fyrir hvert ríki heims. Lífskjör fólks eru þá metin út frá þrennslags opinberum upplýsingum; Langlífi, menntunarstigi og svo nefndum Gini-stuðli sem mælir innbyrðis ójöfnuð í hverju ríki. Samkvæmt þessu mati hafa samanlögð lífskjör heimsbúa vaxið hægt og bítandi þau 35 ár sem mælingar hafa staðið og ánægjulegt er að sjá að einmitt á þessu sumri stöndum við Íslendingar best að vígi samanborið við öll ríki heims í þeim mælingum.[1] Valdið sem safnar sjálfu sér Það að lífsgæði almennings hafi þokast upp á við umliðin ár á heimsvísu merkir þó ekki að ranglæti og misskiptingu hafi linnt eða að allt stefni sjálfkrafa í réttar áttir. Bresku hjálparsamtökin Oxfam hafa bent á að aldrei fyrr í sögunni hafi efnahagslegur ójöfnuður náð viðlíka hæðum sem hin síðustu ár og tölur sem sýna samþjöppun auðs og valda í heiminum síðustu fimm ár eru sláandi.[2] Valdið sem safnar sjálfu sér á öllum tímum er nú orðið að yfirþjóðlegum samsteypum sem fara sínu fram með þeim hætti að þjóðkjörnar ríkisstjórnir mega sín iðulega lítils í samanburði. Lýðræði á undir högg að sækja, Sameinuðu þjóðirnar eru ítrekað virtar að vettugi og Alþjóðadómstóllinn er markvisst hundsaður. Annað stórt áhyggjuefni er sívaxandi skautun innan samfélaga á heimsvísu sem veldur glundroða og rænir athygli frá mikilvægum úrlausnarefnum sem varða almannahag, svo sem fátækt, heilbrigðis- og menntamálum og sjálfum vistkerfisvandanum. Andúð sem tæki Þeir koma til yðar í sauðaklæðum en innra eru þeir gráðugir vargar, mælti Jesús þegar hann lýsti valdsmönnum samtíma síns. Svo gaf hann ráð sem gildir á öllum öldum: Af ávöxtum þeirra skuluð þér þekkja þá.[3] Einkennis-ávöxtur flest allra þjóðfélagsþjösnara er sá að þeir útnefna einhvern sérstakan óvin innan samfélagsins sem þeir hyggjast ná tökum á. Gagnlegir hópar í sögulegu ljósi hafa verið gyðingar, hommar, sígaunar, þeldökkt fólk, ólíkir trúar- og menningarhópar eftir atvikum og nú síðast múslimar, innflytjendur og flóttafólk. Erindið snýr þó ekki í raun að völdum hópum hverju sinni heldur eru þeir nýttir sem tæki til að gefa lágstétt viðkomandi samfélags tilfinningu fyrir því að vera obbolítið ofan á svo hægt sé að ganga enn frekar á lífsgæði hennar. Að ógleymdu ríki nasista á síðustu öld eru þrjú dæmi fyrir augum okkar í dag: Hið glórulausa stjórnarfar í Bandaríkjunum þar sem andúð á minnihlutahópum eru kerfisbundið nýtt við stjórnun. Innrásarstríðið sem geysar í Evrópu af hálfu Rússa undir því yfirskyni að verið sé að berjast við nasista í Úkraínu. Loks er tryllt, rasísk nýlenduhrollvekja sýnd í beinu raunveruleikastreymi frá Gaza með vanvirkum stuðningi vesturvelda. Kveðjum óttann Á öllum öldum, allt frá því menn fóru að geta reist múra og safnað korni í hlöður hefur yfirráðahyggjan verið við stjórnvölinn. Enn lætur almenningur glepjast í óttablöndnum feginleika yfir því að vera þó ekki gyðingur eða hommi, eða palestínumaður eða sígauni eða múslimi eða flótamaður eða heimilislaus eða hvað annað sem valdasjúklingunum dettur í hug þá stundina. Þvert á alla skynsemi og reynslu ástundar mannkyn yfirráð í stað samráðs. Við beitum ásökunum í stað ábyrgðar, trúum á forréttindi fárra í stað almannahags og sjáum hvert annað sem keppnauta vitandi þó ofur vel að við erum ekkert annað en fjölskylda. Í raun og sannleika vitum við að jörðin er máttug og rík og býður öllu lífi faðm sinn. Við vitum líka að mannkyn er eitt fjölbreytt kyn og landamæri eru seinni tíma föndur. Allt mun fara vel þegar við kveðjum óttann og tökum höndum saman á forsendum lífsins. Höfundur er prestur og siðfræðingur. [1] https://hdr.undp.org/data-center/human-development-index#/indicies/HDI [2] https://www.oxfam.org.uk/media/press-releases/wealth-of-five-richest-men-doubles-since-2020-as-wealth-of-five-billion-people-falls/ [3] Matt. 7.15-16
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun